Anna sien hoe ingedagte Saartjie haar aankyk en begin baie ongemaklik raak. Dit is asof sy Saartjie se gedagtes duidelik kan lees.
“Aikôna,” sê Anna vinnig, “dit help nie eens jy vra my nie! Al sleep jy my ook na Ou Nukke toe gaan ek nie vir haar sê daar’s ’n brief in my boek en ek wil dit graag hê nie. Aikôna, dink aan iets anders. Ek wil nie my kop van my lyf afgebyt hê nie.”
“Maar ek het nie ’n woord gesê nie,” keer Saartjie gemaak verbaas. “En ek het jou niks gevra nie.”
“Wel, ek weet wat jy dink,” sê Anna net bot. “Maar ek gaan dit nie doen nie.”
Saartjie sug net en mompel iets van mense wat kastig jou vriende is, maar laat jy net vir hulle vra om ’n klein dingetjie te doen soos om ’n brief in die personeelkamer te gaan haal – dan sien jy hulle is nie ware vriende nie. Sy mompel dit hard om seker te maak Anna hoor alles.
Anna en Lina hoor albei goed wat sy sê, maar dit maak nie ’n indruk op hulle nie. Lina sê net lakoniek: “Hoekom gaan vra jy nie self vir Ou Nukke nie?”
“Ek?” vra Saartjie verbaas. “Julle weet mos daai juffrou het niks tyd vir my nie. En buitendien, dis mos nie my boek nie …”
“Maar dis jou brief,” sê Anna vinnig.
Saartjie weet nie wat om hierop te antwoord nie, dan brom sy vinnig dat dit nie haar brief is nie, maar haar pa s’n: ’n belangrike brief wat sy moes gepos het. Sy besef Anna – en selfs Lina – gaan haar nie help nie. Hulle is albei te skrikkerig vir Ou Nukke. Veral as die juffrou in so ’n nukkerige bui is soos vandag.
En om die waarheid te sê, is Saartjie self net so skrikkerig. Sy wil ook nie haar kop van haar lyf afgebyt hê nie. Ou Nukke het haar en Anna juis al eendag daarvan beskuldig dat hulle mekaar met hul huiswerk help. Sy sal wil weet hoekom die brief in Anna se huiswerkboek is en wat dit daar doen. Dit wil sê ás die brief ooit nog daarin is, dink Saartjie en sug moedeloos.
Nee, besluit sy. Sy gaan ook nie vir Ou Nukke vra nie – sy sal ’n ander plan maak.
“Ek gaan kyk of ek die stel boeke miskien vanoggend in die hande kan kry en dan in Anna se boek kyk en die brief uithaal.”
Anna en Lina stem volkome hiermee saam. Dis die beste wat Saartjie kan doen. Hulle sê dit nie, maar hulle is baie verlig. Hulle is mos nou buite gevaar.
“Ons hoop maar net die brief is daarin,” sê Lina lakoniek.
“Dis nie nodig om te hoop nie,” sê Saartjie beslis. “Ek wéét dis daar.”
Die klok lui en die drie stap na die kant van die gebou waar die leerders in rye moet inval.
Anna en Lina loop opgeruimd en gesels. Saartjie dink hoe sy die huiswerkboeke in die hande kan kry en die brief uit Anna s’n kan haal sonder dat Ou Nukke dit agterkom.
Dié oggend in die klas is Saartjie nog meer oortuig dat sy dit nie kan waag om Ou Nukke reguit te vra of sy die brief uit Anna se boek kan kry nie. Die kinders het die onderwyseres nog nooit in so ’n omgekrapte bui gesien nie. Niks is na haar sin nie en haar bytende sarkasme laat krimp meer as een van hulle ineen.
Met verlangende oë kyk Saartjie meer as een keer in Ou Nukke se klas na die stapel boeke op die tafel. Dit is die huiswerkboeke. In een van daardie boeke is haar pa se baie belangrike brief.
Die klas is besig met ’n Engelse taalles. Saartjie sit en hou duim vas dat Ou Nukke dalk een of ander tyd die klas moet verlaat. Dan sal sy gou opspring, Anna se boek gryp en die brief uithaal.
Maar Ou Nukke bly in die klas en sy word net al kwaaier en kwaaier.
