Нурсолтан – 20–22 яшьләрендә.
Емельян Пугачёв – 31–32 яшьләрендә.
Әбүбәкер Теләчев – Бәхтиярның секретаре (писарь).
Кинҗә Арсланов – Пугачёв штабында югары совет члены.
Иван Белобородов – Пугачёвның атаманы.
Абдулла Мостаев – Пугачёвның подполковнигы.
Шигаев – Пугачёв штабында дәүләт хәрби коллегиясе члены.
Гаврила Лихачев – Бәхтияр отрядында йөзбашы.
Мортаза.
Василий.
Ертык чикмән.
Кызыл ыштан.
Мескен бүрек.
Арадан берәү.
Арадан икенче.
Екатерина II – императрица. 44–45 яшьләрдә.
Потёмкин Григорий – кенәз, генерал-поручик. 34–35 яшьләрдә.
Ханбик – авыл бае.
Мулла.
Симез адәм.
Җәза отряды офицеры.
Лашманчылар, чапкыннар, сугышчылар, теләнчеләр, базар халкы, хор.
Вакыйга 1773–1774 елларда бара.
Беренче пәрдә
Беренче күренеш
Хор. Тып-тып тояк тавышын
Тыңлап үскән баладыр,
Урал тауның сагышын
Җырлап үскән баладыр,
Акбүз атта барадыр
Канкай углы Бәхтияр.
Кара кошны атарга
Җәя белән ук алган,
Пайтәхетне ватарга
Ядрә белән туп алган,
Яу ияртеп кузгалган
Канкай углы Бәхтияр.
Пәрдә ачыла. Сәхнәдә – урман аланы. Кич. Учак яна. Учак тирәсендә лашманчылар. Араларында – Пугачёв. Ул бер читкәрәк урнашкан да ашап утыра. Тынлык.
– Бүген кайсы көн?
– Кем белә. Көне түгел – ае, елы онытылган. Җәе-кышы буталган. Кайсы көн булса да барыбер.
Пугачёв. Мең дә җиде йөз җитмеш өченче ел. Егерме бишенче июль.
– Бу дөньяда бездән дә артык михнәт күргән адәмнәр бар микән? Урман, урман. Җир йөзендә урмансыз җир юк микәнни?! Безгә анда урын юк микәнни?! Лашманчы булып үләргә язган микәнни? Яланаяк җиргә басып сука артыннан йөрисем килә, җир сөрәсем килә.
Мостаев. Җылама, ачуны китереп. Бар, сөр, чәч, үстер! Үстергәнеңне боярлар ашар.
– Ашасыннар, тамаклары тыгылсын! Агач астында калып үләсем килми. Әй, кодрәтемнән килсә, кулыма балтамны алыр идем дә дөньясындагы урманнарны, авылларны, калаларны тетеп чыгар идем, кешеләрен тунар идем, берәүсен дә калдырмас идем.
Мостаев. Безне дәме?
– Барыгызны да, барысын да. Иң соңынтын үз муеныма чабар идем.
Пугачёв. Кешеләрнең ни гаебе бар?
– Син тик тор. Ашарыңа бирделәр, тыгын. Син – сукбай. Сиңа барыбер. Бүген монда килеп теләнәсең, иртәгә – тегендә.
Пугачёв (сикереп торып). Мин теләнмәдем. Биргән ризыгыңны кызгансаң ал.
Мостаев. Йә, җитте. Урыныңа утыр, мосафир. Ачуын кая чыгарырга белмәгәннән кычкыра ул.
Пугачёв утыра.
Син дә утыр, Шәрифҗан. Син кычкырганга карап