“Ek sien,” sê Elizabeth. “Alles is kant en klaar gereël. Dan is daar niks verder om te sê nie, is daar?”
Later, toe sy kans kry, vertel Elizabeth vir Leon, haar stiefbroer, van Esme se nuwe planne. Leon is drie-en-twintig en ’n mediese student in sy vyfde jaar. Hy is so blond soos Esme, maar is ernstiger en meer doelgerig as sy mooi jong suster.
“Ek weet, ja,” antwoord hy. “Sy het my vertel. Ek dink jy moet haar maar laat begaan, Betta. Om haar nou teë te gaan, sal jou niks baat nie.”
“Ek besef dit, ja – ek kan haar nie dwing om terug universiteit toe te gaan as sy nie wil nie. Maar dis nie al nie … sy wil saam met twee vriendinne in ’n woonstel gaan bly.”
“My liewe Betta, in die stad is daar honderde jong meisies wat op hulle eie of saam met vriendinne in ’n woonstel bly. Wees dankbaar dit is ’n vriendin en nie ’n vriend nie!”
“Ek dink nie dis snaaks nie, Leon.”
“Dis nie bedoel om snaaks te wees nie. Ek probeer jou net waarsku dat dinge verander het sedert jy op universiteit was.”
“Julle laat my soos ’n regte plaasjapie voel. In my dae was daar ook wolwe, het daar ook dinge gebeur …”
“Ek praat nie van wolwe nie. Ek praat van die hele lewenspatroon wat verander het. Ek praat van Esme en myself en ander jong mense soos ons wat grootgeword het met sekere vaste beginsels, en nou uitvind dat die dinge waarin ons geglo het nie meer saak maak nie. Ek probeer jou nie ontstel nie, ek sê maar net dinge het verander vandat jy op universiteit was. Daarom is ek bly jy kom stad toe, sus – ons het jou nodig. Alles sal sommer anders wees, net omdat julle daar is.”
Buks, Elizabeth se negejarige rooikopseun, was al een wat – openlik altans – bedenkinge oor die trekkery gehad het.
“Waarom moet ons weggaan, Mamma?” vra hy toe sy vir hom kom nagsê die aand voor hulle vertrek. “Ons het lekker hier op Louwsville gebly.”
“Omdat Mamma in die stad moet gaan werk en omdat dit vir ons almal beter is om daar te gaan bly, Buksie. Daar is goeie skole en universiteite, en Esme en Leon is ook daar …”
“Ek wil nie na ’n vreemde skool toe gaan nie. Ek sal niemand daar ken nie.”
Elizabeth gesels met hom en probeer hom paai. Sy vertel hom van Pretoria se groot swembaddens, die rugby, die jakarandas en die liggies wat die stad saans in ’n sprokieswêreld verander, maar Buks bly ontroosbaar.
“Ek wil liewer hier bly. Wie sal blomme op Oupa en Ouma se graf sit, en wat van ou Wagter wat daar onder die peerboom begrawe is?”
“Ons sal weer vir jou ’n hond koop – so gou soos ons ingetrek het,” belowe Elizabeth. “En later ’n fiets ook …”
“’n Resiesfiets?”
“Ons sal sien. Nou toe – maak jou oë toe en slaap. Ons moet môre almal baie vroeg opstaan.”
“Ek sal, Ma,” sê hy gedwee. “Ma, sal my pa ook daar in Pretoria wees?”
’n Oomblik is dit stil in Elizabeth, dan sê sy sag: “Nee, Buksie – Pappa woon daar ver in die Kaap, nie in Pretoria nie. Nou toe, slaap nou. Ek is moeg, ek wil ook gaan slaap.”
“Probleme met Buks?” vra Leon toe sy weer in die sitkamer kom.
“Hy is omgekrap oor die trekkery. Hy vra wie blomme op Oupa en Ouma se grafte sal sit as ons weg is, en wat van ou Wagter wat onder die peerboom begrawe is.”
“Daar is genoeg afleidings in die stad … hy sal gou aanpas. Wat pla hom nog?”
“Hy wil weet of sy pa ook in Pretoria sal wees.”
“Sy pa? Buks kan mos nie sy pa onthou nie.”
“Nee, maar hy weet hy het ’n pa. En wanneer hy my uitvra, vertel ek hom van sy pa.”
“Wat vertel jy hom?”
