Мне здалося, што дэклямаваў ён той верш не столькі на ўсю публіку, колькі мне асабіста. Зрэшты спадарыня Каміла працягвала пушчаць з вачэй сваіх іскрынкі-хітрынкі, пазіраючы на чытальніка. Што дзіўна, шчокі спадарыні Ірэны наліліся неспадзяваным румянцам. Я адчула штосьці накшталт гарлівасці. А мо’ і не. Можа я выдумляю, каб хоць неяк расцягнуць часіну свайго кахання да Вайніслава, да майго мілага Славачкі. Каханне, якое толкам і не распачаўшыся, так хутка мусіла скончыцца. Мне вельмі не ставала яго ў 1863-м і пазней. Ды мабыць і цяпер было б прыемна адчуваць яго плячо. З іншага боку: жыццё ж склалася, і дзетак я прыдбала з іншым чалавекам…
Як памятаю, усе тады ўзрушыліся вершам і пыталіся пра аўтарства. Славачка сказаў, што гэта дакладна невядома, але ён сам лічыць за аўтара Аляксандра Міцкевіча – роднага брата знакамітага паэта. Мне проста не стае эпітэтаў, каб уздатніцца перадаць ува ўсёй красе адценні здзіўленасці гасціны. Паўла майго дык нават перасмыкнула чагосьці. Чым скончыўся вечар я забылася. Але зусім хутка мне выпала сутыкнуцца з Вайніславам у горадзе на Нізкім рынку.
Бабця з кошыкам, седзячы на зэдліку, клікнула мяне, запрашаючы купіць ейных слаёных піражкоў. Я азірнулася і ўбачыла Славу, якога ўмалёгваў набыць свае масяндзовыя драбязкі аднаногі стары ў лахманах. Словамі «Свой час ягодзе, свой час прыгодзе» ён адмовіўся ад купляння, павярнуўся ды ўрэшце заўважыў мяне. Павітаўшыся, мы пакрочылі разам у бок Нямігскае вуліцы. Я ішла дадому, а яму акурат было па дарозе. Размаўлялі мы мала. Ці то была напружанасць, ці то тэмаў прыдатных не было. Мыслю, што кахалі мы ўжо тады адно аднаго, але баяліся прызнацца.
З таго часу Вайніслаў учашчаў на «сходкі» «Дасканалага Крывіча» з зайздроснай пастаяннасцю, заўсёды выклікаючы фурор спаміж гасцей. Аднойчы ён спытаў, чаму я так рэдка прамаўляю па-крывіцку (то бок па-беларуску). Мне чамусьці стала сорамна. Я цудоўна ведала пра дзяржаўнае status беларускае мовы за часы літоўскіх князёў. У нашыя ж часы пра гэты дыялект гукалі размаіта. І па-праўдзе ненавіднікаў, як здаецца, было значна болей, чымся шчырых прыхільнікаў кшталту паноў Марцінкевіча, Сыракомлі, Кабылінскага ды нават тыпу Славачкі і Паўлушы. На вуліцах у асноўным панавала паляччына, хаця і расейскую пачыналі ўжываць адмыслова часта. На беларускае слова зазвычай рэагавалі з выкшталцонаю зласлівасцю, заткнуць рот каторай спрамагаліся толькі адметныя спадары, як згаданы Юры Кабылінскі. Але ж яму было гадкоў! За Марцінкевіча старэйшы гадоў на дваццаць. А прыдзе такі сабе дзядзечка ў сялянскай вопратцы – не бруднай, а чысценькай, ахайнай – у якую-кольвек установу, для багацейчыкаў заложаную, дый пачне па-крывіцку ўсіх турбаваць. Каронным яго запытаннем у кавярнях было: «А ці прынясеш мне, донечка, два ладных корчыкі ўзвару?». А як хто рот насуперак раскрываў, ён таму рублём і кпінай хутка закрываў яго. У касцёле, апрануты тым жа парадкам, сядаў на першыя – «панскія» – месцы ды падлаўліваў сяго-таго са шляхецкіх паўдуркаў.
– Kto ty jesteś? – спытае такі ашавурак у Кабылінскага.
– Чалавек, –