Die naamlose. Mariel le Roux

geweet waaroor nie.

      Nou weet ek nie hoe die lopery skool toe gaan werk as dit reën of as die wind so sterk waai nie.

      Lena stap die oggend toe die skool weer begin, saam met my tot ’n ent anderkant die sementbrug. “Totsiens, Carli-kind, jy moet mooi luister vir Juffrou,” sê sy toe ons by die grensdraad kom. Sy trap die draad vir my oop en ek klim deur. Toe gee sy vir my my skooltas ook deur die draad aan. Ek stap alleen verder met die paadjie al langs die draad tot by die grootpad en toe verder tot by die skool.

      Dit voel of almal vir my kyk toe ek by die skool aankom. Al die kinders van die buurt weet my ma is dood en miskien weet hulle ook sy wag nog vir Liewe Jesus onder die peperboom. Gelukkig lui Meneer die skoolklok net toe ek die speelgrond se hekkie agter my toemaak.

      Met skriflesing en gebed bid die skoolhoof vir my: “Liewen Heer, bewaar asseblief vir Carli Botha wat nou sonder ’n moeder teen die stroom van die lewe moet beur. Behoed haar van die kwaad.” Ek weet nie waar die stroom is nie, en ek weet ook nie van watter kwaad hy praat nie, maar ek is bly toe hy klaar is.

      Op die eerste dag van ’n nuwe kwartaal moet ons altyd mondeling praat oor die vakansie. Ek hou niks daarvan nie, want ons gaan nooit weg van die plaas af vir vakansies nie, Pa sê dis vir kwaadgeld en buitendien het ons ’n huis en kos op die plaas. Waarvoor moet ons geld, wat hy in die sweet van sy aanskyn verdien het, loop uitmors op huurgeld in ander bliksems se sakke, het hy elke keer gesê as Ma Bella gevra het of ons nie vir ’n vakansie see toe kon gaan nie.

      Ons klas praat in die ry af, van voor na agter. Toe my beurt kom, bly ek sit. My ore suis en dit voel of ek wil omval. Ek hoor Juffrou se stem. “Toe, Carli, dis nou jou beurt.”

      Ek staan op en nog voordat ek weet wat ek wil sê, begin my mond sommer vanself praat. “My ma en die katkoppie wag vir Liewe Jesus onder die peperboom agter die beeskraal. Ma Bella is eerste dood. Die katkoppie wou nie ophou borreltjies blaas nie, maar my pa het gesê hy moet saam met my ma in die kis kom en Lena moet ’n plan maak. Toe hou Lena die katkoppie se gesiggie onder die water totdat hy klaar geblaas het. Nou wag hy saam met my ma onder die peperboom. Ek weet nie hoe Liewe Jesus hulle onder die hoop grond agter die beeskraal gaan uitkry nie, want die kis is diep onder in die gat en is seker nou al vir altyd vasgesuig in die modder. Die vangrieme is ook al weer gebêre in die skuur. Sampie en Janneman het dit onder die kis uitgetrek voor hulle die kluite en die modder in die gat teruggegooi het.” Toe gaan sit ek, want my bene het skielik verskriklik begin bewe.

      Juffrou sit met haar hand oor haar mond toe ek opkyk. Haar oë is groot en sy skud haar kop. Die klas is tjoepstil.

