De Vietnamoorlog. Bij een nederlaag uitte demoralisatie zich in slechte discipline, drugsverslaving, weigering om te vechten, moord op officieren en wreedheden. Subjectief voelden soldaten zich vervreemd, verdoofd, boos, schuldig, niet in staat om te vertrouwen en lief te hebben. Zij waren verstoken van een gevoel van rechtvaardigheid, moraal, betekenis en doel.
Van de teruggekeerden was 38% binnen zes maanden gescheiden. Een derde van alle federale gevangenen waren Vietnamveteranen. Toch werden opnieuw de gevolgen voor de geestelijke gezondheid van veteranen in doodsnood ontkend.
Uiteindelijk marcheerden ze met duizenden om erkenning te krijgen voor hun lijden. Pas toen kende de psychiatrische politiek hen een diagnose toe: posttraumatische stressstoornis (PTSS). Het bevatte een beperkte erkenning van al het leed dat de veteranen beleefden of onderdrukten.
Burgers in oorlogstijd. Hoewel hun omstandigheden verschillend waren, werden niettemin ook burgers bedreigd door dood en verwonding. De mate van geestelijk letsel hing af van omstandigheden die vergelijkbaar waren met die van soldaten: geloof en leiderschap, de mate en duur van de vernietiging, overwinning of nederlaag, en het aandeel van de bevolking en naasten dat gedood of gewond werd.
In de Londense Blitz was het moreel hoog, behalve bij de minderheid die zwaar getroffen was. De aard van hun psychische stoornis varieerde, zoals dat ook bij soldaten het geval was. In Hiroshima, na de ontploffing van de atoombom, leek de overlevende bevolking op soldaten met gevechtsuitputting.
Kinderen in oorlogstijd. Zelfs wanneer zij door volwassenen worden beschermd, ervaren kinderen toch bombardementen en chaos, en absorberen zij de angsten en emoties van volwassenen. De kwetsbaarheid van kinderen komt tot uiting in hun relatief hoge ziekte- en sterftecijfer in vergelijking met dat van volwassenen. Vooral wanneer de bescherming door de ouders wordt weggerukt, is het leed van kinderen extreem. Bij jonge kinderen overheersen psychosomatische en gedragsmatige symptomen bij het uiten van hun leed. Oudere kinderen hebben symptomen die vergelijkbaar zijn met die van volwassenen.
De Holocaust. De Holocaust was de meest totale en wijdverspreide vervolging van een volk in de geschiedenis. Het leidde tot de dood van zes miljoen Joden. De gevolgen van deze genocide zijn goed gedocumenteerd en worden nu al drie generaties lang gevolgd.
In de aanloop naar hun vernietiging zouden psychiatrische aandoeningen, zelfmoorden, hypertensie en angina zijn toegenomen. In concentratiekampen stierf tot de helft van de gevangenen gewoon binnen enkele weken.
Sommigen, mosselmannen genoemd, zweefden tussen leven en dood. Het waren uitgemergelde, oud uitziende mensen, emotioneel afgestompt, en cognitief deficiënt. Hun overlevingsreflexen verdwenen, en ze leken nog slechts op silhouetten van menselijkheid. De meesten stierven. Ze leken op mensen die aan gevechtsuitputting leden, maar ze waren getraumatiseerd op een ander, ultiem niveau.
Degenen die de Holocaust overleefden, deden dat door een combinatie van geluk en intense vastberadenheid, hoop en behoud van zingeving. Niettemin leden zij na de oorlog aan een reeks biologische, psychologische en sociale stoornissen. Gedurende de daaropvolgende decennia waren hun ziekte- en sterftecijfers hoger dan die van de rest van de bevolking.
Psychologische gevolgen van de Holocaust, hoe immens die ook waren, werden gedurende twee decennia opnieuw ontkend. In eerste instantie werden lichamelijke symptomen erkend. Uiteindelijk werd het duidelijk dat de overlevenden van de Holocaust leden aan een breed scala van symptomen en problemen.
Overlevenden werden gekweld door onoverbrugbare verliezen, schuldgevoelens om het overleven, woede, wanhoop, depressies, psychosomatische ziekten, en verlies van zin en doel. Zij probeerden betekenis te vinden door snel te trouwen, kinderen te krijgen en hard te werken.
Kinderen. Negentig procent (anderhalf miljoen) van de Joodse kinderen werden vermoord in de Holocaust. De meesten die overleefden werden gescheiden van hun ouders, verborgen door vreemden. De kinderen verdoofden hun gevoelens, waren uiterst gehoorzaam, en leefden van dag tot dag in afwachting van een wonderbaarlijk einde van hun lijden.
