“Ja, miskien kon ek, maar ek het nie. Dalk het ek self in my onderbewussyn die sogenaamde smet gevrees.”
Hy sê niks nie.
“Ek is jammer …”
“Dis nie meer belangrik nie, Mamma.”
Hy voel moeg, met ’n vreemde verlange om die jong Joodse vrou met wie sy oupa in Duitsland ’n verhouding gehad het, te teken. Maar ook sy ouma, sy sagte grys ouma, wat die geheim al die jare in haar hart moes dra.
“Van my eie afkoms het ek natuurlik nie geweet nie,” sê sy.
Hy kyk na haar, na die trane wat in haar donker oë skitter, en hy sien vir die eerste keer dat sy ’n Joodse neus het wat by haar donker, kurktrekker-krulhare pas. Hy het haar soveel maal in sy lewe geskilder. Nou begeer sy vingers om haar te teken, weer en weer, met die nuwe wete in haar. En in hom.
“Waarom het jy my nou gesê? Vandag?”
“Omdat jy my Sondagaand vertel het van jou plan om Israel toe te gaan en Baruch se suster op te soek. Maar veral omdat ek nou ná vier jaar sien dat jy Baruch se dood nog nie verwerk het nie. Omdat ek, noudat ek van myself weet, ook verstaan waarom jy aan sy Joodsheid verknog geraak het …”
“Oor ek ook Joodse bloed het,” sê hy baie sag.
“Ook ’n Jood is.”
Buite koer ’n duif verlate in die akkerboom. Voor die venster demp die reën die geluid van die verkeer in die straat. Hy proe aan sy koue koffie en ril.
Sy kyk die eerste keer weer op. “My eie ma woon nou in Israel.”
“Hoe weet jy dit?”
“Oupa het ’n mate van kontak met haar behou. Sy woon al twintig jaar in Israel.”
Hy kyk na haar. Sy sê niks nie. Hy ook nie.
Maar later vra hy tog: “Het jy nie met haar probeer kontak maak nie?”
Sy skud haar kop. “Nee. Waarom sou ek? Sy wou my nie hê nie.”
“Ma-a-a, jy weet tog wat haar omstandighede was …!”
“Sy wou my nie hê nie.”
Ná ’n rukkie vra hy: “Sal jy omgee as ek na haar gaan soek?”
“Dis jou saak.”
“Sal jy vir my die adres kan kry?”
“Ek dink jy moet dit self vir jou oupa vra.”
“Maar… jy het gesê hy wil nie hê enigiemand moet weet nie.”
“Ek weet, maar ek het die gevoel hy sal verstaan hoekom ek vir jou gesê het.”
Dit neem hom ’n paar dae om genoeg moed bymekaar te skraap. Maar toe gaan hy tog.
Sy oupa sit in die rommelrige studeerkamertjie van sy woonstel in die aftreeoord iets en lees toe Marc daar aankom.
“Jy!” sê die ou man bly toe hy die deur vir hom oopmaak. “Dis ’n verrassing, hoor. Jy laat mos altyd weet as jy kom.”
“Maar dié keer het ek nie.”
Die ou man frons. “Beslis nie. Maar ek is bly jy’t gekom. Nou kom sit. Kan ek vir jou iets ingooi om te drink?”
“Wat drink Oupa?”
“Rooiwyn.”
“Asseblief, ja – ’n kleintjie.”
“Rooi of wit?”
“Rooi, dankie.”
Toe hulle sit, vra Lucas: “Iets pla jou, Marc. Of lyk dit maar so?”
“Mamma het my vertel van haar Joodse afkoms.”
Die ou man kyk vinnig op, toe stoot hy sy vingers deur sy yl, grys hare, skud sy kop. “Ek het haar gevra om dit nie te doen nie.” Maar hy klink nie kwaad nie.
“Weet jy dat my pa ook ’n Joodse ma gehad het?”
“Mara het my vertel. Ek veronderstel dat dit daarom ook nodig was vir jou om van haar afkoms te weet.”
Dit word stil tussen hulle. In die woonstel langsaan kan hulle die deurdringende stem van ’n televisienuusleser hoor.
“Hoekom het jy gekom, Marc?”
“Ek gaan volgende maand Israel toe.”
“So het ek verneem.”
“Ek wil Baruch se suster opsoek.”
Sy oupa knik.
“En as dit moontlik is, hierdie vrou ook.”
Lucas skommel die wyn in sy glasie, hou dit teen die lig van die leeslamp op, kyk lank daarna. “Hoekom wil jy haar gaan opsoek, Marc?”
“Is dit so vreemd, noudat ek weet dat sy my bloedfamilie is?”
“Nee, seker nie.”
“Maar lank voor dit wou ek meer van Baruch se agtergrond weet. Van sy Joodsheid, bedoel ek.”
“Baruch was die beeldhouer?”
Hy knik.
“Hy het verongeluk.”
Dis nie ’n vraag nie, net ’n stelling. Sodat Marc niks sê nie.
“Dit was ’n moeilike jaar vir jou, jou matriekjaar.”
Marc kyk hom verras aan. “Jy het dit geweet?”
Lucas drink van sy wyn. “Jy is al kleinkind wat ek het, ek hou jou fyner dop as wat jy dink. Daardie jaar het hulle jou uit die kunsskool gehaal oor jou werk so fenomenaal is en jou by die twee kunstenaars daar by Blaauwklippen laat klasloop. Baruch en …?”
“Simon.”
“Simon. Hulle het jou met naaktekeninge laat begin, en dieselfde tyd het jou ma jou vertel dat jou pa homoseksueel was, nie waar nie?”
“Ja,” sê hy, en sy stem klink vreemd.
“Toe verongeluk Baruch. Die een met wie jy so ’n hegte verhouding opgebou het. Net daarna is jou ma en Hannes toe getroud. Moeilike dinge, moeilike tye. Alles het so vinnig ná mekaar gebeur.”
Hy knik weer, kyk af op sy hande.
“En die donkerkopmeisietjie …?”
Marc se oë vlieg op en sonder dat hy daarvan bewus is, vorm sy lippe haar naam. Nicola.
“Vir haar was jy lief?”
“Hoe weet jy van haar?”
“Een Sondagmiddag het ek julle twee in die tuin by die kerk op die gras sien lê en praat. Ek het daar verbygeloop en jou gegroet, maar jy het niks gehoor of gesien nie.”
“Dit was vier jaar gelede,” sê Marc stil.
“Net soos vir Baruch het jy haar nie vergeet nie?”
“Nee.”
“Is dit oor jou Joodse wortels dat jy Ruwth wil opsoek, Marc? Of oor jy die vrou wil sien vir wie ek eenmaal so lief was dat ek byna alles vir haar oorboord sou gooi?”
“Beide.”
“Jy is eerlik. Ek sal jou met die adres vertrou.”
Hy staan moeisaam op en stap na een van die baie rye boekrakke wat die studeerkamertjie verdwerg. Hy haal ’n boek uit en kom terug na die lessenaar toe. Marc hou hom dop terwyl hy ’n adres op ’n los vel papier skryf voordat hy die boek weer toemaak en op dieselfde plek in die rak skuif.
“Het jy haar nog lief?” vra Marc toe hy die vel papier by hom neem, opvou en in sy jekker se sak druk.
Die ou man glimlag. “Kyk, Marc, as ’n mens tagtig