Suid-Afrikaanse geweldenaars sonder genade
Chris Karsten
Human & Rousseau
Kaalvoet in hemelstrate
Op 10 Oktober 1985, toe nog ’n vakansiedag (Krugerdag), word die Spookhuis finaal te eensaam vir hom. Skemeroggend ry hy die 16 kilometer met sy Rooiford gly-gly deur die modder om die Ingilsman op Vredenburg te gaan opsoek.
Hy wil by iemand wees, en sy het hom laat onthou hoe dit voel om by iemand te wees. Hy het aan haar geraak, en sy is sag.
Die swerwende skrywer staan nou al twee jaar hier op Tietiesbaai aan die Kaapse Weskus, en hy jeuk om weer die Spookhuis (soos hy die woonwa noem) agter die rooi lorrie te haak, maar nie langer alleen nie. Jonk is hy ook nie meer nie. Op 49 het ’n man ’n vrou nodig wat kan saam trek, nie net honde nie, al is Flossie en Floors getroue geselskap wanneer hy saans ’n Tassies skink en die hotnosvissie oor die kole oopvlek. Maar hy het iemand nodig met wie hy al die wonderlike stories kan deel wat hy nog uit sy kop op die tikmasjien moet uitkry. (Later kry hy darem ’n laptoppie.)
Hy eet viskoppe en hy sê “Hallo” in Afrikaans en sy sê “Hallo” in Engels, en hulle verstaan mekaar.
En só iemand het hy pas op Tietiesbaai ontmoet, die jong Engelse Jenny, net 25 jaar oud, tuinboukundige van Vredenburg wat in ’n bont Volkswagen rondry. Ná die ontmoeting het hulle al meer van mekaar gesien, en gehou van wat hulle gesien het. Hy eet viskoppe en hy sê “Hallo” in Afrikaans en sy sê “Hallo” in Engels, en hulle verstaan mekaar. Daarom ry hy op Krugerdag Vredenburg toe.
Twee maande later, die aand van 10 Desember, staan sy in die Spookhuis se voortent en ertappels skil. Hy dop die kreef af wat hulle laatmiddag by Footloose se gat gaan uithaal het. Die gesprek verloop min of meer só:
“Ek was vandag dorp toe. Het jy geweet dat mens sommerso by ’n plek kan instap en getroud kan raak?”
“Jy meen … enige plek?”
“Nee, nou nie in die Checkers of so nie, maar by ’n predikant of ’n landdros, jy weet.”
“O? Jy bedoel … sommerso?”
“Sommerso. En dis nie net die prokureur wat dit sê nie, ek was by ’n dominee ook. Hy sê dis maklik, jy kan net by hom instap en sê: ‘Trou ons.’ Net so. Enige tyd, jy weet. Soos sê nou maar môre. Enige plek, as daar net ’n dak oor jou kop is. Dis wat die wet sê. ’n Dak oor jou kop. ’n Seil is ook mos ’n dak.”
Die volgende middag, 11 Desember, sit hy vir haar en wag. Halfvier kom die bont Volkswagen oor die bult en ’n entjie agter haar kom dominee Patrick Peterson.
Hy besef hy het vergeet om skoene aan te trek. Maar die Ingelsman is ook kaalvoet, in haar wit kraaghempie. Ná die plegtigheid in die voortent, met pienk hartjieblommetjies, sit die pasgetroudes die skuitbakkie in die water. Sy vat die roeirieme en stuur hulle op die stil somersee by die bek van die baai uit. Agter die deinings, tussen die bamboes, gooi hulle die kreefnette af. Laataand maak hulle die botteltjie sjampanje oop.
“En toe ons eindelik saam die lang stuk pad in die Rooiford vat, met die Spookhuis agteraan, ná ons die Ingilsman se paar stukkies meubels verkoop het, is die vrag klein. As nie een van julle hou van bagasie nie, is daar in een rooi lorrie en een karavaan oorgenoeg plek vir twee mense.”
(In sy bundel Baai baai Tietiesbaai beskryf Pieter Pieterse hierdie troue met Jenny, nadat hulle mekaar net twee maande geken het. Die huwelik sou 16 jaar duur, tot met sy moord op Sondag 17 Maart 2002.)
Die swerwer
Pieter is op 9 Junie 1936 in Pietersburg gebore, die oudste van vier kinders, twee susters, twee broers. In 1954 matrikuleer hy in Pietersburg, ’n uitblinker in gimnastiek en rugby, met sy fris kuite.
Op die familieplaas in die Soutpansberg (in Limpopo) ontwikkel hy sy liefde vir die natuur, wat danksy die invloed van sy skrywersma, Emily Pieterse, later in sy skryfwerk en kontreistories tot uiting kom. Hy is al ná matriek op die plaas aan ’t skryf, maar besluit om ’n polisieman te word, en later gaan werk hy by ’n versekeringsmaatskappy in Kaapstad.
