My Kubaan. Etienne van Heerden

toe kom vir water.”

      Ek huiwer. “Pa . . . moet sê die volk moet hom uitlos . . .” Pa kyk na my, en praat dan met die volk. Hulle slenter teleurgesteld weg. By die voordeur, voor ons die huis binnegaan, kyk ek terug: die wit aap hang teen die hok se sy en knaag met sy fyn tandjies aan die sifdraad.

      Agtermiddag staan ons om die hok. Tattie-hulle kan skaars hul opgewondenheid beteuel; Jock het sy selfvertroue teruggekry en staan hardegat teen die hok en lyk lus vir die aap se lyf.

      “Maak vas die hond,” beveel Pa. Fiekielê sleep Jock weg en ou Pyp gaan die hok binne, riet in die een hand, hoed in die ander.

      “Heaa, heaa,” blaas hy. Ek kan sien hy is effe skrikkerig, vernaam omdat die aap hom stilweg sit en beloer uit die hoek. “Jy, duiwelskjênd!” Hy beduie met sy riet, die kwediens giggel senuweeagtig en toe skiet die aap soos blits by ou Pyp verby, woerts by die hek uit en loop met lang hale oor die werf.

      “Hol, hol, tokkelos!” Die kwediens streep agterna so vinnig hulle kan, klouter oor die werfdraad en baljaar agter die dier aan.

      Pa sug en draai om huis se kant toe.

      Ek voel my maag het ’n naar kol en antwoord nie op ou Pyp se hees grappie nie. Ver in die stofpad af lande toe sien ek die wit aap hardloop met sy grys sekelstert, ál deel van sy lyf wat nie geverf is nie, krom in die lug. ’n Hele ent agter hom nael die kwediens met swaaiende arms.

      Alles word sommer aaklig en met die verbystap gee ek Jock, wat sy ketting byna afrem van opgewondenheid, ’n skop in die blad.

      Skuins voor melktyd kan ek dit nie meer uithou nie. Ek móét gaan kyk wat van die wit aap geword het. Ek swaai my punt-twee-twee oor my skouer, vat my hoed en stap af rivier se kant toe.

      Toe ek die eerste dongas vat, hoor ek die aaptrop. Hulle is opgewonde: dit raas en skel en tussenin ruis die takke soos hulle rondspring. Ek buk laag tussen die fluitjiesriet deur, vat ’n aappaadjie en sak af tot op die bedding. So besig is hulle dat hul wag, wat altyd eenkant sit en die wêreld bespied terwyl die trop suip, my nie eens gewaar nie. ’n Ent vorentoe sien ek hulle in die bosse.

      Die wit aap is hier, ek weet dit.

      Net toe sien ek hom. Hy sit ’n ent duskant hulle, alleen in ’n boom, en is besig om te mik in hul rigting. Maar sodra hy vorentoe beweeg, deins die trop terug; kwetterend nuuskierig, maar ook bang. Hy beweeg voetjie vir voetjie op die tak langs. Ineens laat hy los, doef op die sandbank neer en nael na hulle.

      Die tropleier, ’n frisserige mannetjie, wat heel voor die wit aap sit en betrag het, vlieg om, rol ’n slag en laat vat met die res agter hom aan.

      Ek strompel agterna deur die fluitjiesriet, val ’n slag en verloor my hoed, maar steeds bly die patetiese oë van die wit aap voor my. Die fluitjiesriet vreet klein snytjies oor my bene en arms, maar ek hardloop voort.

      Uiteindelik bly die wit aap staan, en die trop ook, maar aan die ander kant van die stroom van waar hy op die sandbank sit. Ek kruip versigtig nader. Die trop maak hulle tuis in die doringbome en sit swyend en staar na die wit aap. Van waar ek sit, hoor ek hom fyn geluide maak; hy krap aan sy lyf en draai dan om. Stadig klim hy teen ’n doringboomstam op en gaan sit in ’n mik.

      Ek haal skaars asem, want nou is dit doodstil, en die geringste geluid van my kant sal almal, die witte inkluis, laat spat. Net so stil, byna gelate, verdwyn die trop skielik in die bosse agter hulle. ’n Paar takke ruis nog en dan is hulle heeltemal weg.

      Voetjie vir voetjie sluip ek in die rigting van die boom waarin die wit aap sit. Later, met my geweer ongemaklik oor my rug, kruip ek hande-viervoet sodat ek hom nie verskrik nie.

      Onder die boom kom ek half orent, só dat die stam tussen my en die aap is. Ek staan op, druk ’n patroontjie in die slot, wat ’n koue geluid in die laatmiddaglug maak.

      Ek tree vinnig agter die stam uit, en byna nog voor hy my gewaar, stuur ek die koeël na sy gesig, wat komieklik wit op sy kaalgeskeerde nek na my swaai.

      Aan die plof op die sandbank onder my kan ek hoor hy is dood, en ek draai my nie eens om na sy opeengehoopte lyf te kyk nie.