Sy hand skiet dadelik uit na sy foon toe dit weer lui. “Hallo.” Hy staan op en stap na die deur met die foon teen sy oor. “Nee. Moet dit nie vir my sê nie.” Hy gaan staan. “Wanneer sal hy terug wees? Ek kan dit nie glo nie. Ek móét met hom praat … Ja … Ja … Is jy seker? Ek kan dit nie glo nie … Goed. Môre. Dis seker maar reg so. Wat kan ek sê?”
Hy kom teruggestap na sy tafeltjie toe. “Enige tyd sal my pas … Ek sê: Enige tyd! … Ja … Oukei …” Hy laat sak die foon. “’n Lekker daggie vir jou ook. ’n Fantastiese daggie vir jou.”
Hy smyt die foon op die tafel neer en gaan sit, laat sak sy kop in sy hande. Onder die tafel begin sy been weer op en af wip.
Buite tjank die wind om die gebou se hoeke.
8. Basie
Fok dit, dit kan nie so aangaan nie. Dis tyd lat ons Afrikaners saamstaan. Genoeg is genoeg. Kyk net hoe word ons boere op hul plase gevermoor. Kyk wat word van Afrikaans. Oral word ons uitgeskuif. Nêrens stel hulle meer ’n Afrikaner aan nie. Die ANC, die EFF – die hele spul soek ons nie hier nie. ’n Mens kan ook nie meer die DA trust nie. Jy kon darem nog altyd vir hulle stem, maar kyk wat het nou weer by daai skool gebeur. Hulle vat wragtig die EFF se part. Die DA hou nie regtig van ons Afrikaners nie. Hulle gebruik ons net om vir hulle te stem. En wat gaan met die Vryheidsfront aan? Kruip nou by die Kleurlinge. Belaglik! Solidariteit en AfriForum traai hul bes. Hulle probeer minstens die potholes in die paaie toegooi. Maar gaan ou Flip en ou Kallie nie op die ou end maar weer voor die ANC kruip nie? Nes generaal Jannie Smuts destyds voor die Engelse gekruip het. Daar is nou vir jou ’n verraaier as daar ooit een was: Smuts. Kyk wat het hy met Jopie Fourie gedoen. Mense gaan so tekere oor ou generaal De la Rey, maar De la Rey was ook maar ’n ou bliksem. Hy het die rebelle in 1914 in die steek gelaat. Die beste van hulle almal bly maar ou generaal De Wet. Ons het weer ’n De Wet nodig. Generaal De Wet het nie kak gevat nie. Of iemand soos Eugène Terre’Blanche wat weet hoe om ons mense op te sweep. Terre’Blanche het net te veel gedrink en van sy perd afgedonner. Jy kon ook nie regtig vir oom Jaap Marais stem nie. Oom Jaap met sy budgies. PW was seker ’n goeie leier, maar PW was ’n regte ou korrelkop. PW moes nooit toegelaat het dat die KP van die NP af wegbreek nie. Dis waar ons trouble begin het, want in ’91 toe ons almal nee in FW se referendum moes stem, toe stem die meeste ja. FW het ons uitverkoop. Verraaier. Tipies Dopper. Nie dat die klomp in die NG Kerk beter is nie. Die liberaliste het die NG Kerk oorgevat. Maybe moet ons vir selfbeskikking gaan? Maar waar? Die klomp in Orania is al klaar weer aan die baklei. Ons moet terugkeer na God toe. Ons het nou eintlik vir Verwoerd nodig. Die probleem is: Ons het nie leiers nie. Wat het van Kortbroek geword? En waar is Constand Viljoen? Dis net jammer oom Angus is Engels, hy sou ons kon gelei het. Maybe moet Steve Hofmeyr tog maar sy party stig. Steve kom darem op vir die Afrikaner. Maar Steve is nie ’n politikus nie. Steve is soos Piet Retief. Steve het mos saam met Zuma gebraai, nes Retief saam met Dingaan. En kyk wat het met Retief-hulle gebeur? Die Voortrekkers het in elk geval ’n fout gemaak, hulle moes nooit Natal en Transvaal toe getrek het nie. Hulle moes Suidwes toe getrek het. Nou sit ons met al die shit. Ons sal moet saamstaan. Hierdie keer het ons nie ’n keuse nie. Hoekom kon ons Afrikaners nog nooit saamstaan nie? Wat de fok gaan met ons aan?
9. A better life for all
Oral waar jy gaan, sien jy mense wag. Party staan. Ander lê. Die meeste sit.
Hulle sit op plastiekstoele voor karige huisies. Hulle sit op die trappe voor winkels en poskantore en Cash Converters. Hulle sit op die muurtjie by die slagpale waar ’n varkkop op ’n Donderdagmiddag slegs R25 kos.
