Juffrou het my geleer hoe om my naam te skryf, en toe ek dit die eerste keer regkry, toe ek my naam op die bord skryf, kyk ek om en deur die venster sien ek vir oom Johan. Hy kyk vir my en lag. Van toe af was hy altyd daar. Hy het altyd by die venster agter in die klaskamer gestaan, en ek het kort-kort omgedraai en geloer of hy nog daar was. Hy het sy kop geknik en ek het dan hard op my werk gekonsentreer.
Mamma sit met toe oë op die bank. Die musiek speel hard. Sy speel baie hierdie liedjie, “Across the Bridge” van Jim Reeves. Mamma sing die woorde saam: “I have lived a life of sin, in this world I’m living in …”
Ek gaan lê op my bed en luister na Mamma se musiek. Ek ken ook die woorde. Partykeer speel Mamma ook “Take My Hand, Precious Lord”, maar die meeste kere “Across the Bridge”. Dan kom sit Mamma by my op die bed met haar Bybel en wag dat die liedjie klaar speel. Ons sing dan die laaste stuk saam: “Across the bridge there is no more sorrow …” Mamma lees lank uit die Bybel. Ek luister na hoe die asem oor haar lippe blaas as sy “v” sê. “Vvvreemdeling,” sê Mamma en “vvvriendelik”. Partykeer raak ek aan die slaap terwyl Mamma lees; partykeer gooi Mamma eers sout in my bed voordat ek inkruip. Sy sê dis om my in die nag te help. Pappa skud sy kop as hy dit sien en hy klap sy tong asof hy kwaad is.
Ek het daarvan gedroom om ’n beroemde balletdanser te word. Die droom kom eintlik van my ma af; sy het my van kleins af laat les neem. En hoe graag het ek nie in ’n swart “swembroekie” met pienk kouse en stomppunt-balletskoene geparadeer nie. Met elke eksamen het my ma vir my die mooiste rokkies gemaak, eenkeer een van ligblou satyn waarin ek soos ’n prinses gewag het dat my onderdane my ring kom soen.
Maar die eksamens was elke keer ietwat van ’n ontnugtering. My danse sou ek perfek doen, maar ná elke ronde was die beoordelaars van mening dat ek daarby baat sou vind as ek my gewig dophou. Hoe kon ek nou help dat ek ’n Griek vir ’n pa het wat boonop ’n kafee besit? Kaas-en-tamatie-roosterbroodjies was my lewe! Was dit nou ’n sonde om my pa se besigheid te ondersteun?
In die oefensessies het Lisa dikwels saam gedans. Sy was nogal goed vir iemand wat skaars begin het. Soms het sy my in die eksamens gelei deur agter die beoordelaars te dans. Ek sou nou en dan oogkontak met die beoordelaars verbreek om vinnig te sien of ek by Lisa bybly. Ek het dit vreeslik geniet om te dans, en om dit saam met Lisa te doen was nog spesialer.
My ma wou ook bitter graag hê ek moes klavierlesse neem. Ek het nie juis daarvoor lus gehad nie, maar het ingestem om haar gelukkig te hou. Die onderwyseres was so ’n kort vroutjie. Vriendelik maar streng. Ek het dit meer geniet om die klas by te woon as om by die huis te oefen – my ma het my elke dag ’n uur lank laat oefen. Dieselfde liedjies oor en oor.
Met die oefenry het tannie Anna langs die klavier kom staan met haar hand op die kap en dan so ritmies met haar naels getik sodat ek op die maat van die musiek kon bly. Stiptelik om drie moes ek Mozart speel. Sug. Ek het geweet as ek ’n fout maak, sal sy my vingers vaskap. Dis hoekom ek maar die hele uur bly oefen het, want ek was bang vir tannie Anna en my ma. Ek wou nie een van hulle kwaad maak nie.
In standerd een was ek en my ma in ’n motorongeluk. My ma het toe ’n kombi gehad en ons was daarmee op pad na my boetie in Bloemfontein. Hy kon net een naweek in ’n maand huis toe kom. Ek het voor gesit met my kassetspelertjie op my skoot. Ek het my ma gevra watter tape ek eerste moet speel, die Leon Schuster of die Carike Keuzenkamp. Sy het ’n paar sekondes afgekyk, en toe sy opkyk, was sy in die verkeerde baan. Sy het die stuurwiel gepluk en die kombi het omgeslaan, drie maal gerol voordat dit in die mielieland langs die pad weer op sy wiele beland het. My kop het die voorruit stukkend geslaan en ’n stuk glas het in my kop bly steek. Iemand het by ons stilgehou en ons in hul kar ingehelp. Die bloed het oor my gesig gestroom. My ma het haar trui teen my kop gedruk.
Die mense het ons by my pa se kafee afgelaai, en my pa het my dokter toe geneem. Dis toe dat ek begin wonder het of my ma my wou doodmaak, want hoekom het sy nie saam gegaan nie. Dit was verskriklik seer toe die dokter steke insit. En hy het nie eens my oë toegedruk nie, ek kan tot vandag nie glo dat hy my daardie naald laat sien het nie. Ek het my ma nie meer vertrou nie.