Sy eerste boek, Smokkelaars in die nag, verskyn in 1963. Hy trou ook vroeg in die jare sestig met Annatjie, maar sy hart is in skryf en in die middel sewentigerjare is hy terug in die noorde, op die plaas Kom tot Rus in Soekmekaar waar hy heeltyds begin skryf. Hy het vier dogters, Shirley, Madi, Emsie en Annetjie, en ’n seun, Ferdi, wat later in ’n motorongeluk sterf.
Maar die swerfpad roep en nadat hy en Annatjie in 1984 geskei is, kry hy met sy Ford-trokkie en woonwa koers Weskus toe, en plaas Tietiesbaai in die volksmond. Waar hy en Jenny einde 1985 trou.
Hy kry met sy Ford-trokkie en woonwa koers Weskus toe, en plaas Tietiesbaai in die volksmond.
Met Jenny aan sy sy begin die gróót trek, al skrywende met die Spookhuis na Timbavati, na die monding van die Ugabrivier in Namibië se Skedelkuspark, na die Kavango-rivier in die Caprivi. Hiervandaan onderneem hulle ekskursies na Zambië. Teen omstreeks 1990 keer hulle terug na St. Helenabaai en Stompneusbaai aan die Weskus, kampeer ook vier maande op Dasseneiland. Hier ontwikkel Jenny se eie sluimerende skryftalent in die eerste van haar twee jeugboeke, Flash Flood, wat ’n bronsmedalje verower in ’n wedstryd vir jeugfiksie. Dit handel oor die avonture van ’n jong seun in die Kavango.
In 1994 ry hulle na Venda, en daarvandaan op ’n lang toer deur Mosambiek, Zambië en Malawi.
Teen hierdie tyd is Pieter, naas sy boeke, ook ’n bekende gesig op TV. In sy eerste TV-reeks, Swerwerskos, vat Pieter kykers met sy woonwa op ’n kossafari langs die Weskus, en in Boude en blaaie stel hy op die wal van die Timbavati-rivier langs die Krugerwildtuin bosveldkos bekend en sing: “Ek is ’n koning hier op my Bosveldplaas / Weg van die mense wat so skinder / en hul brakke wat so raas / Nou eindelik en ten laas is ek doodtevrede / hier op my Bosveldplaas.”
Pieter Pieterse
NB-Uitgewers
In Van die Kaap tot die Kunene in 1993 reis hy met TV-kykers van Kaappunt noorde toe na plekke soos die Sandveld, Ai-Ais, Damaraland, die Kaokoveld tot by die Kunene in Namibië.
Ook met sy skryfwerk verken hy omtrent elke genre: draaiboeke vir flieks (Kom tot rus, Mooimeisiesfontein en Bosveldhotel, die moewie), TV-reekse (Suidpunthotel, Rieksie Rautenbach, Baasspeurder, Die pad van ’n man, Bosveldhotel, Bosveldwinkel, Roep van die visarend, Momvula, Kind van die reën en Maata), radioverhale (Die laaste geveg van Baasman Benade, As die gety draai, Goggorop en Vlakpatrys, Kom tot rus en Nag van die tarentale), koerantrubrieke, jeugverhale, kontreistories, sketse, prosa, en verwerf verskeie pryse. Hy skryf meer as dertig boeke, en Jenny vertaal agt in Engels.
Maar in die Caprivi doen Pieter malaria op. Die siekte trek hom meermale plat en hy besef dat hy nou ’n meer permanente staning naby dokters moet vind. In 1997 is hulle terug aan die Weskus.
“Ek het besef die aand kom aan. Ons moet nader as 130 km van ’n dokter af ’n laaste uitspanplek soek. Sedert 1974 het ek oral kamp opgeslaan: Timbavati, Apdolsbaai, by die Ugab in Damaraland, Kavango, Buffeljags, Soldatenbaai, Tietiesbaai, Caprivi, Mosambiek … Maar die plekkie by Stompneusbaai het die meeste kerfies vir die laaste rusplek gekry.”
“Ek het besef die aand kom aan. Ons moet … ’n laaste uitspanplek soek.“
In Augustus 1997, by sy geliefde staanplek voor die groot albasterrotse op Stompneusbaai, braai hy, nou 61, snoek in ’n drom. Maar Pieter is beswaard. “Die onsekerheid vreet ons op. Ons het gedroom dat hierdie plek ons laaste uitspanplek sou word. Maar daar is mense wat wil hê ek en Jenny moet hier skoert.”
Hy probeer al jare amptelik die stukkie grond huur waarop die Spookhuis nou weer staan. In April 1987 is die staanplek vir “verblyfdoeleindes” aan hom verhuur “vir ’n periode van nege jaar en elf maande met ’n opsie om die huur vir ’n