“Ag, die mooi dinge,” sê Elizabeth sag. “Jy weet – ’n seun moet trots wees op sy pa.”
“Wanneer het jy laas van Gerrie gehoor, Betta?”
“Ek het baie jare laas van Gerrie self gehoor. Maar af en toe hoor ek iets van vriende of kennisse wat hom raakgeloop het.”
“Gaan dit goed met hom?”
“Ek dink so. Margie, sy vrou, was ’n ruk lank weg van hom, maar toe ek laas gehoor het, was hulle weer bymekaar.”
“En jy? Hoe voel jy ná agt jaar oor Buks se pa?”
Elizabeth is ’n rukkie stil, dan sê sy sag: “Ek wens ek kon sê daardie episode in my lewe is oor en verby. Maar solank Buksie daar is, kan ek nooit heeltemal van die verlede wegkom nie.”
Die nag het dit begin reën en toe Elizabeth die volgende oggend wakker word, was die wêreld grys en nat.
Gelukkig dat Ouma en Elsa by oom Izak op die plaas is, dink Elizabeth dankbaar. Soos dit is, sal die trekkery in die reën genoeg probleme oplewer.
Die meubelwa het ’n uur laat opgedaag, en kort daarna is Elizabeth-hulle in die grys misreën weg. Sy, Esme, Katy en Buks sou vooruit ry om solank die huis oop te maak en skoon te maak voor die trek kom. Leon sou agterbly om ’n ogie oor die pakkery te hou en dan later kom.
Is die reën vir hulle ’n goeie voorteken? wonder Elizabeth toe sy vir oulaas deur die vaal reëngordyn na Louwsville terugkyk. Sy hoop so. Die Louws het die afgelope jare genoeg hartseer geken.
Dit het die hele pad Pretoria toe gereën. Buks het hoofpyn gehad van al die opwinding en het die meeste van die tyd geslaap. Katy, die huishulp, was stil, haar gesig somber, asof die volle implikasies van die trek nou eers tot haar deurdring. Esme was al een wie se gees nie deur die reënweer óf die trekkery gedemp kon word nie, en Elizabeth was dankbaar vir haar lighartige optimisme.
In stortreën het hulle net ná eenuur Pretoria binnegery. Sonder moeite kry hulle die straat, en ook die rooidakhuis met die doringbome, net langs die ou Kaapse gewelhuis, volgens Leon se instruksies.
Dit is ’n gevestigde en aangename buurt, soos hy belowe het. Die huise is ruim, die tuine mooi en goed versorg. Hulle huis is egter die uitsondering. Dit lyk verwaarloos, en van ’n tuin is daar geen sprake nie.
“Wel, hier is ons,” sê Elizabeth flou.
“Mmmm,” spot Esme. “Ek sien. Geen teken van die bure nie – geen wapperende vlae, geen rooi tapyt nie. Stil, sonder vertoon neem die Louws van Louwsville hulle intrek in die stad … Jy kan maar inry, Betta. Die hek is oop.”
Elizabeth ry met die nat motorpad tot langs die huis. In stilte bekyk die familie hulle nuwe tuiste.
“Hoe lyk dit vir jou, Esme?” vra Elizabeth eindelik.
“Net soos vir jou, Betta,” sê Esme. “Oud en vaal en verwaarloos.”
“Dit sal seker beter lyk as die son skyn.”
“Ek hoop so. Toe, klim uit en sluit oop die deur dat ons kan sien hoe lyk dit binne.”
Dis ’n lekker ou huis, dink Elizabeth terwyl hulle van kamer tot kamer stap. Ruim en lugtig met besliste moontlikhede. Maar vuil en verwaarloos, en in ’n paar van die kamers staan poele water soos die dak lek. Maar seep en water en ’n paar lae verf sal ’n groot verskil maak.
Aan die tuin sal sy later dink. Op die oomblik is dit genoeg dat hulle ’n dak oor hulle kop het, al lek die dak ook.
Daar is egter geen elektrisiteit nie. Leon het natuurlik vergeet om die deposito vir die ligte te betaal.
Elizabeth kyk na die stroewe gesigte om haar, dan glimlag sy. “Ons gaan nou eers eet. Bring vir ons die kosmandjie, Katy, dat ons sien watter lekker kos tannie Kitty vir ons ingepak het. Ons sal almal