Итини таһынан Валерий иһигэр чып кистэлэҥ былааннаах: Пепеляев Дьокуускайы сэриилээн киирэрин былааһы бэйэ илиитигэр ылан көрсүөххэ диэн. Чэ, холобура, генерал кэлэрин кини Саха правительствотын баһылыга биитэр Саха уобалаһын губернатора дуу аатыран тоһуйдун? Генерал бэйэтэ Саха сирин баһылыга буоларга суудайбата чахчы. Кини сыала атын, киэҥ, улахан – Сибиир, Россия, түмүгэр үрүмэччи маҥан атынан Спасскай боруотанан Москва Кремлигэр киирии. Онон, үчүгэй көмөнү тэрийэр эрэ буоллаҕына, Валерий Аргыылап да Саха сирин аҕа баһылыгынан ананарын кини утарсыа суоҕа. Дьиҥэ Валерий ол иһин бу кутталлаах сырыыга улгумнук сөбүлэммитэ.
Генералтан сорудах ылаат, Валерий командирыгар Артемьевка тиийбитэ. Барар буолбутун этэн эрдэҕинэ, анарааҥҥыта саба саҥарбыта: “Билэбин. Кэпсээмэ. Тылгын кыана тутун. Эн бараргын ким да билиэ суохтаах”. Дьокуускайга кими ыытары, арааһа, кини бэйэтэ ыйбыт быһыылааҕа. “Үөрэн аллайыма. Ыһыахтаан эрэр буолбатаххын”, – диэбитэ уонна Дьокуускайга кими-кими кытта кэпсэтиэххэ сөптөөҕүн ыйыталаабыта. Ити эрээри кини биир даҕаны бүк эрэнэр киһитэ суох кэриэтэ эбит этэ. “Билигин хайдах санааламмыта буолла – билбэтим. Сэрэнээр…” – диэн буолан испитэ. Түмүгэр тиийэн, интеллигенция санаатын иирдибит бассабыыктары, албын тылга киириммит саха үөрэхтээхтэрин үөхсэн, тииһин быыһынан сыыйбыта: “Чо-орт!..”
Валерий бу омос көрөргө соччо суоһа-суодала суох эрээри, дьиҥэр дьэбир майгыннаах, кытаанах санаалаах хатыҥыр киһиттэн улаханнык саллара, киниэхэ сүрүн баттатара. Артемьев хаһан да ыһыытаан-хаһыытаан силбиэтэммэт, охсон-тэбэн бырдаҥалаабат этэ. Ол да буоллар кини, тымныы хараҥа хараҕынан хайдах эрэ барыны барытын самнары көрөргө дылы буолан, ордук дьулааннааҕа. Валерий Артемьевтыын биир дойдулаахтар – Амма улууһун дьонноро. Артемьев уолтан сааһынан да аҕата, билиитинэн-көрүүтүнэн да быдан баһыйара. Кини Дьокуускайдааҕы учительскай семинарияны өрдөөҕүтэ бүтэрбит, хас да сыл учууталлаабыт киһи этэ. Ол иһин эбитэ дуу, кинилэр биир этэрээккэ сырытталлар да кыайан доҕордоспотохторо. Итиэннэ доҕордоһуохтарын иһин сөптөөх түгэн да суоҕа: наар сэриилэһии, тоһуйсуу, наар айан – эккирэтии биитэр эккирэттэрии. Ити билигин Валерий Саха сирин баһылыыр туһунан ыраланар да, кырдьыга, Артемьевтаах, бастарын уҥуоҕа бүтүн буоллаҕына, ол үрдүк соло иһин тиистэринэн-тыҥырахтарынан түсүһэллэрэ чахчы. Ити эрээри оччотооҕу билиэ. Маннык күүрээннээх күҥҥэ-дьылга киһи үөйбэтэҕэ-ахтыбатаҕа буолуон сөп…
Суол сыыры өрө ыттан барда. Арааһа, улахан суол мантан аҕыйах биэрэстэ хааллаҕа. Хараҥа даҕаны арыый убуу быһыытыйда, тыа биир кэлим