Daarom is dít haar wens vir haar kleinseun: dat hy hom steeds sal bly verwonder aan die oënskynlik onbeduidende; dat hy die geheimenis van die eenvoudige sal bly bespeur; dat hy God se liefde in die alledaagse sal bly raaksien; dat hy waardering sal hê vir die grootsheid van die kleine.
Nou dís mos ’n wens vir iemand anders, of hoe, vir vriende, vir familie, vir mekaar, sommer vir onsself ook? Voorspoedige nuwe jaar, en mag dit vir ons ’n jaar wees van kleine dinge!
Roetine?
“Genadige God, my siel het geword soos ’n groot pakhuis waarin trokke dag vir dag hulle vrag kom aflaai, ongeorden en holderstebolder, totdat die hele ruimte van bo tot onder gevul is met onbenullighede, gemeenplase, nietighede, vervelende roetine. Leë woorde en sinlose aktiwiteit, oppervlakkige belange en die pretensie van belangrikheid vul my hart in ’n nimmereindigende stroom. Maar dit help nie om daarvan te ontvlug nie. As ek deur die dag by U wil uitkom, sal dit met ’n pad moet wees wat deur my doodgewone bestaan loop . . .”
Só begin die pragtige vertaling van ’n aangrypende gebed in [2]Die groot gebedeboek. Daaglikse gesprekke met God. Dis van die Katolieke denker Karl Rahner (bl. 32).
Hy sou die afgelope eeu oneindig veel daartoe bydra dat derduisende mense wêreldwyd weer die wonder van menswees ontdek. Gevierd en invloedryk, volgens baie die grootste Katolieke teoloog van die 20ste eeu, bly sy denke diep gewortel in mistieke vroomheidstradisies.
Hy skryf talle gebede en populêre geskrifte oor wat hy “die mistiek van die alledaagse” noem. Hy wou sy moderne tydgenote – gesekulariseer, ontnugter, sonder enige aanvoeling vir godsdiens, geloof en die kerk, eensaam vasgevang in hulle rasionalistiese, siniese ervarings van ’n lewe sonder God – probeer help.
Probeer help om te kan liefhê, om te kan glo, om te kan hoop en om te kan bid. Hy wou sy tydgenote help om die geheimenis van lewe te ontdek en te beleef, dié geheimenis wat hy God noem.
Ons vind die misterie van God nie buite ons gewone ervarings nie, maar juis daarin. Daarom skryf Rahner – soms diepsinnig, filosofies, met indrukwekkende geleerdheid, maar meesal eenvoudig, gewoonweg, vol verwondering – oor ons alledaagse roetine. Oor werk en slaap, oor eet en drink, oor sit en staan, oor enigiets.
Want God is juis deel van ons lewe, sê hy. Hy is vír ons en náby ons. As ons tog maar net kan leer luister, tog net kan leer om die fluisterings van die genade in die roetine van elke dag te hoor . . .
Heilig?
Die kuns van die lewe is om die buitengewone in die gewone te ontdek, die ewige in die alledaagse. Die geheim van menswees is om genade in die gewone te gewaar, verrukking in die vanselfsprekende. Om grootsheid in die kleine, majesteit in die eenvoudige, vreugde in die vertroude te leer vind, ja, om God in ons naaste raak te sien, naby ons, onder ons. Om ware heiligheid te leer herken.
Dis ook die geheimenis van die Christelike evangelie – en die aanstoot daarvan. Die Woord het vlees geword en onder ons kom woon, bely Johannes verstom (1:14). God het onder ons kom huis opsit, in ons tyd, sodat ons sy heerlikheid kan aanskou.
Natuurlik was dit vir mense tot aanstoot, van tóé af al. God se gestaltes onder ons beïndruk ons nie regtig nie. Ons sou sy teenwoordigheid eintlik so anders verwag. Johannes die Doper is skoon besete, kla hulle in die tye van die Evangelies al, totaal vreemd aan die werklikheid. En Jesus is weer te wêrelds, sommer ’n gewone vraat en wynsuiper (Matt 11:16-19).
Nee, God behoort darem ánders te lyk, ánders te kom, meen ons, meer herkenbaar, Goddeliker, heiliger. Hy moet wees soos óns sou verwag Hy moet wees.
Eeue lank sou die vroeë kerk met dié wonder en dié aanstoot worstel. Uiteindelik sou hulle dit stamelend bloot bely, sonder om dit te begryp: Die ewige God woon só onder ons. Só vind ons sy troos, hiér, onder ons, in ons huise, en rondom ons elke dag. Ons leef van die genade in die gewone. En só dien ons Hom, in die heiligheid van die hede.
As ons Christus wil dien, sê Luther, moet ons nie hemelwaarts hunker nie, maar rondom ons kyk. Hom nie dáár gaan soek nie, want Hy is hiér te vinde.
