Lux Verbi
Vir Francois en Elmarie en uiteraard, die houthuis.
Hoofstuk 1
Jerusalem
April 2018
Nisan/Iyar 5778
Marc herken Simon aan sy slap hoedjie wat laag oor die ore getrek is en beswaarlik uitsteek bokant die enorme rugsak en ander sakke wat aan sy skouers hang, en aan die baard, die woeste hare wat met ’n toutjie in die nek vasgeknoop is, die verslete jeans en sandale. Hy skud sy kop en lag by homself. Dit was ’n uitgerekte wag voor dié man uiteindelik deur die swaaideure te voorskyn gekom het. Marc kan goed begryp dat die valkoë van die sekerheidsmense op die Ben Gurion Internasionale Lughawe nie maklik so ’n anderwêreldse figuur sonder meer sou oorsien nie. Hy het Simon vooraf gewaarsku om nét dit te antwoord wat hulle vra, en nie oor homself uit te brei nie. Dit maak hulle agterdogtig. Maar hy ken vir Simon …
Toe hy in 2016 ná sy stiefpa se skielike dood by sy ma in Suid-Afrika was, het hy en Simon weer hul vriendskapsbande hernu. Dis by Simon dat hy soveel jare gelede op Stellenbosch buite skoolure privaat kunsonderrig ontvang het. Hulle het steeds kontak behou. ’n Ruk gelede het Simon besluit om ’n sabbatsverlof van twee maande plus die April- en Junie/Julie-skoolvakansie te neem om ’n verhandeling oor Marc Chagall se lewe en werke te skrywe. Beide het besef dat daar geen beter plek is om vir navorsing te gaan delf as in Jerusalem nie.
Marc het vir die ses weke wat Simon beplan om in Israel te bly by Ya’akov, hul wewenaar-buurman in die Ou Stad, vir verblyf gereël. Ook het hy en Rivkah besluit om ná Shavuot ’n paar dae verlof te neem om saam met hom ’n kort toer na interessante plekke in die land mee te maak. Dit sal wees net voordat hy teruggaan. Hulle het gevoel hy moet darem ’n bietjie meer van Israel weet as net Chagall se werk en lewe.
Toe Simon eindelik vir Marc gewaar, laat hy albei die sakke van sy skouers af op die grond val. Marc ys by die geluid van ’n skootrekenaarsak wat die teëlblad ongenadiglik tref. Die twee omhels mekaar entoesiasties.
“Goeie genade,” sug Simon, “ek dag die vent vra my nog om my onderbroek ook uit te trek.”
Marc lag: “So erg kon dit darem nou ook nie gewees het nie.”
“Jy’t g’n idee nie! Die feit dat ek nou verdomp ’n Iranse stempel van vyf jaar gelede in my paspoort het, was net vir die man te veel. Ek het hom probeer verduidelik wat ek van ajatollas dink, maar …”
“Simon, ek het jou gesê om nie uit te wei by die sekuriteit nie. Jy moet net die vraag beantwoord. Wat het hulle gevra?”
“Wat ek in Teheran gaan maak het.”
“Toe moes jy net gesê het: Ek was lid van ’n studiegroep in die beeldende kunste.”
“Ek het so gesê, maar toe wou ek net vir hom …”
“Dis waar jy die fout gemaak het. Nog voordat jy jou mond oopgemaak het, het hy al geweet dat jy met ’n studiegroep daar was. Hy wou jou dit net hoor bevestig, maar toe begin jy met ’n storie oor die ajatollas en hy dink: Wat het die man nóg verder daar gaan soek?”
“Maar my hemel!”
Marc tel die skootrekenaarsak op en haak dit oor sy skouer. “Kom,” sê hy, “die dag stap aan.”
Net toe hulle Jerusalem binnery, gaan daar ’n sirene af en die verkeer kom dadelik oral tot stilstand.
“Wat de duiwel … ?”
