Zəndənəci – «zəndanə» sözündəndir. Bu söz xanəndə və ya qadın xanəndə mənasına gəlir. Zəndənəci isə xanəndələr tərzində geyinilən libas mənasına gəlirdi.
28
Saki (və ya saqi) – ərəbcədən tərcümədə bu söz içki paylayan, şərab süzən deməkdir. Xüsusi məclislərdə başda hökmdar olmaqla məclis iştirakçılarının qədəhlərinə şərab süzən xidmətçilər belə adlandırılırdı. Saqilərin inanılmış və sədaqətli olması vacib şərt idi. Bundan başqa, meyxanələrdən tutmuş əsilzadələrin evlərində də eyni işi görənlərə saki (və ya saqi) deyilirdi.
29
Abdar – Səlcuqlu və orta əsr digər müsəlman dövlətlərində saray məmuru. «Taştdar» da adlandırılır. Vəzifəsi hökmdarın əlini yuması və dəstəmaz almasına kömək etmək idi. «Abdar» sözünün farscadan tərcüməsi də elə «su tökən» deməkdir.
30
Camadar – başda sultan olmaqla saraydakıların geyiminə və libaslarına nəzarət edən məmura verilən ad
31
İbn Xəldun (1332 – 1406) – XIV əsr filosofu, dövlət xadimi və tarixçisi
32
Əxlat – indiki Türkiyə ərazisində, Van gölünün şimal-qərb sahilində qədim şəhər
33
Xəzinədar – dövlət xəzinəsinə nəzarət edən məmur. Xəzinədarlar döyüşdə əldə edilən qənimətlərin hesabını aparmaqla yanaşı, hökmdara başqa dövlətlərdən və əyalətlərdən gələn hədiyyələrə də məsul idilər.
1
Əmir – ordu başçılarına, iqta olaraq aldıqları əyalətlərin başında dayanan komandanlara, eləcə də bəylərə verilən ad
2
Atabəy – Səlcuqlu və digər türk dövlətlərində hökmdar övladlarının təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olan, onlara gənc yaşlarda dövlət idarəçiliyini öyrədən, bilavasitə sultan tərəfindən vəzifələndirilmiş əmirlərə verilən titul. Türkcə «ata» və «bəy» sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır.
3
Silk – feodalizm dövründəki sinfi münasibətlər əsasında meydana gələrək varislik hüquq və vəzifələri qanunən möhkəmlənmiş ictimai qrup, təbəqə
4
Slavlar – Avropada ən böyük etnodilli icma. Bu icmaya ruslar, beloruslar, ukraynalılar, serblər, xorvatlar, boşnaklar, monteneqrolular, makedonlar, slovenlər, bolqarlar, çexlər, polyaklar və slovaklar daxildir (red.).
5
Xarəzm – Orta Asiyada (Özbəkistan, Qazaxıstan, Türkmənistan) tarixi-coğrafi bölgə və Xarəzmşahlar dövlətinin yerləşdiyi ərazi (red.)
6
Yaqut əl-Həməvi (1178 – 1229) – Bizans əsilli ərəb coğrafiyaşünası və səyyahı. Maraqlıdır ki, Yaqut əl-Həməvi də Suriya tacirlərindən birinin qulu оlmuş və müsəlmanlığı qəbul etmişdir.
7
Peçeneqlər – 9 –11-ci əsrlərdə Cənub-Şərqi Avropada köçəri həyat sürmüş türk mənşəli qədim xalq
8
Aran ( və ya Arran) – antik yunan mənbələrində Albaniya, süryani mənbələrində Ran və ərəb mənbələrində ər-Ran (Arran) olaraq qeyd edilən ölkə. Aran indiki Azərbaycan Respublikasının ərazisini bütöv şəkildə, həmçinin indiki Ermənistanın və indiki Gürcüstanın (Tiflisə qədər) yarısını əhatə edirdi. Tarix boyunca Aranın ərazisi bəzən genişlənmiş, bəzən isə kiçilmişdir. Aran Atabəyləri dövründə (1119 – 1154-cü illər) Aran böyük bir siyasi qurumun mərkəzi idi. Həmin dövrdə onun paytaxtı Gəncə idi. Eyni zamanda Səlcuqlu şahzadələrinin taxt mərkəzi sayılırdı. Yəni buradakı atabəylərin himayəsinə verilən şahzadələr hakimiyyətin ötürülməsində üstünlük qazanırdılar.
9
Cariyə – keçmiş zamanlarda özgə ölkələrdən zorla qaçırılaraq azadlıqdan məhrum edilən, pulla alınıb-satıla bilən, hər cəhətdən sahibinin arzularına tabe olan qız və ya qadın (red.)
10
Qarakitaylar – 1125-ci ildə Orta Asiyada qurulan və 1211-ci ilədək mövcud olan monqol dövləti. Paytaxtı indiki Qırğızıstan ərazisində yerləşmiş Balasaqun şəhəri idi.
11
Cənabət – qüsl (su ilə yuyunmaq) tələb olunan hal
12
İsmaililər – on iki imamdan altıncısı olan İmam Cəfəri-Sadiqin böyük oğlu İsmayılın əsasını qoyduğu şiə təriqəti. Bu təriqət VIII əsrdə şiələr arasında baş vermiş parçalanma nəticəsində yaranıb. İsmaililər süüni məzhəbinə qarşı kəskin mövqeyi ilə seçilirdi (red.).
13
Həsən Sabbah (1055 – 1124) – hazırkı İran ərazisində, Qəzvində yerləşən Ələmut qalasında özünün yaratdığı Nizari İsmaililər dövlətinin ilk hökmdarı. Hakimiyyət dövrü 1090 – 1124-cü illərdir (red.).
14
Şəhnə – səlcuqlar dövründə bəzi şəhər və bölgələrdə inzibati-hüquqi idarəetmə sistemi
15
Mirxond Məhəmməd ibn Xavəndşah (1433 – 1498) – tarixçi. Bəlxdə doğulmuş, Herat şəhərində vəfat etmişdir (red.).
16
Akademik Ziya Bünyadov Şəmsəddin Eldənizin (əlahivan salar), yəni sultan mətbəxinin başçısı təyin olunduğunu yazır, lakin bu doğru deyil.
17
Əmiri-çaşnigir – farsça «çaşni» (ləzzət) və «gir» (tutan) sözlərindən əmələ gələn bu ad sultan süfrələrinin hazırlığını aparan əmirlərə verilirdi.
18
Xansalar – farsca «xan» (süfrə) və «salar» (əmir) sözlərindən yaranan bu ad hökmdar sarayında süfrəbaşçısına verilirdi. Həmin vəzifəni daşıyanlar saray süfrələrinin qurulmasına, yeməklərin hazırlanmasına, qidaların təhlükəsizliyinə və saray mətbəxi üçün lazımi ərzaqların alınmasından məsul idi.
19
Məmlük – qul kimi alınıb bir hökmdarın, əmir və digər şəxslərin xidmətində olan şəxslərə verilən ümum
