Consolatio Philosophae. Boethius

libertas potest? atqueutinam posset ulla! respondissem Canii uerbo, qui cum a Gaio Caesare Germanici filio conscius contrase factae coniurationis fuisse diceretur: `si ego', inquit, `scissem, tu nescisses'. qua in re non ita sensusnostros maeror hebetauit ut impios scelerata contra uirtutem querar molitos, sed quae sperauerinteffecisse uehementer ammiror. nam deteriora uelle nostri fuerit fortasse defectus, posse contrainnocentiam quae sceleratus quisque conceperit inspectante deo monstri simile est. unde haud iniuriatuorum quidam familiarium quaesiuit: `si quidem deus', inquit, `est, unde mala? bona uero unde, sinon est?' sed fas fuerit nefarios homines, qui bonorum omnium totiusque senatus sanguinem petunt, nos etiam, quos propugnare bonis senatuique uiderant, perditum ire uoluisse. sed num idem depatribus quoque merebamur? meministi, ut opinor, quoniam me dicturum quid facturumue praesenssemper ipsa dirigebas, meministi, inquam, Veronae cum rex auidus exitii communis maiestatis crimenin Albinum delatae ad cunctum senatus ordinem transferre moliretur, uniuersi innocentiam senatusquanta mei periculi securitate defenderim. scis me haec et uera proferre et in nulla umquam mei laudeiactasse; minuit enim quodam modo se probantis conscientiae secretum, quotiens ostentando quisfactum recipit famae pretium. sed innocentiam nostram quis exceperit euentus uides; pro ueraeuirtutis praemiis falsi sceleris poenas subimus. eccuius umquam facinoris manifesta confessio itaiudices habuit in seueritate concordes ut non aliquos uel ipse ingenii error humani uel fortunaecondicio cunctis mortalibus incerta summitteret? si inflammare sacras aedes uoluisse, si sacerdotesimpio iugulare gladio, si bonis omnibus necem struxisse diceremur, praesentem tamen sententia, confessum tamen conuictumue punisset; nunc quingentis fere passuum milibus procul muti atqueindefensi ob studium propensius in senatum morti proscriptionique damnamur. o meritos de similicrimine neminem posse conuinci!

      cuius dignitatem reatus ipsi etiam qui detulere uiderunt; quam uti alicuius sceleris ammixtionefuscarent, ob ambitum dignitatis sacrilegio me conscientiam polluisse mentiti sunt. atqui et tu insitanobis omnem rerum mortalium cupidinem de nostri animi sede pellebas et sub tuis oculis sacrilegiolocum esse fas non erat. instillabas enim auribus cogitationibusque cotidie meis pythagoricum illudἕπου θεοῷ . nec conueniebat uilissimorum me spirituum praesidia captare, quem tu in hancexcellentiam componebas ut consimilem deo faceres. praeterea penetral innocens domus,honestissimorum coetus amicorum, socer etiam sanctus et aeque ac tu ipsa reuerendus ab omni noshuius criminis suspicione defendunt. sed -- o nefas! illi uero de te tanti criminis fidem capiunt atquehoc ipso uidebimur affines fuisse maleficio quod tuis imbuti disciplinis, tuis instituti moribus sumus.ita non est satis nihil mihi tuam profuisse reuerentiam nisi ultro tu mea potius offensione lacereris. atuero hic etiam nostris malis cumulus accedit quod existimatio plurimorum non rerum merita sedfortunae spectat euentum eaque tantum iudicat esse prouisa quae felicitas commendauerit; quo fit utexistimatio bona prima omnium deserat infelices. qui nunc populi rumores, quam dissonaemultiplicesque sententiae, piget reminisci; hoc tantum dixerim ultimam esse aduersae fortunaesarcinam quod, dum miseris aliquod crimen affingitur, quae perferunt meruisse creduntur. et egoquidem bonis omnibus pulsus, dignitatibus exutus , existimatione foedatus ob beneficium suppliciumtuli. uidere autem uideor nefarias sceleratorum officinas gaudio laetitiaque fluitantes, perditissimumquemque nouis delationum fraudibus imminentem, iacere bonos nostri discriminis terrore prostratos, flagitiosum quemque ad audendum quidem facinus impunitate, ad efficiendum uero praemiis incitari, insontes autem non modo securitate uerum ipsa etiam defensione priuatos. itaque libet exclamare:

