“Nee, ek wou jou net kom sê, ek staan by my besluit.”
“Mooi-mooi. En tata, hoor, die spul moet gaan eet en hoor hoe raas hulle. Netnou kry ek die skuld.”
“Sukkel Long-play met jou?”
“Hoërskoolkinders gee byname, nie grootmense nie, Danie.”
“O, jy keer vir hom. Het hy al teen jou skouer gehuil?”
“Hoekom sou hy, man?”
“Dis tog bekend dat sy skone vrou vir hom een te veel is.”
“Dan het dit nog niks te doen met jou en my nie. Laat waai, sien jou môreaand.”
En daarmee is sy weg. Hy kan glo dat sy moet gaan, want toe die deur van die sitkamer oopgaan, spoel ’n roesemoes hulle tegemoet, dit lag en gil en roep. Hy kry ’n blik op die spul meisiekinders waar hulle voor die eetsaal bondel en hulle nekke verrek om hom te sien.
Op die breë buitetrap loop hy hom trompop vas teen Louis Paulter, wat van die skool se kant af kom. Hulle knik net vinnig vir mekaar.
Louis Paulter het ’n geheue soos ’n olifant, een van sy beste kwalifikasies. Sommer vroeg in die jaar ken hy elke nuwe skoolkind se naam. Hy onthou hierdie man se gesig . . . het hom al in die universiteitsbiblioteek gesien. Hulle het by aangrensende kataloguslaaitjies gestaan en indekskaartjies bestudeer. Moet Petro Schoon se verloofde wees, anders wat soek hy hier? Die een wat al veertien jaar lank haar hart in pand hou. Hy ry ’n kewer, Louis het al vir juffrou Schoon langs hom gesien inklim terwyl hy self soos ’n lord bly sit, gesig verskuil, houding ontspanne.
Dan is dit nou hy.
Taamlik argeloos, slenterklere, hare tot teen die kraag. Maar treffende oë, wat van onder half gesakte boonste ooglede na jou kyk. Groen, die oë, so ’n soort rookgroengrys. Verdere besonderhede hou Louis Paulter nie oor nie, daarvoor was die oomblik van aanskoue te kort. Maar ’n indruk bly hom by van ongeërgde selfversekerdheid, ’n “Ek is ek en newwermaaind wie jy is”-houding.
’n Meisie sal dit seker bekoorlik kan vind, dink Paulter. Maar tog is Petro Schoon so fyn en gevoelig . . . as ’n lewenslange verbintenis met hierdie ou maar net nie haar senuwees opkoffie nie. Sy is angsvallig stiptelik, byna nerveus, en sal altyd agter hierdie man moet aandraf om los punte op te knoop, dinge vir hom te onthou.
Aan die einde van die jaar, het sy gesê. En: “Ons is nie haastig nie.” Dit gee haar darem nog ’n paar los maande. Maar hoe loop sy gedagtes dan nou? Asof dit ’n straf is wat sy tegemoet gaan? Dit sal net jammer wees as hulle hiervandaan verkas. Die meisie het wondere verrig in die tydjie dat sy hier is. Sy het daarin geslaag om te breek deur die verstarring wat taalonderrig kan wees. Sy het iets lewends wakker gemaak, ’n skeppingsdrang by die meer begaafdes en minstens belangstelling by die minder begaafdes. Soos hy reeds kon vasstel, is sy kalm en rustig wanneer sy met letterkunde besig is. Dan wyk die effense gejaagdheid, die stres wat ’n plooitjie tussen haar oë bring.
Hy het meer as een geleentheid gehad om haar metode van onderrig te beluister; deur ’n klasbesoek, deur die interkom, deur ’n snapsie luister in die verbyloop. Sy het ’n rustigheid wat tot kalmte dwing, ’n selfvertroue wat oortuig omdat sy allereers self die stof verwerk het, ’n sangerigheid in haar stem wat haar voordrag uitstekend maak. ’n Week of wat gelede het hy by haar oop klasdeur verbygestap. Voordat die kinders hom kon gewaar en begin skuifel, was hy reeds buite sig. Maar hy het haar ’n enkele sin hoor voorlees of aanhaal. Dalk wou sy ’n taalbeginsel toelig, hoe sal hy weet? Hy weet net dat die poëtiese woorde in sy kop bly draai het, sodat hy dit gaan neerskryf het voordat hy dit dalk vergeet. ’n Enkele sin, uit ’n vir hom onbekende Nederlandse bron: Maar het is nog lang eer de lente begint. Sedertdien is dit ’n dwanghandeling, om die woorde soos ’n magiese inkantasie in te rig na die maat van sy voetstappe: Maar het is nog lang eer de lente begint . . .
Dit word ’n obsessie om te weet waaruit sy gelees het, en wat daarop volg. Daar groei ’n seldsame betowering uit die eenvoudige woorde. Daarby was haar stem so rustig en sangerig. Hy vermoed dat hierdie stilte en rustigheid haar eintlike aard is, dat die alledaagse lewe haar fyn siel misbruik.