Maar dis vir ons tot teleurstelling en aanstoot. Hoeveel keer nie juis die rug op die evangelie vanweë sy alte menslike, brose gestaltes en getuies nie? Hoeveel vind dit nie moeilik omdat hulle Christenmense en die kerk te goed ken, te van naby, te veel onder die indruk is van die menslikheid van dié draers van die evangelie nie, ja, dikwels erger as vrate en wynsuipers!
Predikers, profete, pastore, priesters, pouse lyk, van naby bekyk, maar presies nes ons almal.
Hoeveel verlang nie ’n ánder belewenis van God nie? ’n Ander soort heiligheid, minder alledaags, meer Goddelik? Al moet hulle ver soek, hoog styg, lank wag, baie deurmaak?
Soos in die storie van ene mevrou Shapiro van Brookline, Massachusetts. In die Himalajas gaan sy op soek na die heilige wat bly op een van die mees ontoeganklike pieke. Ná talle weke van oneindige ontberings bereik sy einde ten laaste die plek. Maar ’n jong dissipel van die heilige sê hy is baie besig en sy kan hom eers vier dae later sien, om drie-uur die oggend. Intussen kan sy in ’n grot bly wag. Wat sy doen. Ondanks die geweldige koue, al moet sy op die klipgrond slaap, en al het sy slegs wilde bessies en koue jak-melk om te drink.
Ná ’n paar nagte kom haal die dissipel haar uiteindelik soos belowe na ’n ander grot. En daar sit die heilige inderdaad. Mevrou Shapiro stap summier nader, en sê: “Marvin, kom nou ’n slag huis toe!”
Nou, dáár is nou vir jou ’n regte soort heilige, of hoe?
Dié mevrou Shapiro?
Goeiedag!
Elke alledaagse groet was vroeër bedoel as seën. Elke omgangsgroet – of dit nou “Môresê!”, “Goeienag!”, “Tot siens!” of “Gelukkige nuwe jaar!” is – rus op die oortuiging dat niks vanselfsprekend is nie; dat ons almal afhanklik is van genade en goedheid. ’n Alledaagse groet is altyd die verkorte vorm van iets langers, wat verskillende vorme kan aanneem, van ’n wens, toesegging of bede, tot ’n dankbetuiging.
As dankbetuiging speel die groet ’n sleutelrol in die Joodse lewensgevoel, in die sogenaamde beraka-gebede of voortdurende lof aan God – letterlik: om God te seën – vir alle barmhartighede. Ook die Nuwe Testament roep ons meermale op om God te seën vir sy ontferming. Vergelyk byvoorbeeld die 1983-vertaling se bewoording van 2 Korintiërs 1:3 (Aan God, die Vader van ons Here Jesus Christus, kom al die lof toe) teenoor die meer letterlike 1953-vertaling (Geseënd is die God en Vader van onse Here Jesus Christus).
Elke alledaagse groet verwoord die oortuiging dat die lewe met sy goedheid nie vanself spreek nie; dat dit bewustelik met dankbare erkentlikheid ontvang behoort te word, omdat dit ook anders kon wees. Elke groet herinner aan die wonder wat skuil in die gewone, die voorreg in die bekende, die grootsheid in die kleine.
In talle tale kan ’n mens dié stemming nog naspeur. Die Engelse goodbye beteken letterlik: God be with you. Of die bekende grüβ Gott, soos hulle in die suide van Duitsland graag groet, waar dié daaglikse dagsê op die klank af nogal dubbelsinnig is. Dit beteken letterlik “Groet (oftewel dank, of seën vir) God”, maar kom waarskynlik van grüβ dich Gott, oftewel “God groet jou!”.
In ’n strokiesprent groet twee bergklimmers mekaar, een reeds op pad af van bo, die ander nog op pad boontoe. Dis duidelik in die Tiroolse Alpe. Hulle is eenders uitgevat, Beierse hoede op die kop en leerbroeke tot by die knie, bergklimpikke en tou oor die skouers. Die een wat afkom, groet vriendelik: “grüβ Gott!” waarop die een van onder sê: “Ek klim ongelukkig nie só hoog nie.”
Sy dommigheid is klaarblyklik vir lesers snaaks. Maar wat verstaan hy nie? Waarom kry ons lag? Wat is eintlik so snaaks? Is dit sy gebrekkige taalkunde – sodat hy net die letterlike betekenis hoor en nie die idiomatiese ken nie? Of sy primitiewe kosmologie sodat hy dog hy moet êrens heen opklim om God te kan groet? Of dalk sy tekort aan lewenswysheid – dat hy nie sien dat hy God net daar kan dank vir die goedheid van die lewe nie?
Want