Qətibə bu sözdə başını qaldırıb yalvarıcı bir surətdə dedi:
− Şair, mənə inan, nə atam, nə də anam mənim xoşbəxtliyimə mane ola bilər. Sən özün bilirsən ki, onlar bu işdən xəbərdardırlar.
Nizami çox gözəlcəsinə bilirdi ki, o, Qətibənin sevgisinə razılıq versə belə, bu hadisə yenə də baş tutmayacaqdır, çünki Əmir İnanc xalqa rəhbərlik edən şəxsiyyətlərin hər birisini bir vasitə ilə aldatmağa və bununla da, sabiq nüfuzunu əldə etməyə çalışırdı.
Əmir İnanc Qətibənin Nizamiyə hüsn-rəğbət göstərməsinə yol verməklə bərabər, onu Hüsaməddinə də vəd edirdi; Dilşadı Bağdada göndərməyə hazırlandığı halda, Fəxrəddinin də başını aldadır və Dilşadın Fəxrəddinlə olan tanışlığına maneə törətmirdi.
Lakin Qətibə atasının bu siyasətindən xəbərdar deyildi, buna görə də şairi ata-anası tərəfindən maneə törədilməyəcəyinə inandırırdı.
Qətibə titrək və həyəcanlı bir səslə:
− Mən bu gün şairdən qəti cavab almaq qərarına gəlmişəm, – dedikdə Nizami dərin bir fikrə qərq oldu. Bunun üçün Qətibə soruşdu:
− Nəyi düşünürsən?
− Bir qəlbi tikmək üçün başqa bir qəlbi yıxmağın mümkün olub-olmamasını düşünürəm. Təbiət bir qəlbin iki tərəfə bölünməsi imkanını yaratsaydı, mən heç də vicdan əzabı çəkməzdim.
Qətibə şairin nə demək istədiyini dərhal hiss edərək söylədi:
− Bir qəlbin iki tərəfə bölünməsinə hansı qız razı ola bilər?!
− Mən çox təəssüf edirəm ki, gənclərdən bir çoxunun qəlbi özündə olmadığı zaman gözəl qızlar onların qəlbini tələb edirlər. Nə edəsən, qəlb elə bir şey deyil ki, birinin əlindən alıb o birisinə verəsən.
− Doğrusunu söylə, sən qəlbini mənə verməyəcəksənmi?
− Birisinə doğru demək üçün başqasına yalan deməyə məcbursan. Lakin mən bunu vicdanıma sığışdıra bilmirəm. Doğrusu budur.
− Mən səni gözəl, yaraşıqlı bir gənc olduğun kimi sənətkar bir şair olduğun üçün də sevdim.
− Zənnimcə, yoxsul bir şairə bu qədər böyük əhəmiyyət vermək yersizdir. Mənə verdiyiniz bu qədər əhəmiyyət, göstərdiyiniz səmimi hörmətlər məni daha da rahatsız edir. Özünüz söyləyin! Mənə qarşı bu qədər sevgi və ehtiram bəsləyən bir qızı mən necə aldada bilərəm?
Qətibə Nizaminin əlini yenə də əlinə aldı və dedi:
− Mən istəyirəm ki, o nəfis şeirlərin ilhamı məndən alınsın. Sənin ilham dənizindən çıxan nadir incilər, bir kəndli qızının boynundan yox, Qətibənin boynundan asılsın. Daha doğrusu, sənin bütün Şərqdə qazana biləcəyin şöhrətin şəriki olmaq istəyirəm. Mən sənin yaratdığın xəzinənin divarları sarı samanla suvanmış palçıq otaqlarda çürüməsini istəmirəm. Mən sənin daxmalardan, həqir otaqlardan çıxarıb ali saraylar, kaşanələr, malikanələr, təntənə və dəbdəbələr sahibi etmək xəyalındayam. Mən istəyirəm ki, bütün Şərqdə məşhur olan nəcib Qətibənin dünyası səninlə bir daha şərəflənsin. Sən bundan sonra xəlifə babamın – müqəddəs Müstərşidbillahın şairi sifətilə Bağdad dünyasını ələ alacaq, tarixin məşhur şairi Əbü Nəvvas və Əbülətahiyələrin əldə etmiş olduğu şərəfi qazanacaqsan. Bundan sonra sənin şeirlərini lal, kar meşələr yox, bəni Abbas xəlifələrinin təntənəli sarayları eşidəcəkdir.
