Юлда йөрү, гел хәрәкәттә булу – үзе бер бәхет ул. Дөрес, юлның да төрлесе була. Ә инде яңа танышлар табып, элекке дуслар белән очрашып, кардәшләребезнең яшәеше белән танышып кайту юл газабын оныттыра, матур хатирәләрне генә күңел түренә туплый. Ходай Россия киңлекләрендә җәелеп яткан бик күп татар авылларында булырга насыйп итте. Кая гына килеп чыксам да, халкымның булдыклы, тырыш, иманлы икәнен күреп күңел куана. Авылда татарның чын мәгънәсендә үткәне, бүгенгесе, киләчәге саклана.
Менә бу юлы да милләтебез турында фикерем үзгәрмәс дигән өметтә кабаттан сәфәргә җыендым. Юлым – Чувашиянең Батыр районы Татар Согыты авылына. Авыл башлыгы Нәгыйм Хәсянов авылның экскурсоводы булырга вәгъдә бирде һәм сәяхәт дәвамында аның үз авылын яратып, авылдашлары өчен горурланып, сөенеп йөргәне сизелеп торды.
Татар Согытына XVII гасырда ук нигез салына. Биредә борын-борыннан бары тик татарлар гына яшәгән, хәзер дә шулай. Бүгенге көндә барлыгы 456 хуҗалык, 1400 кеше исәпләнә икән. Авылдан китүчеләр дә юк түгел, бар. Ләкин алар нигезләрен саклыйлар, бетермиләр. Үзләре читтә гомер итсәләр дә, җәен йортларының ишекләрен ачалар, яңа йортлар торгызучылар да шактый.
Замана шаукымы белән күмәк хуҗалык бетсә дә, җирләр булып буш ятмый. Бу җирлектә 17 фермер хуҗалыгы эшли. Шуларның берсе Илдар Куликов белән дә таныштык. Аның 150 гектар җире бар. Шуның 37 гектарында ул бәрәңге үстерә, кишер басуы да бар. Калганында иген игә. Ел коры килсә дә зарланмый: «Эшләсәң, уңыш алырга була», – ди ул. Бәрәңгенең иртә өлгерә торган төреннән мул уңыш көтә. Илдар – белеме буенча агроном. Милли, ирекле, классик көрәш буенча спорт остасы, Сабантуйлар батыры.
Җир һәр хуҗалыкка берәр гектар итеп бүлеп тә бирелгән. Анда хатын-кызлар бәрәңге, кишер, суган, печән үстерәләр. Бу авылның ир-егетләре – танылган балта осталары. Алар төзегән искиткеч матур йортларны үзләрендә генә түгел, Татарстан районнарында да, Казанда да, Самара, Ульяновскида да күрергә мөмкин. Хәзер вахта ысулы белән төзелеш эшенә Мәскәүгә йөрергә өйрәнгәннәр. Шәхси эшмәкәрләре дә бар.
Икмәк пешерү комбинатының хуҗабикәсе – Гөлинә Шәрәфетдинова. Бу эшне аның ире Әгъзәметдин башлап җибәргән. Аның вафатыннан соң эшне хатыны дәвам иттерә. Биредә 6 пешекче эшли. Тәмле икмәк Чувашиянең Батыр, Шомырша районы авылларына озатыла икән. Ипине төнлә пешерәләр. «Халыкка ипи кайнар килеш барып җитәргә тиеш», – диләр, үзләре үк илтеп тә бирәләр. Монда шулай ук унбиш төрле тәмледән-тәмле ләвәшләр дә пешереп халыкны сыйлыйлар икән. Гөлинә ханымга кияүләре Ильяс Мөхетдинов та ярдәм итә. Ильяс үзе – эшкуар. Ул авылның кизләвен бик матурлап эшләтеп куйган. Хуҗалыкта су булса да, авыл халкы Ильяска рәхмәт әйтеп, «суы бик тәмле» дип, суны чәйгә көянтә-чиләк белән чишмәдән ташый.
Авылга вакытында юллар салдырган, күл казыткан, зират тирәсен әйләндереп алырга ярдәм күрсәткән Фәрит Сәлиховны да хөрмәтләп телгә алды авылдашлары. Бүген ул зират янында ата-бабалар рухына истәлек һәйкәле ясатып ята.
Татар Согытында җиһаз