Een somer, ’n besonderse droë somer toe selfs die groot fontein in die kloof opgedroog en die aarde vir maande onder ’n verskriklike son geblaker het, het sy maagkoors gekry. Die siekte was daardie jaar kwaai, en in al die Kombegraafplase het ’n nuwe graf of twee bygekom. Karolien op ’t Hoff het gedoen wat die dokter haar aangesê het om te doen, en toe die siekte kwaaier word, het sy moedig gestry, maar toe sy sterf, het sy dit aanvaar soos sy die lewe aanvaar het.
Eggert op ’t Hoff het blomme op haar graf geplant, goudgeel madeliefies. Van die buurmense het amper aanstoot geneem. Dit was mos g’n grafblomme nie: malskruid ja, of die beskeie wit en pers grafstruikies, maar hierdie uitdagende plante wat die lig van die son teruggekaats het?
Maar Eggert op ’t Hoff het net gewag dat die blomme op sy vrou se graf goed aan die gang was, toe is hy ook dood. Een of ander inwendige kwaal, so het die dokter beduie toe Karolien se familie hom uitvra. Nee, daar was niks aan te doen nie, hoegenaamd niks nie, en buitendien, die begeerte vir die lewe was nie daar nie.
Lina op ’t Hoff leun terug op die venstersitbank. Dit was alles so lank gelede, en tog, wanneer sy haar oë toemaak, kon sy dit so duidelik sien: die onderwyserswoning en haar ma se tuin. As jy tien jaar lank op ’n plek gebly het, is dit joue vir ewig, al was jy toe nog maar ’n kind. Mense, vreemde mense wat sê dat hulle jou familie is, kom jou haal in ’n kar met ’n wit kap en twee vosperde langs die disselboom. Jy ry ’n lang tyd, so al tussen die plase deur, en as dit aand word, kom jy by ’n stowwerige dorpie met huise op klein, afgebakende erfies; jy kry ’n kamer, ’n eie agterkamertjie wat op die wasplek uitkyk. Daar is selfs ’n kas om jou swart rouklere in op te hang. Jy sit jou Bybel en jou gesangboek en jou boek met versies op die tafeltjie langs jou bed neer en dan gaan staan jy by die venster, maar jy kyk vas teen ’n witgekalkte muur, ’n hoë muur, en dan wonder jy wat nou van jou gaan word, want jy is heeltemal wees, en ’n grootoom is nie baie naby familie nie.
Hoe het die familie nou weer gesê toe hulle haar die eerste keer sien? Sy trek gedoriewaar nie op die Gouwse nie, dan seker maar op die Op ’t Hoffs. Snaaks dat ’n kind altyd na die lelike een van die ouers moet lyk!
Nee, die familie het nie doekies omgedraai nie, en in haar hart het Lina geweet hulle praat die waarheid. Daarom het sy haar hare maar netjies gekam en haar rok en voorskoot platgestryk. As ’n mens dan nie mooi kan wees nie, kan jy in elk geval ordentlik lyk, en dié aand aan tafel het grootoom Dawid sy kop goedkeurend geknik: Die liewe kind was op haar plek, stil en gedwee. Sy behoort nie te veel moeite te gee nie.
Dat ’n kind eensaam kon wees? Bog! Hier het hy self die hele dag in sy huis deurgebring met net sy seëls en sy voëls, en hy was in die sewentig. En buitendien, die meisie het nooit gekla nie. Sy was ’n stil, gedienstige kind wat altyd goeie rapporte huis toe gebring het aan die einde van die kwartaal. Sy het nooit gegiggel soos ander meisietjies van haar jare nie, en sy kon lewerpannekoek voorberei soos selfs grootoom Dawid se ma dit nie kon doen nie: eers die uie so effens bruinmaak in ’n skeppie botter, dan die tiemie en die knoffel en die hoenderlewertjies, en as die mengsel net so ’n prikkelende braaireuk begin kry, word dit toegevou in ’n pannekoek, en dan skep mens die sous daaroor. Nee, sy was ’n goeie kind. Dit was ’n geseënde dag toe grootoom Dawid besluit het om haar in te neem, sy niggie Karolien se kind, liewer as om haar na ’n weesinrigting te laat gaan. En toe die rumatiek oom Dawid so ’n stuk of vyf jaar later skoon begin plattrek, het hy nog meer rede as ooit gehad om dankbaar te wees. Hy het eersteklas verpleging gekry sonder om ’n pennie uit te gee, en dan kon sy nog vir hom voorlees ook, want dis een van die dinge wat die skooljuffrouens haar geleer het.
Nee, oom Dawid sou goeie oppas hê tot die dag van sy dood. En as hy nie meer daar was nie, sou sy testament daarvoor sorg dat die kind nie broodsgebrek ly nie; sy sou drie pond in die maand ontvang totdat sy die dag te sterwe kom, of haar in die staat begewe.
