Marc knik. “Die bruidegom gaan saam met sy pa na die bruid se huis vir die seremonie wat HaBedekkin genoem word. Daar teken hy die ketubah. Daarna sluier hy haar gesig.”
“Ja?” vra Henok verbaas. “Het jy dit ook gedoen?”
“Ek het. Dis ’n eeu-oue tradisie om te verseker dat hy die regte vrou trou – anders as Ya’akov wat gekul is om met Leah te trou terwyl hy gedink het dis Rachel.”
Henok lag. “Sowaar?”
“Maar dit is ook bedoel om die bruidegom daaraan te herinner dat sy aanstaande vrou ook innerlike skoonheid het. Sy is nie net van buite mooi soos op haar troudag nie. Dis ook die geleentheid vir die pa’s van die bruid en die bruidegom om die bruid te seën.”
“Wonderlik!” is al wat Henok nogmaals kan sug. “Wat sou ek wou gee om daarmee te kon grootword en dit nie nou eers, so laat in my lewe, te ontdek nie.”
Byna onmiddellik daarna verskyn Bibi, geklee in ’n lang jurk van wit sy oor sy donker pak en ’n geborduurde wit sy-kippah, saam met Ofer en sy aanstaande skoonpa onder die chuppah. Die lang, skraal bruidegom met sy swart krulhare sien daar bleek uit en Marc ervaar meteens ’n begeerte om sy arm om hom te slaan en hom ’n oomblik styf vas te hou. Hoe graag sou David nie dié oomblik wou deel nie.
Toe hoor hulle die fyn, hoë note van ’n viool buite.
“Daar kom Avital,” sê Marc gedemp en voel sy hartklop versnel.
Deur die groot glasrame wat die een kant van die saal beslaan, sien hulle haar. In wasige wit tussen Shoshana en Rivkah met die uitgelate vioolspeler wat vooruit dans, kom hulle uit die koue sonlig deur die wye voorportaal binne.
Al wat Marc regtig sien, is sy vrou. En sy is hartverskeurend mooi. Die dieprooi van haar lang romp en jas kontrasteer fel met haar donker hare wat met ’n goue band na agter gebind is, maar in kurktrekkerkrulletjies om haar gesig losspring. Marc sien hoe bleek sy is.
“Imma!” hoor hy sy kleinste seuntjie voor hardop gil toe hy sy ma herken en sy hart bewe benoud.
Met ’n diep stem sing die chazan ’n gedeelte uit Shir HaShirim oor die drie vroue wat stadig met die paadjie langs aankom. Deur die sluier heen blink Avital se donker oë met dieselfde glans as die pêrels wat sy dra.
Henok, wat opmerk dat Chaim sonder ophef ook onder die chuppah verskyn het, vra: “O, gaan Chaim hulle trou?”
Marc maak sy gedagtes wat net om sy vrou gekonsentreer is, bymekaar. “Nie regtig nie. Halachah vereis nie die teenwoordigheid van ’n rabbi by die huwelikseremonie nie. Dis eintlik verkeerd om te sê die rabbi ‘trou’ hulle. In Judaïsme is twee getuies al wat nodig is. Maar moderne siviele wet vereis wel dat ’n rabbi of ander staatsamptenaar die bevestiging doen.”
Avital het die chuppah bereik en tot Henok se verbasing lei Shoshana haar nou sewe maal in ’n sirkel om Bibi.
“En dít?”
Vanwaar hulle staan, heel agter op die galery, kan hulle die verrigtinge sien, maar niemand steur as hulle gedemp praat nie.
“Dit simboliseer die idee van die vrou wat beskermend is, ’n lig wat die huisgesin omring en teen alle kwaad beskerm. Mens kan ook sê sy beeld die sewe dae van die Skepping uit aangesien sy binnekort sal deelneem aan die skep van nuwe lewens.”
Bibi se ouers en Avital se pa is nou saam met Chaim en die bruidspaar onder die chuppah en Rivkah gaan sit by Ruwth en die seuntjies.
Chaim hou ’n bokaal wyn omhoog en bid die seëngebed: “Baruch Atah Adonai, Eloheinu, Melech ha’olom, borey p’ree hagafen. Amen.”
“Geseënd is U, Here onse God, Koning van die heelal, U wat die vrug van die wynstok geskape het,” vertaal Marc werktuiglik terwyl hy kyk hoe Natan styf teen sy ma aankruip en sy hom op sy voorkoppie soen.