“Lodewyk!” gil sy en loer oor haar knypbrilletjie na Galpil.
Saartjie byt op haar onderlip om nie hardop te lag nie toe sy hoor hoe Galpil wat in die ry net langs haar sit, brom: “Pêrre, nou’s ek in die dinges.”
“Het jy iets gesê, Lodewyk?” kom Ou Nukke se stem vererg.
Die seun skud sy kop.
Juffrou Necker gluur hom streng aan. Sy is seker hy het nie die werk wat sy vir huiswerk gegee het, gedoen nie.
“Het jy die grammatikareëls geleer?” vra sy.
Galpil knik sy kop en glimlag. Ja-nee, hy het beslis. Hy staan so ’n bietjie nader aan Saartjie se bank. Sy is mos slim. As Ou Nukke hom ’n vraag vra, moet Saartjie help.
Ou Nukke praat Afrikaans, behalwe as sy met die eintlike les besig is. Dan is alles in Engels.
“Do you agree that there should be complete agreement of subject and verb?”
Arme Galpil lyk skoon dronkgeslaan. Sy vriend Gert wat langs hom sit, brom iets van ’n uitklophou.
Galpil kyk vinnig na Saartjie. Hy sien sy knik haar kop om te beduie die antwoord op die vraag is ja.
Nou knik Galpil ook heftig kop en sê: “Yes, me agree.”
Die juffrou loer agterdogtig oor haar bril na Saartjie. Sy is nie seker nie, maar sy vermoed die meisie het vir Galpil gehelp. Saartjie kyk met ’n onskuldige gesig na die onderwyseres en glimlag vriendelik. Ou Nukke sê net “Huh” en dan gluur sy weer oor haar knypbrilletjie na Galpil.
“That is correct,” sê die juffrou. “The subject and verb must agree.”
Galpil glimlag breed. Dis mos wat hy gesê het. Hy kyk ook so effens oor sy skouer na die kinders agter in die klas. Hy hoop hulle luister mooi sodat hulle kan hoor hoe slim hy in Engels is.
“Now, what happens,” vra Ou Nukke, “if two nouns are connected by ‘as well as’?”
Galpil sluk. Hy frons om te wys hoe ernstig hy nou dink. Hy skuif nader aan Saartjie se bank. Met ’n pleitende blik in sy oë loer hy vinnig na haar.
Saartjie ken die antwoord, maar sy kan hom nie help nie. Die onderwyseres kyk stip na haar. Galpil kug weer en frons nog meer. Hy maak ’n paar kuggeluide asof dit hom sal help om vinniger te dink.
“I am waiting,” sê juffrou Necker kil. “I explained this work yesterday in class and you had to learn the rules at home.”
Galpil glimlag maar bra floutjies en loer na Saartjie se kant toe. Sy sit net voor haar en uitstaar. Dit is te gevaarlik om hom nou te probeer help. Die seun kyk pateties rond. Is daar dan nie iemand anders wat kan hand bysit nie?
Die meeste van die kinders kan hom nie help nie, al wil hulle ook. Hulle het nie ’n benul hoe dit die werkwoord beïnvloed wanneer twee naamwoorde in Engels met “as well as” verbind word nie.
“I shall write it on the board,” sê die onderwyseres en tel ’n stukkie kryt op. “If you still can’t answer my question – there’ll be trouble!”
Die “there’ll be trouble” laat almal na asem snak.
Die juffrou skryf op die bord.
“Help, Saartjie,” fluister Galpil en hy buig benoud oor na haar.
“Die werkwoord moet met die eerste naamwoord ooreenstem,” sê sy vinnig.
“Hè?” Galpil buig weer oor na haar, want hy het nie mooi gehoor nie. “Hè, wat sê jy?”
“Die werkwoord moet met …” Skielik is Saartjie tjoepstil. Ou Nukke het omgeswaai en kyk haar nou kwaai aan.
Maar Galpil het niks agtergekom nie. “Hè?” fluister hy. “Sê gou weer, toe.”
Saartjie probeer met haar kop vir Galpil beduie dat Ou Nukke nie meer skryf nie, maar suutjies op hulle afsluip.
“Praat, Saartjie!” sê Galpil hees. “Moenie soos ’n houtpop daar sit nie.”