Hulle sit in kliniekrye, vasgebind met ’n kombers op ’n moeder se rug. Op die stoep van ’n ouetehuis wat se staatsubsidie al weer laat is. In hofsale. In die tronk, in die bank en by daardie kruiedokter van Zanzibar wat belowe hy kan jou verlore geliefde terugbring en jou van vigs genees.
Hulle sit by skuldberaders, by die regshulpkliniek en in die balju se kantoor. Hulle sit op die hoek by die drankwinkel en langs die pad by ’n bus wat duskant Britstown gebreek het. Op die verdorde grasperk voor ’n afgebrande munisipale kantoor sit hulle. In die Australiese en Kanadese ambassade en in die stowwerige gange van die hofgebou.
Hulle sit op hoë stoeltjies in kroeë en op omgekeerde bierkiste in sjebeens. Hulle sit op die sawwe banke van kerke en kry brood by lawaaierige predikers – brood wat in klippe verander sodra hulle hul karige bydrae in die kollektebord gegooi het en by die deur uitstap.
Hulle sit in die begrafnisondernemer se plek, met voosgevatte boekies in die hand. Hulle sit in Sassa-kantore en in ’n bleekblou Camry iewers tussen die ou Transkei en Kayamandi, gestrand sonder petrol. Hulle sit by die lykshuis in Maitland en staar na ’n selfoon wat se lugtyd op is. Hulle sit in Helpende Hand se kantoor in Centurion en staar die verte in.
Hulle sit voor rekenaarskerms in PostNet en stuur nog ’n vergeefse CV na ’n maatskappy waarvan die direkteure vanjaar weer bonusse van meer as R300 miljoen gekry het. Hulle sit in die veld en hou ’n plaasopstal dop.
Hulle sit op pawiljoene in stadions waar die minister se toespraak al drie uur gelede moes begin het.
Hulle sit op randstene, paraat met ’n troffel, ’n waterpas en ’n verfroller byderhand. Hulle sit onder ’n flappende strandsambreel diep in die binneland en probeer Weskus-snoek verkoop. Hulle sit by die bushalte, plat op die boude, die bene reguit uitgestrek, by ’n paar tamaties en pakkies grondboontjies wat op ’n stuk koerantpapier uitgepak is.
Hulle sit by die winkelsentrum se ingang, blind, wit kierie tussen die kniekoppe, met ’n honger hoed langsaan op die grond. Hulle sit in die polisiekantoor, met ’n opgeswelde oog, ’n bebloede verband om die kop, en ’n leeftyd se klagtes in die gemoed.
Hulle sit by daardie plek op Hopetown wat vir jou ’n mikrolening teen makro-rentekoers gee. Hulle sit op ’n afgedopte hortjiesbank op die perron van ’n treinstasie waar die trein al weer ure laat is. Hulle sit onder ’n koelteboom by ’n skool waar die onderwysers staak.
Hulle sit op die regop staatsdiensbankies in die departement grondsake se kantoor, vir jare al sit hulle daar om te hoor wanneer kry hulle nou daardie grond terug wat hul oupagrootjie in 1913 onder dwang moes verlaat.
Hulle sit in flenterklere op klippe by kruisings. Hulle sit by vulstasies en hospitale en skrootwerwe. Hulle sit en wag.
Hulle wag.
10. Nog ’n baie mooi dag in Afrika
Hy staan voor in die betaalry in OK Foods. In die een hand het hy ’n 2 ℓ-Coke; in die ander ’n 2 kg-pak wors en ’n pak Blitz. Sy sweetpakbroek hang laag op sy boude.
“Volgende!” roep die meisie agter die kasregister.
So vroeg op ’n Sondagoggend is die ander betaalpunte nog gesluit.
Hy stap vorentoe en sit die Coke, die wors en die Blitz langs die kasregister neer. “Twee pakkies Stuyvesant,” sê hy en beduie na die sigaretrak agter die toonbank.
“Gee sommer daar drie pakkies Grand-Pa ook.”
Die meisie sit die twee pakkies Stuyvesant en die Grand-Pa’s by die wors en die Blitz voor hom op die toonbank neer.
“Julle vat kaart, nè?” Hy kyk na haar.
Sy knik.
’n Seuntjie kom van agter af gedraf, verby ons ander in die ry. Hy gaan staan by die man en hou ’n groot pak NikNaks na hom toe uit. “Is daar niks meer by die huis nie?” Die man wys na die NikNaks. Die kind skud sy kop. “Oukei. Gee.” Hy vat die pak by die kind en die meisie lui dit saam met die Coke en die sigarette, die wors en die Blitz op.
Terwyl die meisie al die goed in ’n plastieksak pak, gryp die seuntjie die pak NikNaks voor haar weg en draf daarmee by die deur uit. Die man wikkel ’n bankkaart uit sy hemp se bosak en gee die kaart vir die meisie. Sy druk dit in die kaartmasjien, tik die bedrag in, en gee die masjien vir die man om sy geheime nommer in te tik.
Die