Qətibə zənginliklərdən, saraylar və malikanələrdən danışdığı zaman Nizami düşünür və xəfif-xəfif gülürdü. Lakin Qətibənin onun tez-tez yoxsul deyə təkrar etməsi, xüsusən, onun evinin fəqirliyindən danışması, hətta Rənanın adını çəkdiyi zaman “bir kəndli qızı” deyə onu təhqir eləməsi Nizaminin acığına gəldi və ona bu məzmunda bir şeir oxudu:
“Fəqir bəxtəvərəm, şairəm, zəbərdəstəm,
Cahan kiminsə qoy olsun, mən onda sərbəstəm.
Həqiqət əhliyəm, hər eybdən mübərrayam.
Əgər dağılsa, bu dünya, mən ayrı dünyayam.
* * *
Əgər həyat üçün aləm həyata yalvarsa,
Dağılsa, yansa bəşər, kainata yalvarsa,
Fəqət mən ölsəm, əzilsəm də, iczə dil açmam,
Qəza gəlirsə də, gəlsin, mübarizəm, qaçmam.”
Qətibə dərhal şairin acıqlandığını hiss edərək onu sakit etməyə çalışdı:
− Sən mənim sözlərimə əbəs yerə mənfi məna verirsən; mən səni yüksəltmək istərkən təhqir etmək istəmədim. Nə edim? Madam ki, sən məni rədd etmək üçün bəhanə axtarırsan, o zaman mənim dediklərimi təhrif edə bilərsən. Həm də ki, şairsən, yaradıcısan…
Qətibə yarım saatdan artıq danışdı. Sevgi dastanlarını cürbəcür qafiyələr və məzmunlarda oxudu, o ağladı, güldü, nazlandı, acıqlandı, yenə də şairdən müsbət bir cavab ala bilmədi. Nəhayət, əlini Nizaminin əlindən çəkərək göz yaşları ilə ayrılmaq istərkən Nizmaidən bu sözləri eşitdi:
− Qızlarda baş verən bu kimi hallar keçici hallardandır. Onlar sürətlə sevdiyi və düşünmədən insana bağlandıqları kimi sürətlə, düşünmədən insandan ayrılır və unudurlar.
Nizami ayrılıb getdi. Qətibə isə olduğu yerində quruyub qalmışdı. Bir az keçəndən sonra o qayıdıb söyüd kötüyünün üstündə oturdu, düşünməyə, beyni qızmağa və düşüncələri alovlanmağa başladı. Sevgisi böyük bir intiqam hissilə alovlanır, bu qədər alçalmasına qarşı öz-özünə nifrət edirdi.
Hüsaməddin uzaqda dayanıb Qətibə ilə Nizami arasında gedən söhbətlərə qulaq asırdı. O, Qətibənin yalvarışlarını, Nizaminin ona verdiyi cavabı eşidir və ümidləri yenidən canlanırdı. Hüsaməddin, Nizaminin ailə təşkili barəsindəki fikirlərinə xüsusi qiymət verdiyi üçün öz-özünə düşünürdü:
− Şair doğru deyir. Bir qəlbi birisindən alıb o birisinə vermək çox çətindir.
Lakin bu fikir Hüsaməddini tamamilə qane salmırdı, çünki o özü dəlicəsinə sevir və bütün bu fəlsəfə onu təmin etmirdi.
Hər halda, o, Nizamidən razı idi. Bir neçə gün əvvəl Nizaminin verdiyi sözlərdən onun səmimi olduğunu hiss etmişdi.
O şad bir halda Qətibənin yanına gəldi, adəti üzrə qıza baş əyib:
− Axşamınız xeyir olsun! – dedi.
Qətibə