Chaim loof die Ewige dat Hy aan sy volk Israel verordeninge van reinheid en moraliteit gegee het om die onskendbaarheid van die gesinslewe te bewaar. Dan gee hy die bokaal vir die bruidegom en bruid aan om ook uit te drink. Daarna neem die bruidegom ’n goue ring en skuif dit aan die bruid se wysvinger, wat Henok vraend na Marc laat kyk.
“Sy sal dit later aan haar ringvinger dra.”
Terwyl twee getuies na vore tree, siteer Bibi die ontroerende woorde: “Kyk, met hierdie ring word jy aan my geheilig volgens die wet van Moshe en Israel.”
Chaim lees die ketubah in Aramees, daarná in Engels en oorhandig dit dan aan die bruid.
“HaShem het met Israel by Sinai getrou toe Hy vir hulle die Tora gegee het en hulle bevestig het dat hulle dit sal hou. Dit was die ketubah,” sê Marc stil.
Ná die ketubah gelees is, begin ’n ander rabbi, ’n vriend van die bruid se familie, die sewe seënbede voorlees.
“Die sheva brachot,” verduidelik Marc gedemp, “sewe seëninge.”
Dan word dieselfde seënbede ook oor ’n vol bokaal wyn gelees. Omdat alles in Hebreeus geskied, vertaal Marc hier en daar meganies terwyl sy gedagtes nie werklik daarby is nie. “HaShem word geloof vir sy skepping, maar ook omdat Hy die mens as man en vrou geskape het, ’n ‘tweedelige kreatuur’. Daar word gehoop dat die nuwe paar altyd gelukkig en bly sal saamleef asof hulle die oorspronklike paar, Adam en Eva, in die Tuin van Eden is. En dan natuurlik ook die gebed dat Jerusalem ten volle herbou en die Tempel gerestoureer sal word in die midde van HaShem se volk.”
Daarna drink die rabbi eers en dan die bruidegom en bruid weer saam uit die bokaal.
Nou word die vers “If I forget thee, O Jerusalem …” gesiteer.
En dan kom die oomblik waarop die glas in ’n wit servet toegedraai vir Bibi aangegee word. Hy trap dit met sy regtervoet stukkend sodat almal juigend opstaan.
“Dis om die verwoesting van die tempel te gedenk, nè?” vra Henok skaars hoorbaar bo die rumoer.
Marc knik en byt hard op sy onderlip teen die hewige emosie wat in hom loskom en sy stem bewe effens toe hy antwoord. “Om ons daaraan te herinner sodat ons in ons gelukkigste oomblikke nooit die vernietiging van ons tempel sal vergeet nie. Maar daar word ook ander redes aangevoer.”
“Soos?”
“Dat dit almal wat teenwoordig is aan die gebrokenheid van die wêreld sal herinner en dat hulle moet help om dit te herstel. Tikkun Olam, onthou jy, waarvan Chaim altyd praat?”
“Om die gebroke wêreld te restoureer.”
“Dis reg. Die idee is veronderstel om elke ding wat ’n Jood doen, te motiveer. Nog ’n idee is dat dit ’n wens is dat die liefde tussen die bruid en die bruidegom sal hou tot die versplinterde glasstukke weer bymekaargebring kan word.”
“Interessant.”
“Laat mens maar hoop mense onthou waarvan dié dinge simbolies is.”
Henok knik. “Ja! Dis vir my ’n fantastiese ervaring, Marc. Laat my besef hoe heilig die huwelik is en hoe hard ek aan my eie sal moet werk. Dis nie asof ek ’n keuse het nie.”
Daarop reageer Marc nie, maar Henok is te opgewonde om dit te merk. “Hulle is nou wettig getroud?”
“Absoluut.” Marc doen sy bes om opgewek te klink.
In die saal onder hulle heers groot opgewondenheid. Oral het mense begin met tipiese Israelse kringdanse, terwyl ’n groepie al dansende die pasgetroude paar by ’n sydeur uit begelei.
“En nou?” vra Henok verbaas.
“Dit word cheder yichud genoem, mens sou dit min of meer kan vertaal met: kamer van privaatheid. Hulle is nou getroud en nou mag hulle alleen agter ’n toe deur bymekaar wees, die soort intimiteit wat net vir getroudes beskore is …”
“Wêreldvreemd vir ons geslag,” val Henok hom sinies in die rede.
“Vir