Акхта шек вацара ишхошца долу гIуллакх кхиамца чекхдериг хиларх. Амма, хIорш йоргIахь Ишхойн-Юьрта йисте кхaьчча, цигахь гиначу суьрто цецвaьккхина, иза цхьана ханна акъваьлла висира. Яьссин йиcтaца йуькъачу хьуьн чухула цхьалха могIа бина боьду бIo эвлан йисттерчу хьаьрма баьлча, иза тIенисвeлира, кIайн байракх айбина, гу тIехь лаьттачу масех стагана. Цаьрца вара йуьртан молла а, къеда а, шиъ хьаьжо а. Дехьо лаьттара бIeннaл сов зударий, бераш. КIайн байракх гича, вуьйхира Акхта. Ца хаьара, ишхой шайн муьтIахьалла гойтуш бу йа дийцарш дан баьхкина. МуьтIахьалла гойтуш хилча, царна дуьхьалбаьхкинарш герзаца кечбелла нах хила безара. Атталла АкхтагIеран бартахойх цхьа а стаг а вац гуш! XIун хилла-те царах? Нагахь Ишхойн-Юьртахь цхьа гуш боцу хийцамаш хиллехь, хаам хIунда ца бина хIокхеран бартахоша? Акхта гIеххьачул воьхна хьаьвзира, амма, шен дагара ца хоуьйтуш, говр боларх ца йохош, вeкaлшна улло тIе a вaхана, цIеххьана урх йуха а оьзна, говp сацийpa цо:
– ХIара хIун кIайн байракх йу аш арайаьккхинарг? – тIевегавелира иза ишхойн векалшна. – Зударий хIунда бевлла имаман бIo тIеэца йуьртал ара? Мичахь бу шун боьрша нах?
Карзахе, къармазе бу бохуш, Нохчмахкахь цIе йаханчу гатийуьртахойн ах бIе дошло, хьуьнна чухула схьабогIучу некъаца ара а ваьлла, йуьртехьа а вирзина, ах-гуо беш дIахIоьттича, чхамъаьлла хийтира ишхойн векалшна. Ткъа хIара, xIокхарна хьалха и шен йоккха Iaьржа говр хелхайоху Акхта а, куьйгана сиха ву бохуш, гIараваьлла вара.
– Тхо машар безаш арадевлла, Акхта, – вистхилира боьмашчу холхазан лекхачу куйнна гонаха хьарчийна, ло санна, кIайн, йеха чалба а, гIеххьачул тIедаьллачу гай тIехула дихкина Iаьрбийн шуьйра доьхка а долу Тарам-Хьаьжа. – Тхан йуьртана оьшуш дац аш вовшахдетта гIуллакх.
XIинца кхийтира Акхта кхузахь цхьана къайлехь лаьтташ йамартло хиларх.
– Оха вовшахдетта гIуллакх тхан дeндex БацІарех дисина-м, ца моьтту хьуна? – аз айдира цо. – ХIара-м халкъан гIуллакх дай! Шен коьртехь цIарна а цIе йахана къонахий а болуш!
– Цара а, аш а лелориг сонта хIума ду, Акхта. Керста паччахьал тоьлур дац шу. И ца хуу стаг Iовдал ву.
– Акхта, луларчу шина йуьртахь деха вай, вовшашна девзаш ду, гергарлонаш а ду йукъахь, – йукъавуьйлира молла Iаьршак. – Тхан эвла цагIертар доьху шуьга. Тхо бIaьн некъа йисттехь ма ду, Гезлойн гIопах ха а тоьхна Іаш. Цигара схьатоьхначу йаккхийчу тоьпаша сохьтехь отур йу тхан йурт. Сохьтехь Хаси-Юьртара эскарш а кхочур ду кхуза.
– Ой, дела хила шун шайн ворxІe дена неIалт! Гати-Юрт йац ткъа кхузара дIа мохь тоьхча хезехь? – оьгIазвахара Акхта. – Йа, шун йуьртал тIехбевлча, когаш леxна, совцур бу и салтий? Йа тхан йурт, тхан доьзалш шучел оьшу?
– XIoрaммо шен-шен коьртах жоп лур вай, Акхта, – вусавелира Тарам-Хьаьжа. – Тхо цхьаьнцце дов оьшуш нах дац. ХIара Iедал тхуна мега. ТIexула тIе, муьлхха Iедал а Делера ду, Iедална муьтIахь цахилларг Далла дуьхьал ву, иза гIопал10 хир ву…
Корта агIор а хьовзийна, дуьхьал куьг тесира Акхтас:
– Сан делан дуьхьа сацайелахь и зурма! КІордийна, дагах, сих, похах а чекхйаьлла суна иза! Шу