Marc maak die deur aan sy kant oop. “Klim net uit en staan stil. En bly staan totdat die sirene stop. Ek het vergeet om jou te waarsku.”
Rondom hulle verlaat mense oral hul motors, busse, vragwaens en taxi’s. Direk langs hulle klim drie vroue in uniforms uit ’n motor wat met mishtara gemerk is. Almal staan doodstil terwyl die sirene oor die stad skel.
Simon kyk verbluf om hom heen.
Toe hulle albei terug in die motor is en Marc dadelik begin ry, verduidelik hy.
“Ek het vergeet om jou voor te berei. Dis vandag Yom HaShoah. Die Holocaust-gedenkdag. 12 April.”
“En?”
“Dis maar ons manier om die ses miljoen te herdenk.”
Simon trek sy asem diep in. “Julle Jode … julle is … anders.”
“Jy sal nog baie meer daarvan sien.”
“Dit glo ek.”
“Wat is mishtara?”
“Polisie. Hoekom?”
“Die motor wat langs ons stilgehou het.”
“Kyk!”
Marc beduie met sy kop na links. Die Heilige Stad verrys oor die heuwels – in lig gebaai.
Dit laat Simon stil word.
Omdat Yom HaShoah ’n nasionale vakansiedag is, is Marc en die seuns af, maar Rivkah is tot drieuur aan diens. Toe hulle die woonstel in die Ou Stad binnekom, is Chaya eerste by haar pa en slaan haar armpies om sy nek toe hy haar optel.
“Abba!” roep sy oorstelp asof sy hom ’n jaar laas gesien het en nie net twee uur tevore nie.
Die twee honde dans ook om hom. Die wolbondeltjie kef skel. Na agter staan die seuns die vurige begroetings en gadeslaan.
Marc kyk oor die kleine se wilde swart krulkop na Simon, wat ietwat onseker in die deur agtergebly het.
“Kom,” sê hy in Engels, wink met sy kop en laat Chaya op die grond sak. “Moenie dat ons sirkus jou skrikmaak nie. Ek sal jou voorstel.”
“Chaya,” sê hy en tik op die koppie teen sy knieë. “Sy het verlede week twee geword. Dié is Yhosh. Hy word in Augustus 13.”
Yhoshi, wat sy bes doen om verveeld te lyk, steek sy hand na Simon uit.
Natan het intussen styf teen sy pa kom staan en Marc slaan ’n arm om hom. “Dis Natani,” sê hy en Simon merk die sagte trek om sy mond, “ons middelste. Hy word een van die dae 11.”
Natan glimlag op na Simon, wat oor hom toring.
“Shalom shalom,” sê hy. “Mah shlomcha?”
“Hy vra hoe dit gaan. Natani, jy moet met Simon Engels praat.”
Die seuntjie knik en gaan ongesteurd voort in redelike Engels. “Shimón, dit is Simcha.” Hy lê sy hand op die groot kollie se kop. “En dit is Shmu’eli.” Hy wys na die wolhaarhondjie. “En daar op die bank lê Shishi, dis my kietsie,” beduie hy in die rigting van ’n langhaargemmerkatjie.
“Wil jy nie nog die voëls buite ook aan hom voorstel nie?” mompel sy broer.
Marc kyk waarskuwend na Yhoshi.
“Bly te kenne!” Simon buig sy kop. “Ek is Simon. Ek het julle pa leer skilder.”
“Lo?” Natan skud sy kop.
Marc lag. “Dis reg, Natani, hy sal jou later vertel.”
“En jy is ook ’n kunstenaar?”
“So is dit, Natan, maar ek sal jou later vertel hoe dit werk.”
“Abba,” sê Yhoshi, “ek het net gewag dat jy terugkom. Ek gaan af plein toe met Simcha. Avraham-hulle is daar.”
“Beseder. Moet net nie laat kom vir ete nie.”
Vanuit die kombuis