“Böyük bir insan kütləsi sabun istehsal edən şirkətin “Kadillak” markalı maşın qazanmaq üçün apardığı müsabiqədə iştirak edirdi.
İştirakçılardan soruşurdular:
– “Cənnət ətri” sabunu nə üçün xoşunuza gəlir?
Bir qadın səmimi etiraf etdi:
– “Kadillak”ım olmağını istədiyim üçün”.
– Artıq dörd aydır, sənin yanına gəlirəm, amma sən hələ mənə heç bir üsul, texnika öyrətməmisən.
– Üsul? – Ustad soruşdu. – Deyə bilərsənmi, sənə necə üsul lazımdır?
– Elə üsul ki, onun köməyi ilə mən daxili azadlığa nail ola bilim.
Ustad ucadan güldü:
– Doğrudan da, çox böyük məharətə sahib olmaq lazımdır ki, üsul adlandırılan tələnin köməyi ilə azadlıq əldə edəsən.
Şagirdlərdən biri belə fikir irəli sürdü ki, Ustadın öz dini təcrübələrini mükəmməlləşdirmək vaxtı yetişib. Bunu eşidən Ustad ucadan güldü və bir tələbə haqqında bu hadisəni danışdı.
– Sizin anatomiyaya aid daha müasir nəşriniz yoxdur? Təklif etdiyiniz bu kitabın azı on yaşı var, – deyə tələbə kitab dükanının satıcısına müraciət etdi.
– Qulaq as, oğul, son on ildə insan bədənindəki sümüklərin sayı artmayıb, – satıcı cavab verdi.
– Və son on min ildə də heç nə artmayıb, – Ustad əlavə etdi.
Vaiz məşhur natiq kimi tanınırdı. Amma bir dəfə dostlarına etiraf etmişdi ki, onun natiqliyi öz effektliyinə görə Ustadın azsözlü mülahizələri ilə müqayisə edilə bilməz.
Ustadın yanında bir həftə qaldıqdan sonra bu sirri tapmışdı.
– Ustad danışanda onun sözləri sükut yaradır. Mənim nitqimsə, təəssüf ki, fikir yaradır.
Sanskrit3 dilini öyrənən alim Ustadın sanskritcə necə ahəngdar şeir söyləməsinə heyran olmuşdu.
– Mən həmişə bilirdim ki, yer üzündə İlahiliyi sanskritdən daha gözəl ifadə edə bilən dil yoxdur!
– Axmaq olma! – Ustad ona dedi. – İlahiliyin dili sanskrit deyil, Səssizlikdir.
Bir dəfə Ustad bir tapmaca verdi:
– Rəssam və musiqiçi ilə sufi arasında ümumi olan nədir?
Cavabı bilən olmadı.
– Hər üçü bilir ki, ən mükəmməl nitqi söz yaratmır, – Ustad dedi.
Ustad rəssama dedi:
– Uğura nail olmaqdan ötrü hər bir rəssama, yaxud bəstəkara uzun müddət səylə çalışmaq lazımdır. Bəzilərinə bu zəhmət zamanı öz eqosundan qurtulmaq nəsib olur. Və belə hallarda da şah əsər yaradılır.
Bir qədər keçdikdən sonra şagird Ustaddan soruşdu:
– Ustad kimdir?
– O kəs ki, eqosundan azad ola bilib. Belə adamın həyatı şah əsərdir, – Ustad cavab verdi.
Ustad həmişə deyirdi ki, Həqiqət gözlərimiz önündədir, lakin onu görməyimiz üçün bizə perspektiv çatışmır.
Bir dəfə dağa gedərkən Ustad şagirdini də özü ilə götürdü. Yolun artıq yarısı arxada qaldıqda şagird ətrafı nəzərdən keçirərək məyus halda dedi:
– Hə, indi hanı bəs barəsində həmişə danışdığın gözəl peyzaj?
Ustad gülümsəyərək cavab verdi:
– Sən o gözəlliyin düz ortasında dayanmısan və dağın zirvəsinə çatanda özün buna əmin olacaqsan.
– Ölkəmə qayıtdıqdan sonra mən özümə layiqli Müəllimi haradan tapa biləcəyəm?
– Onu axtarmağına ehtiyac yoxdur. O, həmişə sənin yanındadır.
Şagird heyrətə gəldi.
– Sadəcə, ətrafdakılara verdiyin reaksiyanı müşahidə et – quşlara və ağacların yarpaqlarına, göz yaşına və gülüşə – və onda hər şey sənin Müəllimin olacaq.
Ustadı etiket və xoş davranış tərzinin müdafiəçisi adlandırmaq olmazdı, amma insanlarla ünsiyyətində həmişə özünə təbiətən xas olan ədəb və nəzakətini göstərirdi.
Bir axşam Ustadı maşınla evinə aparan şagirdi yolda polisə qarşı kobudluq etdi. Özünə bəraət qazandıraraq dedi:
– Mən necəyəmsə, elə də olmaq istəyirəm və qoy hamı mənim nə hiss etdiyimi bilsin. Nəzakət havanın tərpənməsi kimi boş bir şeydir.
– Bu elədir, – Ustad gülümsəyərək razılaşdı, – ancaq bizim maşınımızın təkərləri məhz hava ilə doludur və görürsən, zərbəni yumşaltmağa o necə kömək edir.
Ustad, adətən, çox danışmazdı, ancaq söhbət sözlərin heyranedici gücündən düşdükdə o, gözəl natiqə çevrilirdi:
– Sözlərdən ehtiyat edin, – o deyərdi, – elə ki siz ehtiyatı əldən verdiniz, onlar öz həyatlarını yaşamağa başlayır; onlar sizin gözünüzü qamaşdıracaq, sizi hipnoz edəcək, terrora məruz qoyacaq, sizi reallıqdan uzaqlaşdıracaq və məcbur edəcək ki, elə onların özünü gerçəklik kimi qəbul edəsiniz.
Sizin gördüyünüz dünya uşaqların qavradığı Aləm deyil; sizin dünyanız fraqmentlərə bölünüb, sözlərinizlə minlərlə hissəciklərə parçalanıb…
Sanki okeanın hər bir dalğası müstəqildir və okeanın özündən ayrılıqda mövcuddur.
Sözlər və fikirlər susanda Kainat çiçəkləyir, o, real, bütöv və vahid olur; sözlər isə nə olmalıdılarsa, ona çevrilir: partituraya, amma musiqiyə yox; menyuya, amma xörəyə yox; yolda işarəyə, amma yolun sonuna yox.
Bir dəfə Ustad sözlərin hipnozedici gücündən danışırdı. Arxa sıralardan kimsə yerindən səsləndi:
– Sən cəfəngiyyat danışırsan! Məgər durmadan “Allah, Allah, Allah” deyə təkrarlasan, müqəddəs adama dönərsən? Ya da elə hey “Günah, Günah, Günah” deyən adam günahkara çevrilir?
– Otur yerinə, alçaq! – Ustad onun sözünü kəsdi.
Həmin adam çox hiddətləndi.