8. Tamen haud valde caliginosa erat nox. Ingentes aliquot nubes, et plurimae nubeculae, sibilante vento raptabantur: inter has clarissima lucebant sidera e nigerrimo caelo. Respiciens ad terram, collium duntaxat cerno lineamenta ac rupium. Tum vestimenta raptim detracta mănibus contorqueo, et, quoad possum, aquam marinam exprimo. Eadem rursus induor, (quid aliud facerem?) et rupem proximam per algas enisus ascendo; frustra: nam ne inde quidem in mari quidquam discerni potest.
9. Attamen arboris forma super colle exstat. Hanc sequor, et, ut potissimum in caligine, arborem illam scando et ramos amplexus interfususque me repono. Vestimentorum in loculis nihil habui, praeter cultellum, tabaci aliquantum et tubulum fumarium. Post brevem requiem assurgens, virgam grandiusculam amputo, quâ protegam me aliquatenus. Aquâ marinâ largiùs insorptâ, tamen neque sitis neque famis aderat mihi levamen. Sed, loco cibi, tabaci folium in os meum compono, implicatâque ramis virgâ, membra mea ita dispono, ut ne decĭdam, si somno capiar. Vespertiliones, et maximi illi quidem, stridoribus ac volatu, somnum aliquamdiu discutiunt.
10. Item quoad concitato opus erat corpore, mens mea tranquilla fuerat ac praesens: nunc, quando quiescit corpus, maxime se mens agitare coepit. Imprimis gratias Deo optimo maximo sincerissimas profudi, admirans praesertim, si ego solus ex tanto naufragio servor. Mox id ipsum crudelissime me pungit; etenim hîc solitarius, madidus, famelicus, paene nudus, pejùs enecor quàm in mari, nisi verò feri homines sive bestiae me devorabunt. Sane ego id temporis pius non eram, minime religiosus. Igitur tantâ in calamitate magnus me aestus animi conquassabat, inter grates querelasque, consilium ac desperationem. Tandem agitatione victus profundo somno conquievi, laboris ac moestitiae oblītus.
11. Mānĕ expergiscor, multum recreatus, sed algens; nec mirum. Ceterùm ibi maris temperies humanae cutis calorem aequat: etiam nox ipsa tepet: porro arboris illius densa folia fuerant mihi pro tegumento, ne calor in apertum aethera effugeret. Sciuri, psittaci, macaci sive cercopitheci circùm garriebant continenter. Evigilans incipio descendere: ecce autem canis noster ad radices arboris meae, quasi custodiens. Id me tenero quodam ita affecit gaudio, ut lacrimae oculis oborirentur. Ergo non sum prorsus solitarius; unum saltem retineo amicum! Hunc demulceo, plaudo armos, paene amplector. Mox festinanter deambulans, navem nostram ex adverso conspicor, longiuscule ultra eas cautes, ubi ipse projectus fui. Sine dubio aestus intumescens, ex arenis levatam, huc detrusit. Jam autem paene sopito vento, inanis tantùm supererat undarum jactatio. At ego in margine rupis incedens, despecto circa littus: mox, interjectis vix mille passibus, scapham nostram discerno in arenâ, subter caeruleâ quâdam rupe. Adire eam volui; sed quasi lingua quaedam maris interfusa impediebat; et quoniam fame urgebar, in navem potiùs, si possem, regrediendum censui.
12. Degressus rupe, redeo praeter littus: ibi pileum nauticum video, summo cum moerore. Jam aliquantum recesserat aestus, atque, ut aestimabam, vix trecenti aquarum passūs a nave me distinebant. Exutis pallâ braccisque, intrepide mare ingressus sum, inter grallatorias aves, quae plurimae aquâ exsurgebant; et facilè navem natando assequor. Puppis ejus valde elevata est, depressa prora; ex quâ catenae dependentes aquam tangebant. Has ego prehensas ascendo, et supervado loricam tabulatorum. O tristem ruinam, ubi māli, vela, funes strage conturbatissimâ complicantur. Sed ego ad cellam penuariam decurro, ibique arrepto pane nautico (qui bis coctus appellatur) vescor libenter. Mox, ex arcâ meâ ipsius extractas, vestes induor atque horologium meum resumo. (Profecto resurgente aestu vesperi, ille meus in littore vestitus natans asportatus est.) Simul ut aquam potulentam invenio, sinūs vestium pane complevi, ut quoties lĭbēret, vescerer: tum meditabar, quid facerem potissimum.
13. Illud me angebat, quòd manifeste, si in nave mansissemus, omnes fuissemus salvi. Super prorâ quidem saepius insultantes undae plurimas res corruperant; sed altera pars, puppim versus, alte sublata, sicca erat atque incolumis. Quippe, ut credo, quia in arenâ, non in cautibus haeserat, carinae soliditas perduravit. Quàm plurimas res jam cupiebam asportare; sed id erat difficile. Scapha major, ut dixi, in littore projecta erat longe. Illa quindecim viros facilè portabat, et in magnis Africae fluviis ad invehendos venales magno usui erat futura. Alteram comportaveramus longe minorem, cymbam potiùs quam scapham dixerim; quae duos homines cum remige posset ad scapham devehere, si quà juxta ripas aquae forent breviores. Haec in nave remansit: demittere eam in mare erat in facili; sed parum capiebat, nec videbatur nimio sub onere aestum littoris toleratura. Postquam arcas ac dolia multo cum suspiratu aliquamdiu aspexi, contemplor mālos, ac ratem componendam decerno.
