. . Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор:
Издательство:
Серия:
Жанр произведения:
Год издания:
isbn:
Скачать книгу
булып гомрем үтде,

      Мондан болай тәкъдирдә калай[3] язар?

      Карасаң, Акмулланың диваны1+ бу,

      Диванда – шүлләгәнгә[4] ширбәтле су;

      Бәйтенең бере көләр, бере сүгәр,

      Туры сүз2+ берәүгә – им, берәүгә – у[5].

      Тәзкирә[6] буламы дип язган булдык,

      Хата булса, гаффарсыз[7], йа Аллаһу!

      Күңел дәрде кузгалып тышка чыкды —

      Тулган суң чыдатбады[8] эчтәге4+ бу!

      I

      Галим булса, лаф орсын хикмәт берлән!..

* * *

      Казанда бер фазыйль чыкды алмас булып…

* * *

      Сүз кузгар ул ир асыл – кирәк йирдән…

      Дамелла Шиһабетдин хәзрәтнең мәрсиясе

      Казанда бер фазыйль[9] чыкды алмас булып,

      Хасидләре[10] күбәйде гам-хас булып[11],

      Мәгани җәваһирен[12] кулга элгән,

      Хәкаикъ[13] диңгезендә гаувас[14] булып,

      Мәйданда ул чыкарды артык гайрәт,

      Мизмарда сабикълардан чыкды гъәсрәт[15];

      Хәмде лиллаһ, бу диярда[16] бездән чыкды

      Мәрҗани Шиһабетдин ахунд хәзрәт!

      Караңгыда фанусны[17] кабызган ул,

      Кайнар сөткә сары майны тамызган ул;

      Янбугыссәлямәтдән[18] юллар ачып,

      Әнһарелхәкаикъны[19] агызган ул.

      Сүз кузгар ул ир асыл – кирәк йирдән,

      Ходаем фирасәтле[20] йөрәк биргән;

      Мөһәндисләр[21] сизмәгән йирдән казып,

      Чыкарды татлы суны тирән йирдән.

      Болагы[22] – саф, чәйгә һәркем су алгандай,

      Хаклыкка чүлләгәнләр[23] куангандай;

      Дөррәсендән[24] канча бала сөткә туеп,

      Башкалар була калды су алгандай.

      Тәхкыйкләрен[25] күргән адәм куангандай,

      Голямага[26] сәрдар булып ту[27] алгандай;

      Мөбариз мәйданына бу чыккан соң[28],

      Батырлар була калды җугалгандай.

      Аңлаусыз һичкем аңа тотынмасын,

      Анау-монау кеше имәс[29] чобалгандай.

      Палуанлардан[30] йыгълып бу күргән юк,

      Бәйгене берәү алса – бу алгандай!

      Мөселманга каршуга лаикъ имәс,

      Инсафлы урыс күрсә инангандай,

      Ул бер фазыйль галляма[31] – узган тапдан[32],

      Хаззы[33] бар дәрәҗәи иҗтиһаддан;

      Әгъдасенә[34] җан аямай каршы торып,

      Аның өчен мөҗаһидмез[35] алгы сафдан.

      Дәкаикътә[36] мөшкил чишеп калдырган ул,

      Биш йөз елгы батырларны талдырган ул,

      Мисленә әһле гасыр гъәдил тапмай[37],

      Йөрәген мөганиднең[38] яндырган ул.

      Һәр йирдә сәнәд[39] илә сүзе баһир[40],

      Халенә къале[41] шаһид көндәй заһир[42];

      Бу заманда туган юк аңа нәзыйр[43]

      Мәгърифәтерриҗальдә[44] мондай маһир.

      Үтә алмайлар эзендән басып аның,

      Китә алмайлар юлындан ашып аның;

      Хакъ нурын сүндерә алмай мөганидләр,

      Күрә алмайлар галәмгә фашын аның[45]!

      Аһ, дәрига[46]! Баралмадым кашына аның,

      Сүзенә артыкча мин гашыйк аның;

      Һәр тарафка сөйүледдәкаикъдан[47]

      Агызган


<p>3</p>

Калай – ничек.

<p>4</p>

Шүлләгәнгә (чүлләгәнгә) – сусаганга.

<p>5</p>

У – агу (аку).

<p>6</p>

Тәзкирә – истәлек язма.

<p>7</p>

Гаффар – кичерүче, гафу итүче.

<p>8</p>

Чыдатбады – чыдатмады.

<p>9</p>

Фазыйль – өстен, олы (зур галимнәргә карата кулланыла торган эпитет).

<p>10</p>

Хасид – көнче, көнләшүче.

<p>11</p>

Гам-хас булу – түбән һәм югары катлау (кешеләре) бергәләшү.

<p>12</p>

Мәгани җәваһирен – фикер, идея җәүһәрләрен.

<p>13</p>

Хәкаикъ – хакыйкатьләр, чынлыклар.

<p>14</p>

Гаувас – суга чумучы (водолаз).

<p>15</p>

Бәйге мәйданында элгәргеләрдән ялгышлар чыкты.

<p>16</p>

Дияр – мәмләкәт, ил; җир, өлкә.

<p>17</p>

Фанус – фонарь, маяк.

<p>18</p>

Янбугыссәлямәт – сәламәтлек чишмәсе.

<p>19</p>

Әнһарелхәкаикъ – хакыйкать елгалары.

<p>20</p>

Фирасәтле – сизгер, кыю.

<p>21</p>

Мөһәндис – инженер.

<p>22</p>

Болагы саф – чишмәсе саф.

<p>23</p>

Чүлләү – сусау, эчәсе килү.

<p>24</p>

Дөррәсендән – энҗе бөртегеннән.

<p>25</p>

Тәхкыйкләр – хакыйкать ачыклаучылар.

<p>26</p>

Голямага сәрдар – галимнәргә баш, җитәкче.

<p>27</p>

Ту – байрак.

<p>28</p>

Көрәшчеләр мәйданында бу (Мәрҗани) чыкканнан соң.

<p>29</p>

Имәс – түгел.

<p>30</p>

Палуан – пәһлеван (батыр).

<p>31</p>

Галляма – зур галим, эрудит.

<p>32</p>

Тап – гади халык (гавам); сословие.

<p>33</p>

Хазз – өлеш.

<p>34</p>

Әгъда – дошманнар.

<p>35</p>

Мөҗаһид – тырышучы.

<p>36</p>

Дәкаикъ – нечкә фикер; тирән уй.

<p>37</p>

Гъәдил тапмау – тиң тапмау.

<p>38</p>

Мөганид – кире беткән, карышучы.

<p>39</p>

Сәнәд – дәлил, документ.

<p>40</p>

Баһир – ачык, анык.

<p>41</p>

Къаль – әйткән сүз.

<p>42</p>

Заһир – ачык.

<p>43</p>

Нәзыйр – охшаш, тиңдәш.

<p>44</p>

Мәгърифәтерриҗальдә – мәгърифәтле ирләр арасында.

<p>45</p>

Галәмгә фашын аның – аның дөньяга мәшһүр булуын.

<p>46</p>

Аһ, дәрига! – Аһ, үкенеч!

<p>47</p>

Сөйүледдәкаикъдан – дәкаикъ силләре, ягъни: нечкә фикер ташкыннарыннан.