Нарэшце вы разлучыліся. Расслаіліся. Раз’ядналіся… Разляцеліся… А ў твой дом сталі прылятаць і гняздзіцца ў ім безгалосыя птушкі. Пажывуць-пажывуць не спяваючы і ляцяць далей.
Табе было з імі нецікава: яны лёгка прыручаліся, елі зярняткі з далоні, і ў іх не было сваіх песень, нават міфічных, не было аркестраў і гушчарных сцежак. Сэрца тваё спала, як пасля доўгай хваробы. Ты цыравала сэрца латачкамі-надзеямі. І яно набіралася сіл. Каб кінуцца пад новае каханне, як пад цягнік, які чарговы раз расплюшчыць… І чаму, навошта яно, сэрца, заўсёды разбіваецца аб новае каханне? Аб мужчыну… Аб непаразуменне… Можа, ужо хопіць? Хіба ж можна так – вякамі?.. А каму было лягчэй?..
Рудавалосай Ганне Яраслаўне, каралеве Францыі, якая павінна была да самай смерці насіць белае адзенне на знак жалобы па памерлым мужы – каралі Анры І?.. «Русінку» не вельмі любілі ў Францыі – за красу, за незалежнасць, за якуюсь незразумелую тугу ў вачах. Куртуазныя французы прымалі гэтую незалежнасць і верасковую тугу ў вачах за нейкі незразумелы і беспадстаўны славянскі гонар («А чым там, уласна, ганарыцца?» – абураліся яны).
Яна была ганарлівай і недаступнай каралевай. А ў сапраўднасці – звычайнай слабай жанчынай, чужой сярод чужых. Аж пакуль не з’явіўся Рауль – першы магнат Францыі, які пасадзіў «русінку», каралеву ў жалобе, наперадзе сябе на каня і павёз, як звычайную пастушку, у сталіцу свайго графства. Праз год яна падаравала яму сына.
А што рабілася навокал! Жонка Рауля паехала аж у Рым, да самога Папы… Усе асуджалі іх, цкавалі, як зайцоў на каралеўскім паляванні…
Яны перажылі гэта ўсё і пражылі разам да самай смерці Рауля… А потым Ганна Яраслаўна вярнулася ў Парыж да сына Філіпа і памерла там…
А што магла адчуваць Соф’я Гальшанская, якая стала ў шаснаццаць гадоў чацвёртай жонкай польскага караля Ягайлы і апынулася ў цэнтры незразумелых ёй інтрыг? Увесь свет адвярнуўся ад юнай чужынкі, якую прывезлі з далёкіх зямель і зрабілі каралевай. Ніхто не падаў ёй рукі, і толькі адзін-адзіны малады рыцар Генрык заступіўся за яе гонар і на дыбе паўтараў, як малітву, як клятву павагі да жанчыны: «Каралева не здраджвала каралю». Словы гэтыя сталі бессмяротнымі, а ўчынак Генрыка ўвайшоў у гісторыю вялікіх рыцарскіх учынкаў.
Кожнае каханне па-свойму трагічнае і цудоўнае. У ім усё: радасць чакання, шчасце сустрэч, боль расстанняў. І – неразуменне адно аднаго. І безвыходнасць. І фатальнасць, калі доля быццам гуляе ў хованкі з тваім шчасцем…
Для ўкраінкі Марусі Чурай яе каханне закончылася найтрагічней, найстрашней – здрадай самага жаданага чалавека, яго смерцю, абвінавачваннем у гэтым яе, турмой, судом, яе смерцю… Грыц стаяў абедзвюма нагамі на зямлі і не мог зразумець Марусю,