14. Subito exsultans, ex fabri nostri repositorio serrâ dereptâ, malos disseco, ut trabes longitudine fere pares efficiam. Has in mare provolvo, funibus quibusdam mālorum supra inhibitas. Ligna grandiora cujuscunque generĭs colligo, ingero, omnia funiculis deligata. Postea ipse seminudus, cum malleo et confibularum sacculo circum collum suspenso, degressus equito super trabe. Undatio maris jam deminuta est: raptim ego ligna atque trabes, vēlis funibusque confusas, conjungo, destino, depango; vi meâ maximâ, quantumvis rudi, ratĭs fundamenta jaciens. Redeo supra; video quanta sint portanda onera, ratemque nondum sufficere. Tum alia ligna plurima et tabulas ex omni parte navĭs conquiro. Has dissecare ex suo loco, nimii laboris erat atque temporis. Sed septa animadverto lignea, quae ad dividenda nigritarum cubilia comparaveram. Utrumque binis hamis e tergo, binis spicatis clavis e fundo, erat instructum; annulis lateri navĭs infixis, per quos hami inseri debebant. Haec septa plurimam atque optimam mihi sufficiebant materiem. Quibus rebus superadditis, molem ratĭs et soliditatem multum adaugeo; tum funibus astringo cuncta. Longum id erat et sane difficile: necnon sol me admonebat horarum: horologium substiterat. Denique postquam, graviter insultans rati, firmitati ejus confido, maximo cum dolore sentio, vix minimam partem eorum, quae vellem, posse me asportare; jam autem deligendum esse. 15. Ab operâ paulisper requiesco; vini ardentis saccharini haurio pocillum, meditorque moestissime. Ea quae ad vitam maxime sunt necessaria, decerno sumere imprimis; tum, arma ad vitam defendendam. Quatuor nautarum arcas commode vehi posse super rati meâ credebam. Totidem exinanio, et, per tollenonem1 suculis instructum, demitto in ratem: hanc mox scalas versùs traho. Sacculos impleo plures bis cocto pane, oryzâ, fabis, miliariâ atque hordeaceâ farinâ; et facilè in arcas dejicio. Fabis atque milio praesertim eramus nigritas cibaturi, et sane multum hujus cibi portabamus, sed infra in alveo. Jam tres caseos Batavicos arripio, caprinae carnis siccatae massas quinque, (quâ carne vel maxime vescebamur,) et frumenti Europaei relliquias quasdam, quod ad gallinas alendas convexeramus. Gallinae vi procellarum perierant omnes. Ceterùm triticum fuit id, cum hordeo: postea inveni corruptum esse per sorices.
16. Dein latice ardenti anquisito, vini palmaris congios fere sex, cum plurimis delicatiorum potuum lagenis, seorsim conclusi. Hae lagenae partim magistri fuerant, partim meae ipsius. Lacernam meam et lecti opertorium corripio, porro serram, securim, malleum clavosque: sed haec in cymbâ destino portanda. Plures fuisse in nave nitrati pulveris cados majores sciebam; sed ubinam artillator noster eos habuisset condĭtos, eram nescius. Tandem multum anquisitos duo invēni siccos sanosque, tertium aquâ marinâ corruptum. Cistas tres, hôc pulvere completas, curatissime intra arcam super rati ita concludo, ut, si fluctus alluat, minimo sit detrimento. Jam de igne fovendo subit cura. Coqui nostri recenseo supellectilem. Inde deripio foculum cum forcipe, batillo et rutabulo, cratibulam ferream, ahenum, ollamque coculam. Satis oneris jam videbar imposuisse. 17. Cymbam protinus per easdem suculas mari committo; id quod difficillimum fuisset, nisi requiessent undae. Huc impono ignipultam aucupariam optimam, par pistolarum cum balteo, mulctram stanneam, igniaria, sīnum ligneum, poculum ex albo plumbo, item corneum; cum vestibus ac fabrili supellectile, quam nominavi. Addo pilularum plumbearum sacculum ac gladios duo. Unus horum falcatus erat Maurusii mei domini gladius. Solem video declinare; itaque propere funem tractorium rati adjungo, funiculos plures in cymbam projicio, jamque descendo cum remis, ratem ad littus tracturus.
18. Tria me confirmabant, – mare tranquillum; aestus placide allabens; aurae quoque, quantum erat, terram versùs spirans. Parvam ancoram in cymbâ portabam. Jam remigo, atque contus animum subit. Redeo, effero contum: demum littus peto, sed directam viam cautes prohibebant. Aves multae in ratem consederunt, ut piscarentur commode. Has aegre abigo. Mox sensi