Lina was ’n mens wat gedoen het wat haar hande vind om te doen, en by haar geboorte het sy die gawe van blymoedigheid van haar moeder gekry. Selfs die eng bestaan in grootoom Dawid se huis kon nie haar vreugde demp nie. Sy het hom met dankbaarheid verpleeg tot die einde toe, toe die dokter in ’n fluistertoon gesê het: “Dis verby.”
Maar toe sy dogter ’n dag of wat ná die begrafnis so verlangs in die rigting begin praat dat dit miskien goed sou wees as Lina nou maar saam met haar teruggaan aangesien sy tog nie langer ’n onderdak sou hê nie, dat sy maar verniet by hulle kon kom inwoon en net hier en daar ’n bietjie hand hoef te gee met die huishouding, miskien die meisies onderrig vir hulle eksamen, het Lina regop gekom waar sy besig was om ’n bed op te maak en gesê: “Nee, tant Mynie, ek het ander reëlings getref.”
Sy het die warm water wat die bediende in ’n koperbeker ingebring het, in die skottel omgekeer. Toe trek sy haar boklere uit. Dan was sy haarself, en die hitte van die water is verfrissend teen haar stowwerige vel. Sy het nie verder gedink nie, haar net welbehaaglik oorgegee aan die genot van die water aan haar liggaam.
Eers toe sy haar spierwit linnenagrok aangehad het, het sy weer aan haar sonderlinge aankoms gedink. Dit was toe sy haar beeld in die spieël gesien het: die eenvoudige nagrok wat wyd en regaf van ’n ingetrekte hals afgehang het, haar hare wat in twee bruin vlegsels oor haar skouers lê, haar groot gesig daarbo.
Die beeld was eenvoudig en maagdelik. Vir een oomblik was dit vir Lina of sy nog iemand in die spieël sien: ’n vrou met goudrooi hare en ’n groen fluweeltabberd, laag uitgesny oor haar pragtige bors – aantreklik, lokkend.
Toe speel ’n ligte windjie deur die venster en kom dans om die vlam van die kers in haar hand. Sy kyk af na die flikkerende vlam en toe sy weer na die spieël kyk, was die tweede beeld weg. Was dit blote verbeelding, ’n hersenskim opgetower deur haar vermoeidheid uit die donkerte en die laatheid van die nag? Lina sou nie kon sê nie. Sy het in die bed geklim, bewend van iets wat nie koue was nie. Daardie vrou, daardie vrou met haar rooigeel hare en uitdagende houding, en Johannes van Brakel, vir wie die Komwêreld so teen sy sin mooi was en langs wie die onrus soos ’n hond saamgedraf het …
Sy self tussen hulle beide.
Sy maak haar oë toe. “Vader,” bid sy, “gee my weer rus, kalmte van gemoed. Dit was al wat ek ooit gehad het.”
3
’n Nuwe dag beteken ’n nuwe begin, veral as ’n mens die vorige aand as ’n vreemdeling in ’n vreemde bed gaan slaap het. Lina was sommer baie vroeg wakker, al het sy laat eers aan die slaap geraak. Waar die gordyne nie dig was nie, het die vroeë somerson deur haar venster tot op die gehekelde matjie langs haar bed gestroom.
Vir ’n paar oomblikke het sy gelê en kyk na die helder ligstraal op die bont matjie. Dit was of sy nie heeltemal mooi kon besef waar sy was nie, maar toe ’n haan skielik helder en lank kraai, het sy regop gesit. Sy het na die venster toe gegaan en die gordyne wyd oopgetrek. Toe haal sy diep asem.
Skielik besef sy dat sy nie alleen is nie. Sy kyk versteurd af. Johannes van Brakel was in die tuin, byna onder haar venster. Hy was in donker ryklere met ’n peits in sy hand. In die skerp lig van die oggend was hy groter en skraler as wat sy die vorige aand gedink het.
“Goeiemôre, juffrou Op ’t Hoff,” groet hy beleef maar koel.
Lina word bloedrooi, pynlik bewus van haar spierwit nagrok en die dun kantvalletjie.
“Juliet,” sê hy spottend, “die venster is daar, die skone is daar …”
Maar Lina het nie gewag dat hy sy sin voltooi nie. Sy het teruggetree in die kamer en die gordyn toegetrek. Toe het sy haar so vinnig as wat sy kon, aangetrek: ’n langmoubloese wat sy hoog in haar nek vasspeld. Sy het haar hare styf teruggevleg van haar voorkop af. Eers toe was sy tevrede. Wat sou die man van haar dink? In haar nagklere voor die oop venster!
Gelukkig was hy nie aan die ontbyttafel nie. Dit was net sy en die dogter, Fleurette, en sy het nog boonop eenkant gesit in haar rolstoel met ’n skinkbord voor haar. Maar die kind wou niks eet nie. Sy het ’n bietjie rondgesteek met