As jou kind as leuenaar gebrandmerk is, gaan hy aanmekaar negatiewe terugvoering uit sy sosiale omgewing ervaar. Dis op lang termyn vir hom baie skadelik. Pak dus so gou moontlik die bul by die horings en doen iets aan die saak.
Erika stel voor jy praat openlik met jou seun. Laat hom verstaan dat jy aan sy kant is en hom wil help om ’n plan te maak. Hy kan moontlike oplossings voorstel.
Probeer vasstel wanneer en waarom hy jok. Vertel hy stories oor skoolwerk, ouers, geld, klere, vriende of aggressiewe gedrag? As hy in spesifieke situasies jok, probeer die situasie herstruktureer om die druk daarvan te verminder of om die versoeking te beperk. Kinders vertel soms aanhoudend leuens omdat hulle onseker is, nie veilig genoeg voel nie of omdat hulle druk ervaar van hul ouers of ander betekenisvolle persone in hulle lewe.
Johann Verster, ’n kliniese sielkundige van Kaapstad, deel ’n paar moenies:
Moenie vir jou kind iets sê soos dat hy eers jou vertroue moet terugwen nie. Hy mag dan voel jy vertrou hom in elk geval nie. Sê eerder: “Ek het agtergekom jy vertel leuens, maar ek gaan jou nog ’n keer vertrou.”
Moenie blaf: “Daardie leuen was noodsaaklik” as jou kind jou betrap dat jy jok nie. Sê eerder: “Haai, nou betrap jy my.” Dit maak jou meer toeganklik. Hy mag maar weet jy maak ook foute.
As jy jou kind aanmoedig om vir jou álles te vertel (al is dit hoe sleg), moet jy jou reaksie (en jou gesigsuitdrukking!) reg hê as hy dit wel doen. As hy jou dalk skokkende goed vertel, kan jy nie dan oorreageer nie, want volgende keer sal hy dalk eerder jok of dit van jou weerhou.
DOENLYSIE
Erika stel voor:
Kritiseer sy gedrag, nie vir hom nie.
Jok hy weens te veel druk? Verminder dan die druk om met ander mee te ding. Of beklemtoon dat kompetisie met homself die belangrikste faktor is wat hom moet motiveer, byvoorbeeld: “Jy kon gister een bladsy van jou leesles lees, kyk of jy vandag twee kan doen in dieselfde tyd.”
Maak seker jou kind weet hy is geliefd, hy word aanvaar en hy is in jou oë ’n sukses. Gee vir hom lekker verantwoordelikhede waaroor jy hom kan prys. Dit sal sy gevoel van sukses ’n hupstoot gee. Dis veral belangrik as sy leuens spruit uit ’n swak selfbeeld.
Sluit ’n kontrak met hom om nie te jok nie. Omskryf aanvaarbare gedrag, sowel as hoe hy beloon gaan word. Belonings hoef nie altyd noodwendig tasbaar te wees soos speelgoed nie, dit kan iets insluit soos die lekker gevoel as hy die waarheid praat. Definieer ook wat is onaanvaarbare gedrag en die gevolge daarvan.
Gee jou kind elke keer positiewe reaksie en erkenning as hy by die waarheid hou.
Laat hy sy eie gedrag monitor, sodat hy bewus raak van sy gewoontes. Hy kan byvoorbeeld ’n merkie in ’n boekie maak as hy eintlik wou jok, maar tog by die waarheid kon hou. So dwing dit hom ook om verantwoordelikheid daarvoor te aanvaar.
Ruil rolle om. Vertel ’n verhaal van ’n kind met ’n soortgelyke probleem. Vra jou seun dan om die gevolge van die gedrag te beskryf en oplossings te bedink om die storiemaat te help. So kry hy meer insig in sy gedrag en kan hy begin fokus op moontlike oplossings.
Gesels met hom oor hoe sy gedrag die ander gesinslede raak. Dit kan hom ook help om insig in sy gedrag te kry.
’n Ma se wenk
“Moenie strikke stel om hom te betrap nie. Dit vererger meestal die situasie.”
VRAAG 9
My man pendel al ’n jaar tussen provinsies. Soms is ek meer as ’n week lank ma én pa. My twee oudstes het ’n goeie band met hul pa, maar ons sesjarige seun wil niks met hom te doen hê nie. Dis amper lagwekkend – hy wurm homself letterlik tussen ons twee in! My man verlang baie na hom. Hy is so teleurgesteld as ons seun nie opgewonde is omdat hy terug is nie.
