Charl J.F. Cilliers
(*25 Januarie 1941)
CILLIERS IS IN KAAPSTAD GEBORE en skryf al sedert hy veertien jaar oud was. Hy ontvang sy skoolopleiding in Engels. Later het hy afgetree as redakteur van Hansard en hom op Yzerfontein gevestig. Sy werk het in verskeie versamelbundels verskyn. Hy is enkelouteur van die volgende bundels: West-falling light (1971), Has winter no wisdom (1979), Collected poems (1960–2008) en die bundel kinderverse Fireflies facing the moon (2008), The journey (2010), A momentary stay (2011) en die twee haikoebundels: Karoo (2012) en Grains of sand (2013).
Pre-lees
Skryf ’n paragraaf oor een van die volgende onderwerpe:
•Ek word nooit moeg vir die wisseling van seisoene nie, want . . .
•Ek wens dit kon net somer/winter/herfs/lente bly, want . . .
“die tak vol bloeisels” in konteks: Vir die spreker is die gewilde opvatting dat die lente ’n seisoen van nuwe lewe en groei is, nie die volle waarheid nie. Hy sien ook iets daarin wat nie nuut is nie, omdat hy hom bewus bly van kontras wat altyd in alles teenwoordig is en hom nie deur een gewaarwording laat oorrompel nie.
Lees
die tak vol bloeisels
1.die tak vol bloeisels
2.se een-tonige skadu
3.teen die lang wit muur
WOORDVERKLARINGS
bloeisels: knoppe waaruit nuwe blomme sal voortkom / Eng.: blossoms
eentonige: sonder afwisseling / Eng.: tedious
Pitkos: Hierdie digsoort het sy oorsprong in Japan maar het ook in die Weste gewild geword. Die genre is uiterlik herkenbaar aan die bou (3 versreëls en 17 lettergrepe) en tema (iets wat met seisoene verband hou). Die tema sowel as die teenstelling in die vers dra by tot die grondpatroon van die tradisionele vorm waarin hierdie gedig voorkom. Die bloeisels en die wit muur verskil direk van mekaar omdat die een kleur bevat en die ander net wit is. Tog vorm dit ’n bevredigende eenheid.
LEERFOKUS
haikoe
tema
uiterlike bou
woordekonomie
Post-lees
Kontekstuele vrae
1.Wat word as eentonig beskou? Skryf net die regte antwoord neer: Die bloeisels. / Die skadu. / Die muur.
2.Kan hierdie gedig op grond van die volgende kenmerke as ’n haikoe beskou word en waarom sê jy so?
a.versreëls
b.lettergrepe
3.Een van die eienskappe van ’n haikoe is dat dit uiteenlopende sake met mekaar in verband bring, dus teenstellings bevat. Noem ten minste drie teenstellings in hierdie gedig.
4.Wat is die tema van hierdie gedig en hoe sluit dit by die haikoe aan?
5.Hoe het hierdie gedig jou indruk van ’n vers bestaande uit net drie reëls beïnvloed?
Vir jou joernaal en/of in die klas
Skryf ’n haikoe oor enige onderwerp. Probeer soveel as moontlik van die haikoe se eienskappe inwerk.
Pre-lees
’n “Droë weer” is ’n term vir weersomstandighede waarin al die tekens van reën daar is, onder meer weerlig, maar dit kom uiteindelik nie tot reën nie.
“droë weerligstraal” in konteks: Die vers vertel in uiters spaarsamige woordgebruik van ’n weerligstraal wat nie die verwagte reën bring nie. Dus sal die droogte voortduur.
Lees
droë weerligstraal
1.droë weerligstraal
2.die verrimpelde vel van
3.’n rivierbedding
WOORDVERKLARINGS
rivierbedding: die sandstrook waaroor ’n rivier loop / Eng.: river bed
Pitkos: Die gedig voldoen aan die basiese vereistes van die haikoe. Wat bou betref, bestaan dit uit drie versreëls. Die tema hou verband met iets uit die natuur, naamlik ’n weerligstraal. Wanneer die weerligstraal flits, verlig dit die rivierbedding wat ook droog is. Die bedding en die droogheid van ’n vel staan in direkte teenstelling tot mekaar. Let op hoe die “v” in versreëls 2 en 3 die onheilspellende klank van ’n weerligstraal naboots net voor dit begin kraak.
LEERFOKUS
alliterasie
beelding
haikoe
klanknabootsing
natuurgedig
teenstelling
Post-lees
Kontekstuele vrae
1.Kies die korrekte antwoord. Skryf net die vraagnommer en die letter (a-c) neer. Die beeld “verrimpelde vel van / ’n rivierbedding” is ’n voorbeeld van:
a.’n hiperbool
b.’n metafoor
c.’n teenstelling
2.Beskryf die beeld in versreëls 2–3.
3.Watter klank oorheers die alliterasie?
4.Wat is die funksie van die oorheersende alliterasie?
5.Beskou jy die haikoe as ’n groot uitdaging en waarom?
Vir jou joernaal en/of in die klas
Skryf ’n haikoe oor enige aspek van die natuur en probeer soveel as moontlik van die tradisionele eienskappe daarin vervat.
T.T. Cloete
(*31 Mei 1924 – †29 Julie 2015)
CLOETE IS IN 1924 GEBORE en het ná uitgebreide studie as ’n prominente letterkundige in Afrikaans bekend geraak. Hy het talle belangrike akademiese werke gepubliseer, maar eers op ouderdom ses en vyftig met die verrassende bundel Angelliera sy debuut as digter gemaak. Daarna het hy hom met nog agt digbundels en elf groot pryse as een van die belangrikste digters in Afrikaans gevestig, waaronder die Hertzog-, Ingrid Jonker- en die Rapport-prys. Intussen het hy ook ’n bundel kortverhale en ’n toneelwerk gepubliseer, maar bowenal betreklik laat in sy lewe ’n verbasende taak verrig deur in die loop van sowat tien jaar honderd en vyftig Psalms in die Ou Vertaling vir gebruik in die Afrikaanse susterskerke in eietydse idioom te herdig. Saam met enkele ander digters se weergawes het dié groot werk in 2001 in Liedboek van die kerk die lig gesien. T.T. Cloete se sukses as digter het van die begin af berus op sy unieke ontginning van die taal as ’n soepel en veranderlike instrument. Hy is veral bekend vir sy nuutskeppings in enkele woorde en die vloeiende grepe waarin frases van ’n versreël sonder leestekens oorloop na die volgende gedagte, maar dikwels ook weer na agtertoe gelees kan word. Verder word Cloete se poësie gekenmerk deur ’n enorme leeskennis en ’n uitgebreide belangstelling in die verstommende wondere van God se skepping. Daarby het hy ’n sterk belangstelling in die natuur, menslike gedrag, in die produkte waarmee mense hul en ander mense se bestaan dokumenteer in boeke, briewe, foto’s, skilderye en alles wat die tegnologie deur die eeue gebring het.
Pre-lees
Gesels in die klas oor watter soort mens as barbaars beskou word en kyk hoeveel uiteenlopende menings daaroor bestaan.
“die barbaar” in konteks: ’n Kenmerk van Cloete se oeuvre is sy knap hantering van die verstegniese aspekte, ingewikkelde sinstruktuur en woordplasing. Een van die bekendste temas in Cloete se werk is die ironiese kyk na die samelewing en die rol van die digter in ’n aanstellerige bestel. In hierdie gedig kritiseer hy gemaksug en materiële barbarisme in die samelewing. Dis ironies dat die