Wat hy in daardie oogwenk opgemerk het, is dat sy die leerlinge in die holte van haar hand het; selfs die seuns, wat maklik kan gekskeer met iets soos letterkunde. Gedigte, sang, waar hulle ook al hanswors kan speel. Sy is ’n towenaar, hierdie Petro Schoon.
Ek raak nou belaglik, betig Louis Paulter homself toe hy in die verlate woonstel sy baadjie aantrek. Laat my meevoer deur ’n juffroutjie se voorlees van ’n sinnetjie. Vir wat dink hy so aaneen oor die meisie? Hy is immers nie ’n rokjagter nie, en nie seksueel gefrustreerd nie. Om met hom rusie te maak, hits eerder vir Barbara op as wat dit haar inhibeer.
Maar dit wys net hoe laat dit tussen hom en Barbara geword het. Uitvlug soek in drome, dis die werk van ’n adolessente skoolseun.
Dis net daardie diepgesetelde, onontwortelbare hunkering na die intellektuele lewe, na dit wat die basiese verbysteek. Om iemand op ’n blywender vlak te vind as net voedsel, vervulling van die vlees, verdraagsaamheid in die daaglikse roetine. So was dit met hom en Blanche, maar hulle tyd saam was so kort. Vir sy magistergraad het hy langs haar sterfbed gesit en werk. As hy terugdink aan daardie tyd, is dit asof sy liggaam voelbaar swaar van leed word. Ja, dis hoe hy destyds gevoel het: die volkome polsing van leed, asof dit saam met die bloedstroom sirkuleer. Elke sel van hom het aangetas gevoel, asof die kankerspruitsels wat in haar woeker, terselfdertyd in hom is.
Op die ou end was hulle net vier jaar getroud voordat sy dood is. As hy maar geweet het, sou hulle vroeër getrou het. Daarom het hy elke woord bedoel wat hy vir Petro Schoon na haar aankoms gesê het: dat ’n mens meer het om te verloor, hoe langer jy wag. En dat sy nie onnodig moet uitstel nie. Hy wou eers op die been kom, het ’n paar jaar skoolgehou voor hulle getroud is. En toe, op nege-en-twintig, was hy ’n wewenaar met ’n kind van agtien maande.
Hy is nou in sy vroeë dertigs, maar voel asof hy alles gesien en beleef het. Smart kan jou baie gouer ryp maak as vreugde, dis nie altemit nie. Swaarryp, voldrae. Wat ’n ramp dat hy en Barbara nie kan stryk nie. Genade, hy het nie lus vir hierdie koue oorlog met sporadiese uitbarstings nie. Dis soos hiënas by aas: byt, tjank en vlug – om net weer nader te kom en te sluiploer op ’n gaping.
Barbara moet daarvan hou; sy beroem haar op ’n kunstenaarstemperament. Maar hy soek immers vastigheid in sy huwelik. ’n Rekenaar, dink hy, sou ons nooit by mekaar uitgebring het nie. Maar juis omdat hulle mekaar nie deur ’n lewelose metaalprogram ontmoet het nie, moet hy glo in die doel en sin van hulle verbintenis.
Aan tafel bemerk hy by Barbara ’n ongekende popeling van opwinding. Sy is bedagsaam, gee vir almal aan die personeeltafel botter, sout en brood aan. Daar is iets wat hom eindeloos dankbaar stem: dat Barbara gewild is by die dogters, of by die oorgrote meerderheid dan. Sy is vir hulle ’n heldin, ’n onbereikbare simbool wat in ’n waas van romanse gehul is. Hulle kan dit nie glo as sy hulle by haar private heiligdom binnenooi en hulle vergas op foto’s, knipsels en vertellings aangaande haar sogenaamde filmloopbaan nie.
Hy, Louis, laat dit daar. Die dogters gedy onder hierdie gemoedelikheid, en Barbara gedy onder die bewondering van die onvolwasse brigade. Dis insiggewend dat sommige van die ouer meisies soos Charlene Winters, die hoofprefek, nie veel aan Barbara het nie. Hierdie enkeles behandel haar met terughoudende beleefdheid, maar gaan eerder na die kos- of linnematrone as hulle ’n probleem het.
Na afloop van die aandete stap Louis saam met Barbara deur die gange terug woonstel toe. Dis steeds ’n golf van opwinding wat haar beheer, sodat sy buitengewoon vriendelik met hom gesels.
“Gaan jy vanaand uit?” wil sy weet.
“Ek moet ’n bietjie by die skool gaan werk. Jy . . . jy kan saamgaan,” bied hy huiwerig aan. Daar was tog tye, reg in die begin, wat sy saans by hom in sy kantoor deurgebring het. Net, dit het nie lank geduur nie. Hy kon sien hoedat die beklemming in haar opwerk sodat sy later sekerlik sou kon skreeu. Vir haar is lewe vibrato. Vibrato, ja . . . die toon moet