ANTWOORD
Dis glad nie so ongewoon dat dié mannetjie hom tussen julle probeer inwurm nie – Pa kom dan nou immers “inmeng” in jul verhouding!
Erika sê hierdie “wedywering” is doodnormaal as jy jul seun se ontwikkelingsfase in ag neem. So teen drie tot vyf jaar (neem in ag dis gemiddeldes, dit verskil van kind tot kind) leer ’n kind om al selfstandiger op te tree. Om te wedywer is deel daarvan: ’n Seun sal meeding met sy pa om Ma se aandag, en ’n dogter weer met haar ma om Pa se aandag. Dis natuurlik nie altyd so opvallend soos in julle geval nie, soms is dit baie subtiel. Boonop is jou seun gewoond aan jou onverdeelde aandag omdat jou man baie weg is. Jy is meestal die een wat hom versorg en tyd met hom deurbring.
Erika sê as jou man dié ontwikkelingsfase verstaan, sal dit vir hom makliker wees om nie jul seun se gedrag persoonlik op te neem of te oorreageer nie.
Onthou, as die mededinging eers oorwaai, vereenselwig ’n kind hom weer al meer met die ouer van dieselfde geslag. Kinders doen dan dinge wat tipies is van hul eie geslag – ’n seun sal saam met sy pa die kar was of ’n bal skop. Jou man hét ’n veeleisende werk, en dis vir hom moeilik om by al dié dinge uit te kom, maar met aandag en moeite kan hy hul verhouding versterk. Sien vraag 10.
MA SE DOENLYSIE
Erika se raad:
Verduidelik saam met jou man aan jul seunskind waarom sy pa weggaan, wat hy daar doen en wat hulle alles gaan doen wanneer hy weer terug is.
Hy kan dalk op sy ouderdom nog sukkel om die begrip tyd te verstaan. Maak dit eenvoudig, verstaanbaar en konkreet. As sy pa oor ’n week terugkom, trek byvoorbeeld saam met hom dae dood op ’n kalender. Dan kan hy al die dag of twee voor sy terugkoms opgewonde raak en ook geleidelik voorberei word op die afskeid. Koppel tydsverloop aan iets wat hy verstaan, soos: “As jy weer skooltjie toe gaan, kom Pappa terug.”
Dis uitputtend om twee ouers se rolle te hanteer. Rus genoeg sodat jy kans sien vir die uitdaging. Probeer om nie voor hom negatief te wees oor jou ekstra verantwoordelikhede of omdat jou man weggaan nie.
Gesinsrituele versterk die hele gesin. Doen ook ekstra moeite met die onderlinge verhoudings.
’n Ma se wenk
“Maak jou ‘afwesige’ man soveel moontlik deel van die gesin se doen en late; verwys na hom in jul gesprekke.”
VRAAG 10
Hoe kan ek as pa my verhouding met my jongste seun versterk as ek so baie pendel? Dit pla my dat hy my vrou bo my verkies, en haar aandag so opeis.
ANTWOORD
Begin deur tegnologie in te span.
Erika stel voor jy skype met jou seun sodat julle mekaar kan sien. Hy moet jou ook op sy eie kan kontak. Bel hom dikwels. Met jonger kinders werk meer gereelde en korter kontak. Maar moenie ontsteld wees as hy nie elke dag oor die telefoon wil gesels nie. Sulke kommunikasie is nog vir jonger kinders moeilik.
Maak ook vir hom ’n kort DVD vir dae wanneer hy verlang: Daarop kan jy vir hom nagsê of gesels oor die dinge wat julle saamdoen.
Erika sê dis belangrik om sy gedrag te probeer verstaan. “Maak ’n speletjie daarvan of ignoreer hom as hy jou vrou se aandag wil opeis.”
PA SE DOENLYSIE
As jy tuis is (soos naweke en vakansies) probeer soveel moontlik ononderbroke tyd saam met hom deurbring.
Erika se voorstelle:
Gesels gereeld met hom, luister en weet wat in sy wêreld aangaan.
Weet wie is sy maats, sy gunsteling-speelgoed en alles wat hom opgewonde maak. Doen dit saam met hom, veral dié dinge waarmee jou vrou nie so goed is nie. Bou ’n modelvliegtuig of skop ’n rugbybal saam.
Betrek