Polanim. Karolina Przewrocka-Aderet

otrzymują to, czego nie otrzymali ich rodzice: pamięć o korzeniach.

      Wizyta w archiwum to jedno, ale wyjazdy do Polski? Szukanie tam na miejscu domów, macew, pamiątek? Tego Izraela nie potrafi zrozumieć.

      – Co w tym dziwnego? Spora część z nas ma korzenie w Polsce. To tam rozwijała się nasza kultura, nasza religia. Nie możemy się od tego odcinać – mówi Nili Ben Ari, sąsiadka Izraeli.

      Jest religijną żydówką, emerytowaną wykładowczynią poezji sefardyjskiej w Safedzie. Pisze doktorat z Talmudu, prowadzi zajęcia dla młodzieży w lokalnych szkołach.

      Ma siedemdziesiąt cztery lata. Jej rodzice pochodzili z Galicji, spora część rodziny – tej, która uważała, że Polska jest dla nich najlepszym miejscem do życia i że należy tam zostać – zginęła w Holokauście. Nili urodziła się w 1943 roku w Tel Awiwie. Należała do Bnej Akiwa, organizacji młodzieży religijnej. W wieku dwudziestu lat wyszła za mąż za nowojorczyka, przeprowadzili się do kibucu. Dziś ma siedmioro dzieci, dwadzieścioro dwoje wnucząt, czworo prawnucząt. Może dlatego, choć z młodzieżą omawia temat Zagłady, wierzy w siłę życia i pamięci.

      Regularnie wyjeżdża z uczniami na wycieczki do Polski, zachęca, by szukali informacji o swoich rodzinach. Marszrutę dopasowuje do młodych, wyszukuje na mapie miejscowości, w których przed wojną mieszkali ich dziadkowie i pradziadkowie. Na koniec zabiera Izraelczyków na spotkania z polską młodzieżą. Zorganizowała ich już dziesiątki, bo wierzy, że osobisty kontakt i rozmowa prowadzą do najlepszych konkluzji, lepszych niż jakakolwiek pogadanka z nauczycielem. Choć program jej wycieczek różni się od delegacji, na jakie każdego roku wysyłają uczniów izraelskie licea, otrzymał rekomendację ministerstwa edukacji.

      – Rozumiem, jaką wagę ma w życiu kontakt między dziećmi a ich dziadkami, rodzicami, miejscami, z których pochodzą rodziny. Gdy jedziemy do Polski, przygotowujemy się gruntownie: chodzimy do archiwów, gromadzimy zdjęcia, odsłuchujemy nagrania z rozmów z seniorami. Podczas ostatniej wycieczki odwiedziliśmy Będzin, z którego pochodzi jedna z uczennic, potem Wieliczkę, z której pochodzi dziadek ucznia. Nie masz pojęcia, jak to jest ważne dla tych dzieci, że na cmentarzach w Polsce odnajdują macewy z nazwiskami swoich pradziadków i członków dalszych rodzin.

      Być może Izraelę i Nili dzieli sporo w kwestii podejścia do edukacji, lecz o jednym myślą zgodnie: Będzin i Tirat Cwi połączyły przez lata nierozerwalne więzy. Owszem, nie widać ich na pierwszy rzut oka – ani w bryle synagogi, ani w stołówkowym menu, ani też w brzmieniu języka – lecz jakoś tutaj, w gorącej dolinie Bet Szean, nikt nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości.

II Ocaleli

      Aliza

      Jeszcze dwa dni temu myślała, że nic z tego nie będzie. Że będzie posłusznie czekać na certyfikat w Brukseli, a czas, który oddziela ją od wyjazdu, trochę ją uspokoi. A teraz stoi tu, w porcie w Tulonie, pod Matroą, pierwszym powojennym statkiem wypływającym legalnie do Erec Israel. W końcu spełnia się jej największe marzenie, a ona wciąż myśli: „Wejdę, nie wejdę? Płynąć czy czekać?”.

      Skubie rogi wojskowego munduru, czuje wyrzuty sumienia.

      Jeszcze dwa dni temu zalewała się łzami.