      o stelliferi conditor orbis,

      qui perpetuo nixus solio

      rapido caelum turbine uersas

      legemque pati sidera cogis,

      5 ut nunc pleno lucida cornu

      totis fratris obuia flammis

      condat stellas luna minores,

      nunc obscuro pallida cornu

      Phoebo propior lumina perdat

      10 et qui primae tempore noctis

      agit algentes Hesperos ortus

      solitas iterum mutet habenas

      Phoebi pallens Lucifer ortu.

      tu frondifluae frigore brumae

      15 stringis lucem breuiore mora,

      tu cum feruida uenerit aestas

      agiles nocti diuidis horas.

      tua uis uarium temperat annum,

      ut quas Boreae spiritus aufert

      20 reuehat mites Zephyrus frondes,

      quaeque Arcturus semina uidit

      Sirius altas urat segetes:

      nihil antiqua lege solutum

      linquit propriae stationis opus.

      25 omnia certo fine gubernans

      hominum solos respuis actus

      merito rector cohibere modo.

      nam cur tantas lubrica uersat

      Fortuna uices? premit insontes

      30 debita sceleri noxia poena,

      at peruersi resident celso

      mores solio sanctaque calcant

      iniusta uice colla nocentes .

      latet obscuris condita uirtus

      35 clara tenebris iustusque tulit

      crimen iniqui.

      nil periuria, nil nocet ipsis

      fraus mendaci compta colore.

      sed cum libuit uiribus uti,

      40 quos innumeri metuunt populi

      summos gaudent subdere reges.

      o iam miseras respice terras,

      quisquis rerum foedera nectis!

      operis tanti pars non uilis

      45 homines quatimur fortunae salo.

      rapidos, rector, comprime fluctus

      et quo caelum regis immemsum

      firma stabiles foedere terras.

      haec ubi continuato dolore delatraui, illa uultu placido nihilque meis questibus mota: cum te, inquit, maestum lacrimantemque uidissem ilico miserum exsulemque cognoui; sed quam id longinquum essetexsilium, nisi tua prodidisset oratio, nesciebam. sed tu quam procul a patria non quidem pulsus es sedaberrasti ac, si te pulsum existimari mauis, te potius ipse pepulisti; nam id quidem de te numquamcuiquam fas fuisset. si enim cuius oriundo sis patriae reminiscare, non uti atheniensium quondammultitudinis imperio regitur, sed εἷς κοίρανός ἐστιν, εἷς βασιλεύς , qui frequentia ciuium nondepulsione laetetur, cuius agi frenis atque obtemperare iustitiae libertas est. an ignoras illam tuaeciuitatis antiquissimam legem qua sanctum est ei ius exsulare non esse quisquis in ea sedem fundaremaluerit? nam qui uallo eius ac munimine continetur, nullus metus est ne exsul esse mereatur; atquisquis inhabitare eam uelle desierit pariter desinit etiam mereri. itaque non tam me loci huius quamtua facies mouet nec bibliothecae potius comptos ebore ac uitro parietes quam tuae mentis sedemrequiro, in qua non libros sed id quod libris pretium facit, librorum quondam meorum sententiascollocaui. et tu quidem de tuis in commune bonum meritis uera quidem, sed pro multitudine gestorumtibi pauca dixisti. de obiectorum tibi uel honestate uel falsitate cunctis nota memorasti. de sceleribusfraudibusque delatorum recte tu quidem strictim attingendum putasti, quod ea melius uberiusquerecognoscentis omnia uulgi ore celebrentur. increpuisti etiam uehementer iniusti factum senatus. denostra etiam criminatione doluisti, laesae quoque opinionis damna fleuisti. postremus aduersumfortunam dolor incanduit conquestusque non aequa meritis praemia pensari in extremo Musaesaeuientis, uti quae caelum terras quoque pax regeret, uota posuisti. sed quoniam plurimus tibiaffectuum tumultus incubuit diuersumque