Чыгар җисмең къөбурендә[4].
Гыйлем сахибе[5] һичбер дә
Черемәс – үлсә дә – гүрдә,
Тереклекдә җире[6] – түрдә,
Булыр мәҗлес хозурында[7].
Һәуа сахибе зурланыр,
Кәсеб итәргә хурланыр,
Зәмимә[8] берлә болганыр,
Булыр нәфесе зурында[9].
«Сачәк бер вакыт атадыр…»
Сачәк бер вакыт атадыр,
Коела, йиргә ятадыр;
Кибәдер – корып катадыр,
Көзенә керсә яринда.
Гомер дәхи шулай үтәр, –
Сачәк вактың үтеп китәр,
Йөзеңнең рәүнәкъе[10] бетәр,
Йәшендән керсә кайгыга.
«Иляһи, бу асыл кошны…»
Иляһи, бу асыл кошны
Тубай агачына[11] кундыр,
Иляһи, мин сабырсызны
Сабырлык юлына күндер!
Каләмем дә тая инде,
Ки яза алмай турыдан;
Яна бәгърем, сула йөзем
Авырлыклардан, гуредан[12].
Языйм микән, җитәр микән?
Язу файда итәр микән?
Бу кайгулар бетәр микән,
Гомерлеккә китәр микән?!
«Бәйан итәм ки бән сезгә…»
Бәйан итәм ки бән сезгә,
Гаеп итмәңез сез безгә:
Гыйлемлек булмады бездә, –
Йөрепмез гъәфләтә һәр ан[13].
Нәчә еллар гомер сөрдем,
Даим мәдрәсәдә тордым,
Җаһиллегем бүген белдем, –
Йөрепмез гъәфләтә һәр ан.
Бәйан итдем ки хәлемне,
Сарыф итдем, и, малымны,
Хисабламадым алдымны, –
Йөрепмез гъәфләтә һәр ан.
Йөрәкләрем булып бирйан[14],
Гомер үтде, булып гирйан[15],
Даим булдым үзем гъөрйан[16], –
Йөрепмез гъәфләтә һәр ан.
Һаман тордым үзем кышда,
Торып чыга идем тышка,
Гомерләр үтде күп бушка, –
Йөрепмез гъәфләтә һәр ан.
Чыга(р) идем даим юлга,
Тота(р) идем китаб кулга,
Эшем калды бәнем юлда, –
Йөрепмез гъәфләтә һәр ан!
«Бу илләрдә торып калсам…»
Бу илләрдә торып калсам,
Ярамас кызга күз салсам,
Атамның каргышын алсам… –
Качыйм тизрәк бу илләрдин!
Арысландай егет-иргә,
Батып бетсә дә кан-тиргә,
Чит илләргә, ерак җиргә
Качу әүля[17] бу илләрдин.
Сөеп бу илгә килсәм дә,
Ки юрга кеби җилсәм дә…
Бөтен вөҗүдем[18], ил, сәндә, –
Нигә тиз мине ятсындың?..
Туган илем ерак калды,
Җәяү йөреп сыйрак талды,
Тагы бигрәк йөрәк янды…–
Әзәлдәген[19] ник азсындың?
Бу илнең һич чиге юкдыр,
Биниһайә адәм чукдыр[20];
Бере ач юк – бары тукдыр, –
Нигә соң миңа тарсындың?
Тарсынма бер дә, китәрмен:
Җен, Иблистән дә битәрмен,
Үз белгәнемне итәрмен, –
Ки әгъля-гъәршә[21] ашкындым!
Миңа бердер: кая булсам,
Багъ алмадай пешеп тулсам,
Ки соңрадин шиңеп сулсам… –
Шуның чөн сиңа гъәрсендем.
Кусагыз да, һич уфтанмам,
Язуымнан да тукталмам,
Котылмассыз барыбер сез,
Әле болай гына калмам:
Төреп чалма-чапанларны,
Йөресәм кыр-япанларны,
Онытмам сез наданларны, –
Элеп салмыйча һич калмам!
«Ки кяшки…»