3
Brytyjska firma Vickers oraz francuska Schneider-Creusot – znane przedsiębiorstwa zbrojeniowe.
4
Słowa te przytacza w swojej książce poświęconej Heltaiemu Géza Hegedűs – gdy przed wojną przy okazji ankiety dla „Színházi Élet” (Życia Teatralnego) zapytano Jenő Heltaiego, gdzie i kiedy chciałby żyć, miał on odpowiedzieć: „Tu i teraz – jeśli to możliwe”. Jenő Heltai (1871–1957) – węgierski pisarz, poeta, dziennikarz, dramaturg, producent, autor tekstów piosenek.
5
Węgierskie oznakowanie etykiet leków pod względem siły działania obejmuje cztery kategorie: + oznacza silne lekarstwo sprzedawane na receptę, ++ – truciznę, symbol # – środki nasenne i uspokajające, ## – środki psychotropowe, narkotyki.
6
Filler – drobna moneta węgierska, grosz. W latach 1926–1946 sto fillerów równało się jednemu pengő.
7
Besenyő jest składową wielu nazw mniejszych miejscowości w różnych częściach obecnych oraz historycznych Węgier.
8
Jean Guéhenno (1890–1978) – francuski pisarz, eseista i krytyk literacki. Tom, o którym mówi tu Márai, to wydany w 1934 roku Journal d’un homme de 40 ans.
9
Maurice Barrês (1862–1923) – francuski pisarz, członek Akademii Francuskiej, rzecznik poglądów konserwatywno-nacjonalistycznych, związany z ruchem Action Française. Na przełomie XIX i XX wieku odegrał dużą rolę w życiu umysłowym Francji.
10
Rechts stehen… (niem.) – Stać po prawej stronie, myśleć jak strona lewa (przyp. węg. wyd.).
11
Sieg, großer Sieg! Ich sehe alles rosenrot (niem.) – takie ostatnie słowa miał wypowiedzieć Karol May 30 marca 1912 roku. Przyczyną jego śmierci było silne zapalenie oskrzeli, dodatkowo powiązane z astmą, oraz zatrzymanie akcji serca, choć podejrzewa się również, że był to rak płuc. Winnetou natomiast zmarł od strzału w pierś.
12
Cytaty z Rozmów z Goethem Johanna Petera Eckermanna w tłum. Krzysztofa Radziwiłła i Janiny Zeltzer.
13
Jest to nie tyle cytat, ile parafraza fragmentu rozmowy z 25 lutego 1824 roku w polskim przekładzie brzmiącego następująco: „To, co wolno było mówić starożytnym Grekom, dziś już nam nie przystoi, a tego, co krzepkim ludziom z epoki Szekspira przypadało do gustu, Anglik z roku 1820 już nie może znieść. Ostatnio odczuwa się nawet potrzebę specjalnego wydania dzieł Szekspira na użytek rodzin”.
14
Carl Ludwig Börne, właśc. Löb Baruch (1786–1837) – niemiecki pisarz, publicysta i krytyk literacki, związany z propagującym idee wolnościowe i konstytucyjne ruchem Młode Niemcy.
15
Béla Tóth (1857–1907) – węgierski pisarz i publicysta. Napisał ponad tysiąc felietonów, ale największy sukces przyniosły mu teksty z jego stałej rubryki Esti levelek (Listy wieczorne), publikowane na przełomie XIX i XX wieku w „Pesti Hirlap” (Gazecie Peszteńskiej), gdzie później ukazywała się też Kronika Niedzielna Máraiego.
16
George Bernard Shaw znany był z tego, że nigdy się nie golił. Tłumaczono mu, że o ile tego nie zrobi, maska przeciwgazowa nie zapewni mu właściwej ochrony. Shaw miał wówczas stwierdzić, że nie podoba mu się wygląd maski i nie widzi powodu, dla którego nagle miałby się pozbyć brody.
17
Karin Michaëlis (1872–1950) – duńska pisarka, dziennikarka, działaczka polityczna. Od 1933 roku przyjmowała w swym domu na wyspie Thurø niemieckich emigrantów, m.in. Bertolta Brechta i Helenę Weigel, co przyczyniło się do zakazu publikowania jej książek w Niemczech. Po zajęciu Danii przez Niemcy w 1940 roku sama musiała wyemigrować do USA.
18
Rossz üzlet a háború (węg.) – pierwsze wydanie książki Angella ukazało się w 1910 roku pod tytułem The Great Illusion: A Study of the Relation of Military Power in Nations to Their Economic and Social Advantage (Wielka iluzja: analiza zależności pomiędzy siłą militarną i konkurencyjnością socjoekonomiczną krajów). Na Węgrzech opublikowano ją w 1915 roku, pod wspomnianym zmienionym tytułem i najprawdopodobniej też w skróconej wersji.
19
„Maria wstaje, zapala lampę, rozgląda się po pokoju. Otwiera kufer, wyjmuje bluzki, suknie, bieliznę. Ile się da, nakłada na siebie, resztę zaś rzuca na kołdrę i ponownie wsuwa się do łóżka. Jednak jeszcze jest zimno. Więc leżąc, wyciąga rękę, chwyta krzesło, unosi je i kładzie na wierzchu na stosie ubrań, żeby je przycisnąć. Może w ten sposób będą lepiej grzały?…” Ewa Curie, Maria Curie. Biografia, tłum. Hanna Szyllerowa.
20
W rzeczywistości pierwsze odkrycie dotyczyło polonu, rad odkryli pół roku później.
21
Chodzi tu o okres Węgierskiej Republiki Rad 1918–1919, po którym Márai, pod naciskiem rodziny, opuścił Węgry i udał się do Niemiec, gdzie miał podjąć studia dziennikarskie.
22
Mowa o Napoleonie II Bonaparte, jedynym synu Napoleona i Marii Ludwiki Austriaczki, który jako następca tronu I Cesarstwa Francuskiego nosił także tytuł króla Rzymu.
23
Elek Fülöp László (1869–1937) – węgierski malarz znany jako Philip Alexius de László. Malował portrety osobistości z rodzin królewskich i arystokratycznych, po ślubie z księżną Dublina uzyskał w 1914 roku obywatelstwo brytyjskie.