Ek moes lank by die huis in my bed bly. My bene was vol pers kolle en ek kon niks proe nie. Harsingskudding, het die dokter gesê, dis hoekom. Lisa, wat heeltyd in die kamer was, het gesê ek moet ’n ander geur koeldrank probeer, maar ek kon steeds niks proe nie.
Oom Johan het op my bed kom sit en stories vertel, soos net hy kon. Soms het Maria by die deur ingeloer met ’n vraende uitdrukking op haar gesig. Sy moes seker gewonder het met wie ek so sit en gesels, maar sy het nooit vrae gevra nie. Ek dink sy het geweet dit maak my gelukkig, wat dit ook al was.
“Kyk, daar’s jou ma weer,” sou oom Johan sê, en dan het ons deur die venster gekyk na my ma wat in die tuin werk. “Daardie ma van jou het groen vingers,” het hy gesê. En sy het die een prys na die ander met haar mooi tuin gewen. Sy was ’n ander mens as sy in die tuin gewerk het. Haar oë het altyd geblink. Sy was gelukkig. Ek het soms probeer help, maar altyd net ’n gemors gemaak. Sy het egter nooit kwaad geword nie, eerder gehelp en my gewys hoe ek te werk moes gaan. Oom Johan het daardie eienskap van my ma aangeprys, en so baie bygedra tot die herstel van die verhouding tussen ons.
Daar is haaie in die swembad! Toe Pappa sy rug draai, was hulle daar. Waar was hulle dan toe hy nog hier gestaan het en kyk dat ek my lengtes swem?
Swem is my gunsteling-sport, en ek moet altyd wen. Dis gewoonlik ek teen my maatjie Jolanda, ons kom altyd gelyk. Ek wil haar klop, dis hoekom ek so hard oefen.
Elke aand wanneer Pappa by die huis kom, laat hy my lengtes swem. Hy is my afrigter en vir hom swem ek asof ek aan die Olimpiese Spele deelneem. Ek mag nie moeg raak nie, dis so lekker as Pappa trots is op my. Hy loop op en af langs die swembad terwyl ek swem. Mooi so, Tinna, sê hy. Partykeer sê hy ook vinniger, vinniger!
Maar nou is die swembad vol haaie. Die voordeur is toe; Pappa het gesê ek het genoeg geoefen vir die dag. Kyk hoe swem die haaie in sirkels en kyk vir my. In die blou swembadlig kan ek hulle sien. Pappa! skreeu ek. Pappa! Ek kan nie sonder Pappa swem nie. Hy moet hier wees. Net hy kan die haaie laat weggaan.
Kom! roep Pappa en hou die wit Ford-bakkie se deur oop. Ek hardloop en trap teen die kant van die bakkie om op sy skoot te kom. So leer Pappa my bestuur. Ek kan nog nie die ratte doen of die petrol trap nie, maar ek kan die stuurwiel draai.
Ek mag nie in die dorp bestuur nie, maar as ons Thaba ’Nchu Sun toe ry, dan laat hy my die stuurwiel draai. Dis baie lekker as ons casino toe gaan, want dan gaan speel ek en Boetie videospeletjies terwyl Pappa en Mamma by die masjiene is.
Ook as ons na my oupa-hulle op Dewetsdorp gaan, laat Pappa my bestuur. Maar dit is ’n baie kort entjie. Laat ek die rat ook doen, Pappa? vra ek dan. Dan sê Pappa ek moet geduldig wees, eendag sal ek dit alles kan doen. Dan dink ek aan daardie dag dat ek self Dewetsdorp toe sal ry.
Ek was seker so tien jaar oud toe my ma ’n psigiater gaan sien. Ek het nie juis geweet wat ’n psigiater is, of waarom my ma hom gaan sien het nie. In my agterkop het ek die idee gehad dat dit oor my ouers se rusies gaan, en die vrees het in my begin oplaai. Toe my ma boonop hospitaal toe moes gaan, was ek te bang om in haar oë te kyk.
Ek onthou hoe alleen my ma in die hospitaal gelyk het; hoe haar oë gesmeek het dat sy huis toe geneem moet word. My pa het gesê die dokter sê sy is paranoïes. Hy het dit aan my probeer verduidelik deur te sê my ma dink partykeer hy wil haar doodmaak, en dat sy selfs partykeer dink hy wil mý doodmaak.
Ek het geweet waarvan hy praat, want daar was tye dat ek nie by my ma wou wees nie. Dit is wanneer sy vir my so vreemd was dat ek nie geweet het wie sy was nie, en dit het my bang gemaak. Die ontstellendste was dat sy ná ’n ruk weer haar ou self was en gemaak het asof niks gebeur het nie. Dit het my ontsettend verwar. En toe ek later koshuis toe is, het dit my ma se siekte vererger. En dit het juis gebeur toe ek op my gelukkigste was.
In standerd drie is ek weg van Wepener. My ouers het besluit ek moet na ’n kosskool in Bloemfontein waar my broer reeds op skool was. Hoewel ek na die “beste meisieskool” gestuur is, was