– Трактор белән инеш суы станциясе арасында аерма зур.
– Бүген егерме… хәтта унбиш мең вак электр станциясе корып, Россиядәге барлык крестьян өйләренең чирегендә генә булса да Ильич лампалары кабыза алсак, бөтен крестьян коммунизм өчен җанын-тәнен кызганмыйча утка керәчәк, Зәйнушин. Ә?
– Эре станцияләр корсак, без бар Россияне электрлы итәр идек. Коммунизмның киләчәге шуңа бәйле… Бу шулай булачак та! – дидем мин, теге семинарны искә төшереп һәм шуңа таянып.
– Булачак. Әлбәттә, булачак! – Нарком, урыныннан торып, стенадагы без табынган ГОЭЛРО планына карап торды. – Ләкин тиз генә түгел әле. Һәммәсе дә киләчәктә. – Ул яңадан урынына килеп утырды. – Ә коммунизмның һичшиксез киләчәгенә кадәр башта социализмның тулысынча җиңәчәгенә без крестьянны бүген ышандырырга телибез, Иман Имамович.
«Иман Имамович, ди бит. Нәрсә бу – мине санга сугып олылаумы, әллә салкын мөгамәлә билгесеме?»
– Моны Днепрогэс эшләр.
– Кызганычка каршы, Днепрогэс салам түбәле крестьян өйләрен яктыртыр өчен түгел. Ул промышленность өчен. Әмма, әгәр без бер авылны керосин лампаларыннан азат итсәк, иртәгә, бәлки, йөз… мең авылда колхозлар оештыру җиңелрәк булыр. Җиңелрәк дип… без җиңеллек эзләмибез, шулай бит? Электр уты крестьян аңындагы икеләнүнең тамырына балта чабар… Ә электр утының беренче нурларын кабызу синең белән миңа бәйле.
– Миңа?!
– Сиңа һәм синең шикелле меңләгән яшь белгечләргә бәйле.
– Тәкъдимегезне аңладым, – дидем мин. – Тик мин начар лектор шул.
Ул көлемсерәп куйды.
– Без сиңа авыллар буенча, йорт борынча коммунизмны пропагандалап йөрергә кушмабыз. – Ул, торып, Татарстан картасы каршына килеп басты, рам читендәге бер төймәгә басты. Картада егерме-утыз лампочка җемелдәде. – Болар – шушы бишьеллыкта авылларда салыначак су станцияләре. – Ул, карамыйча гына, картаның урта бер җиренә төртеп күрсәт- те. – Менә монда бер иптәшебез ел башында эшкә керешкән иде… Биш көн элек үтергәннәр.
– Үтергәннәр?
– Халыкка ут һәм яктылык илтүчеләрнең беренчеләрен еш кына үтерәләр. Прометейдан башлап… безнең шушы иптәшебезгә кадәр. Ләкин аларны алмаштыручылар күбрәк. Син – бәхетле кеше, Иман Имамович, син шуларның берсе була аласың. Алыштырасыңмы? – Ул җилкәсе аша миңа борылып карады.
Аның карашыннан куырылгандай, иңбашымны җыердым.
– Вакытлыча гына, – дидем мин, ни әйтергә дә белмичә.
– Вакытлыча? – Тынлык. – «Вакытлыча!..» Син үз-үзеңә каршы киләсең, энем.
– Кечкенә станция. Тик вак эшне тавык та чүпләп бетерә алмый… Киңрәк селтәнергә кирәк. Вак-төяккә суккалау йодрыкны гына каната… Укып бетерәсем дә бар бит, иптәш нарком.
– Онытма: бездә хәзер эшнең вагы юк. Вак эш, вак эш… Аның каравы безнең планнарыбыз эре. Ризамы?
Мин дәшмәдем.
– Алайса, риза. Рәхмәт. – Ул Әбҗәлилов тотып кергән папканы алып, миңа сузды. – Монда Рамазановның… шул һәлак булган иптәшебезнең сызымнары. Урында ачыклап бетереп, үзеңчә исәп-хисап ясар өчен сиңа күпме вакыт кирәк?
– Әйтүе