Tytuł oryginału: L’obésité de l’enfant
© John Libbey Eurotext, Paris, 2006. All rights reserved
© Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości lub części książki bez pisemnej zgody wydawcy są zabronione.
Redaktor ds. publikacji medycznych: Anna Plewa
Redaktor merytoryczny: Barbara Kowalska
Korekta: Eliza Czerwińska
Okładkę i strony tytułowe projektowała: Katarzyna Juras
Zdjęcie na okładce: Agencja Fotograficzna East News
eBook został przygotowany na podstawie wydania papierowego z 2008 r., (wyd. I)
Warszawa 2019
ISBN 978-83-200-5802-4
PZWL Wydawnictwo Lekarskie
02-460 Warszawa, ul. Gottlieba Daimlera 2
tel. 22 695 43 21
Księgarnia wysyłkowa:
tel. 42 680 44 88; infolinia: 801 33 33 88
email: [email protected]
Skład wersji elektronicznej na zlecenie PZWL Wydawnictwa Lekarskiego: mobisfera.pl
AUTORZY
Helene CHANTEREAU, Diététicienne, Service de Gastroentérologie et Nutrition pédiatriques, Hôpital Armand-Trousseau, Paris.
Dr Marie-Aline CHARLES, INSERM U 258, Villejuif.
Dr Jean-Pierre CHOURAQUI, Gastroentérologie, Hépatologie et Nutrition, Département de Pédiatrie, Grenoble.
Dr Sylvie COUDREAU, Service de Nutrition, Hôpital Hôtel-Dieu, Paris.
Marlène DREYFUS, Psychologue clinicienne, Service de Gastroentérologie et Nutrition pédiatriques, Hôpital Armand-Trousseau, Paris.
Dr Béatrice DUBERN, Service de Gastroentérologie et Nutrition pédiatriques, Hôpital Armand-Trousseau, Paris.
Dr Marie-Laure FRELUT, Service d’endocrinologie pédiatrique, Hôpital Saint-Vincent de Paul, Paris et Centre thérapeutique de Margency.
Michèle GUERRE-MILLO, Directeur de recherche, INSERM U 465, Paris.
Pr Patrick TOUNIAN, Service de Gastroentérologie et Nutrition pédiatriques, Hôpital Armand-Trousseau, Paris.
Dr Sophie TREPPOZ, Lyon.
Przedmowa do wydania polskiego
Oddajemy do rąk Czytelnika tłumaczenie unikalnej w swej treści książki francuskiej, omawiającej praktycznie wszystkie aspekty otyłości występującej u dzieci. Ważność przedstawionych w książce problemów podkreśla znany fakt, że otyłość u dziecka jest predyktorem otyłości w wieku dorosłym, która z kolei jest główną przyczyną cukrzycy typu 2 ze wszystkimi jej powikłaniami. Toteż tylko wczesna prewencja otyłości, rozpoczęta już w pierwszych latach życia dziecka, pozwoli zmniejszyć nasilenie epidemii XXI wieku, jaką jest cukrzyca typu 2.
Książka napisana jest prostym, przystępnym językiem, zrozumiałym nie tylko dla lekarzy pediatrów, ale również lekarzy innych specjalności. W 18 rozdziałach, napisanych przez 11 specjalistów w dziedzinie żywienia i pediatrii, Czytelnik znajdzie zwięzłe informacje dotyczące patofizjologii, epidemiologii i terapii otyłości występującej u dzieci. Tłumaczka wykazała się doskonałą znajomością medycyny i języka francuskiego, dlatego książkę czyta się z wielką łatwością i przyjemnością. Zwięzłość zawartych w publikacji informacji zapewne sprawi, że znajdzie się ona na półkach wielu lekarzy i zbliży ich do zrozumienia problemu XXI wieku o niezwykłym znaczeniu społecznym, jakim jest cukrzyca typu 2.
CZĘŚĆ I
Patofizjologia i epidemiologia otyłości
1
Zapotrzebowanie energetyczne zdrowego dziecka i nastolatka
Jean-Pierre Chouraqui
OCENA ZAPOTRZEBOWANIA NA SKŁADNIKI ODŻYWCZE U DZIECKA
Zapotrzebowanie na składniki odżywcze u dzieci zależy od wieku, płci, aktywności fizycznej oraz czynników genetycznych i środowiskowych (tabela 1.1).
Składnikami pożywienia dostarczającymi energii (kalorii) są przede wszystkim węglowodany i tłuszcze. Nie można oddzielić spożycia węglowodanów i tłuszczów od spożycia białek, które jednak nie powinny być traktowane jako składniki energetyczne. Zalecana podaż energii i białek została przedstawiona w tabeli 1.2, w której uwzględniono całkowitą wartość energii dostarczanej w ciągu doby przez węglowodany, tłuszcze i białka.
Tabela 1.1. Średni przyrost antropometryczny (m.u. – masa urodzeniowa, d.u. – długość urodzeniowa)
Tabela 1.2. Zalecana podaż energii i białka od 2. roku życia, w zależności od aktywności fizycznej. Od 2. roku życia zakres wartości zalecanej podaży energii podano dla aktywności małej (1 odchylenie standardowe poniżej aktywności normalnej) i dużej (1 odchylenie standardowe powyżej aktywności normalnej)
Według AFSSA/CNERMA/CNRS, 2001.
Najlepiej oceniać zapotrzebowanie energetyczne, mierząc wydatek energetyczny i ilość energii zgromadzonej podczas wzrostu w tkankach w postaci białek i tłuszczów. Oprócz metody z wyboru, w której używa się wody podwójnie znakowanej, można stosować metodę kalorymetrii pośredniej i wykorzystać zapis częstości skurczów serca. Poziom podstawowej przemiany materii (PPM) dla dziecka w wieku od 10. do 18. roku życia można obliczyć z marginesem błędu 5-10%, używając poniższego wzoru (FAO/OMS/ONZ, 1986):
Szacowane zapotrzebowanie białkowe zmieniało się w szerokim zakresie w zależności od epoki, zespołu ekspertów i używanej metody oceny. Metoda najbardziej dostępna i najpraktyczniejsza polega na określeniu ilości spożywanych białek. Metodą obecnie preferowaną jest metoda współczynnikowa, która wymaga jednak dokładnej znajomości przyrostu masy białkowej organizmu.
Zapotrzebowanie na składniki odżywcze i energetyczne określa się jako ilości składników odżywczych i energii potrzebnych do podtrzymania czynności życiowych i aktywności organizmu w danym okresie życia. Zapotrzebowanie podstawowe odpowiada ilościom tych składników zużytym na poziomie tkankowym, w tym w celu tworzenia i utrzymania zapasów. Zapotrzebowanie na składniki odżywcze odpowiada ilościom tych składników, które muszą być wchłonięte, aby pokryć zapotrzebowanie podstawowe, z uwzględnieniem różnic we wchłanianiu zależnych od sposobu odżywiania i od wieku.
Zalecane spożycie dzienne – RDA (recommanded daily allowances) dotyczy określonej populacji, jest to zatem zagadnienie z zakresu zdrowia publicznego. Jeżeli chodzi o zalecaną podaż energii, RDA jest równe średniemu zapotrzebowaniu i dwóm odchyleniom standardowym ustalonym dla reprezentatywnej próby populacji (rycina 1.1). Tak