Na de oorlog werd deze kinderen de erkenning van hun lijden ontzegd. Zij moesten in stilte en onwetend omgaan met hun oorlogservaringen, die niet onderkend werden en nog steeds in hen doorwerkten. Ze gingen in stilte om met het verlies van hun kinderjaren en hun dromen. Zoals een van de auteurs (PV), werden de overlevende kinderen van de Holocaust pas in de jaren negentig als zodanig erkend, toen deze kinderen de vijftig al gepasseerd waren (Valent, 1994). Pas toen begonnen zij hun trauma’s te verwerken.
De tweede generatie overlevenden werd door hun ouders in hoge mate beïnvloed door de Holocaust. Zij droegen negatieve emoties, gevoelens, beelden, oordelen en houdingen met zich mee die voor hen onbegrijpelijk waren, omdat hun ouders vaak een samenzwering van stilzwijgen in stand hielden over hun ervaringen en datgene wat de kinderen voor hen betekenden.
Daders en hun kinderen. Nazi-Duitsland heeft extreme vormen van geweld en wreedheden voortgebracht, maar deze konden ook elders plaatsvinden, zoals de wreedheden die in Vietnam werden gedocumenteerd.
De antecedenten van geweld zijn even talrijk als die voor trauma’s. Zij impliceren slechte gezinsverhoudingen, achterstelling, armoede, sociale onrust. Ze kunnen angst, groepsdruk, dehumanisering en opportunisme aanwenden om wreedheden te begaan die in normale omstandigheden weerzinwekkend zouden zijn (Valent, 2020).
Kinderen van daders staan voor een dilemma. Ze kunnen zich identificeren met hun ouders en grootouders, zoals sommige neonazi’s doen, of ze moeten zich pijnlijk van hen distantiëren.
Fysieke mishandeling, huiselijk geweld, seksueel geweld
In de jaren tachtig werden in de VS jaarlijks miljoenen mensen het slachtoffer van geweld. Elk jaar werden twee miljoen gevallen van kindermishandeling en verwaarlozing gemeld. 3,3 miljoen kinderen waren jaarlijks getuige van mishandeling door een echtgenoot.
Mishandelingen zijn traumatisch. Slachtoffers van huiselijk geweld lijden bijvoorbeeld niet alleen aan PTSS, maar ook aan versplinterde kernwaarden van veiligheid, vertrouwen, zelfvertrouwen, zelfoordeel en opvattingen over een moreel universum.
In 2002 schatte de Wereldgezondheidsorganisatie dat 73 miljoen jongens en 150 miljoen meisjes onder de 18 jaar seksueel misbruikt werden. In de VS was 11% van de meisjes en 4% van de jongens op middelbare scholen seksueel misbruikt. Op de universiteit was een zesde van de vrouwen het slachtoffer van verkrachting. Seksueel geweld, in het bijzonder van kinderen, is extreem virulent, omdat dit het gevoel van eigenwaarde, identiteit, intimiteit, liefde, creativiteit en voldoening verbrijzelt.
Erger nog, kinderen die misbruikt worden, zijn niet in staat bewust te verwerken wat er met hen gebeurd is en wat de redenen zijn van hun intense problemen. Zelfs als zij het wel wisten en erover klaagden, werden kinderen vaak niet geloofd, en kregen zij zelf de schuld van hun problemen.
Sterven en rouwen
Iedereen krijgt te maken met de dood van zichzelf en van andere mensen. In normale omstandigheden doorloopt men de stadia van het verlies - shock, ontkenning, pijn, rouw en aanvaarding.
Traumatische sterfgevallen zijn vooral schrijnend omdat ze zinloos en doelloos zijn. Ze zijn absurd, zonder moraal, eer, zin, of afronding van een aangrijpende gebeurtenis. Dergelijke sterfgevallen zijn moeilijk te verwerken en te aanvaarden. Ze leiden vaak tot onopgelost verdriet, depressie, en een verscheidenheid van biopsychosociale disfuncties.
Samenvatting
Uiteenlopende traumatische situaties belichten verschillende aspecten van stress en trauma. Rampen leerden ons dat traumatische situaties pre-impact, impact, post-impact en herstelfasen kennen, hoewel het verdriet tientallen jaren kan voortduren. We hebben geleerd dat er primaire en secundaire slachtoffers zijn, zoals medisch personeel. We moeten aandacht besteden aan verschillende leeftijdsgroepen