      Drie

      Ma Bella was tog soms vrolik, selfs uitgelate, maar net wanneer ons twee alleen was of by die rivier gekuier het. By die huis het sy selde gelag, min gepraat as Pa naby was. Dis op die rivier se wal waar sy uit haar dop gekruip het. Ons twee het baie keer ’n hele middag daar deurgebring, veral op Sondae. Dan het sy vir my stories vertel. Stories van haar ver land, van haar mense daar in die vreemde wêreld, van haar ma, my ouma Maria met die donker siekte wat so dikwels oor haar gespoel het, en van Bruno, my ouma se oudste broer, wat hierdie land as krygsgevangene binnegekom het tydens die Tweede Wêreldoorlog. Bruno wat verkies het om in Suid-Afrika aan te bly, en na wie toe my ouma en my ma gestuur is. Dit was ’n laaste toevlug, ’n laaste desperate poging van die familie in Italië om my ouma uit die swart put te red waarin sy beland het. Net ’n rukkie lank, het die familie met Bruno ooreengekom. Hier in die land van sonskyn, het hulle gedink, sou daar genesing vir hul Maria wees. Hulle het gehoop dat sy vertroos sou word deur die nabyheid van haar oudste broer. Die boer op ’n wingerdplaas in Suid-Afrika. Hulle het nie geweet dat hy as ’n arbeider op oom Daan se plaas gewerk het nie. Hulle is nooit opsetlik mislei nie, maar hy het hulle ook nooit reggehelp nie. Sy trots het hom gekeer. So dink ek.

      Ma Bella het vertel van haar tante Sophia, haar ma se ouer suster, en van Alessandro, tante Sophia se seun wat net ’n paar maande voor my ma gebore is. Sy het vertel van die yster wat Alessandro aan sy been moes dra omdat hy polio gehad het. Hulle was groot maats. Hulle het saam met die straat se kinders in die middae op die plein langs die kerk gespeel, hulle was saam in die skool en hulle het in dieselfde groot familiewoning gebly. My ma het uitbundig gelag as sy vertel het van al die kattekwaad wat sy en Alessandro aangevang het. Sy het my vertel van haar jongste oom wat sy nooit geken het nie. Sy naam was Mario. Hy is vroeg in die oorlog doodgeskiet. Al die stories van Ma Bella se verlange het ook myne geword op die rivier se wal.

      “Ek het in Suid-Afrika uitgespoel,” het my ma soms ingedagte vir my gesê, “my skip het hier gestrand.” Ek was te klein om die tragedie in haar verhaal te begryp, maar ek kon haar vertellings amper woordeliks onthou. Sy moes dit so dikwels vir my herhaal.

      Ma Bella was ’n mooi vrou met donker hare wat in ’n deurmekaar bos krulle partykeer amper haar hele gesig toegehang het, dit was haar sluier waar agter sy kon skuil. Haar oë was swart en groot en dikwels vol trane. Was dit verlange, frustrasie, hartseer? Ek weet nie. Ma Bella se trane het my magteloos gelaat. Ek kon haar nie help nie. Ek het baie keer gewonder of my ma ook bang was vir my pa. Ek was altyd bang vir hom.

      Nooit, nooit kan ek een oomblik van deernis, van liefdevolle aanraking tussen my ouers onthou nie. Net maar altyd die stampe, die kru taal, die afjakke van Pa. En Ma Bella se stilte. Sy het nooit vir my vertel wanneer dinge tussen hulle so erg begin skeefloop het nie. Maar Dora hét, baie, baie jare later. Toe dit eintlik nie meer saak gemaak het nie.

      Op die wal van die rivier het my ma met my Italiaans gepraat, waar my pa nie kon hoor nie. Sy het vir my haar liedjies gesing, dit vir my geleer. En sy het haar herinneringe met my gedeel, sy het oor en oor dieselfde verhaaltjies vertel sonder dat ek of sy daarvoor moeg geword het. “Jy moet my taal leer, want eendag-op-’n-reëndag,” het sy gesê, “wanneer ons vir my familie gaan kuier, moet jy met hulle kan gesels.” Dié gedagte het Ma Bella altyd vrolik gemaak. “As dit vir jou lekker is in my land, dan bly ek en jy sommer vir altyd en ewig daar,” het sy soms in my oor gefluister.

      Maar Ma Bella het nie geweet dat sy my alleen by Pa sou moes los nie. Dat sy nie ’n keuse sou hê nie. Toe die ontydige reën, die kloof en die drif deur die rivier haar in die steek gelaat het.