Tien kilometer voor die teerpad sien ek die Ford-enjin se termometer begin klim.
Hulle het die verkoeler getref. Of ’n waterpyp. Of ’n pomp.
Ek hou die meter dop. Die tempo waarteen die temperatuur styg, gaan bepaal of ek dit tot by Carnarvon gaan maak. Hoe lank sal ek nog teen dié spoed kan jaag?
Ek hou my afstand, ’n geskatte veilige een kilometer agter hulle, onderdruk die impuls om die radio nader te trek en te vra dat iemand bystaan om hulle by die vliegveld te keer. Ek kan nie siviele lewens in gevaar stel nie.
Vyf kilometer van die teerpad af gee die Ranger ’n ruk, ’n enkele stottering, en dan trek die groot enjin weer kragtig. Ek kyk na die instrumente. Die oliedruk is aan die daal, die temperatuur klim steeds. Ek sal moet stadiger. Ek kan nie. Nog net ’n entjie, dan sal ek hulle probeer afdwing.
* * *
Die teer kom vroeër as wat ek verwag het, te skielik deur die stof, sodat ek te laat rem, te vinnig na links moet draai, die linkerwiele lig, bande skree. Die bakkie hel oor, ek gaan die ding rol, pluk aan die stuurwiel, trap die versneller. Die enjin huiwer weer, ’n siddering deur die voertuig, ek neuk aan die ander kant van die teerpad af, stoei en dan kry die rubber ’n greep en die gat ruk nog twee, drie keer heen en weer en dan lê die swart lint voor die kopligte en net hier voor, die twee rooi oë van die Hummer se agterstewe. Veglus, adrenalien, skrik, ’n impuls om van agter af in die bliksems vas te jaag en die Glock se hele magasyn in hulle te pomp.
Blou rook by die Hummer se uitlaat, ek haal hulle vinnig in, wag vir my kans om verby te skiet, hulle van die pad af te druk. My enjin sny uit, kom weer aan.
En dan doen hulle die een ding wat ek nie voorsien het nie: Hulle rem. Hard, volle gewig op die pedaal, hier reg voor my. Ek is te naby, pluk die stuurwiel, maar te laat. Ek tref die Hummer se agterkant, ’n dowwe slag, metaal, brekende glas, die linkerwiel vou in, die Ford kantel, rol, een, twee keer, die veiligheidsgordel ruk pynlik oor my lyf.
En dan skuur my bakkie, op sy dak, in die teerpad af. Vonke in die nag; ek hang in die harnas, magteloos, luister na die oorverdowende skreeu van blik teen teer, my Ranger se doodsgil.
Eindelik kom ek tot stilstand, lig my kop. Disoriëntasie, skok. Draai my kop, soekend, sukkel om te fokus, die tik en tak van metaal wat afkoel, die reuk van petrol. Ek moet uit. Hande soek na die gordel se knip, kry dit, val skielik op die onderstebo bakkie se dak. Probeer die deur oopmaak. Kan nie. ’n Vlam, klein, onskuldig, hier voor, by die enjin. Die ander deur, ek gly oor, trek die handvatsel. Dit bly toe. Klim uit by die voorruit, dis wat ek moet doen. Vlamme nou, hoër, gulsig.
Ek’s uit.
Kyk pad-af. Sien niks. Draai om. Daar’s hulle, die Hummer het net een agterlig wat nog werk.
Moet hulle stop. Gewere in die wrak, pistool ook. Ek buk af, kruip in, vlamme brand hoër, sien in die flikkerende lig die Druganov, die jaggeweer, kan nie die Glock kry nie. Gryp die twee gewere, kruip uit, hardloop. Pyn in my nek, my linkerbeen. Dan ontplof die bakkie agter my, ’n rukwind tel my op, sit my vier tree verder neer, die jaggeweer uit my hand uit, die teleskoop se lens gebreek.
Ek staan op, los dit daar, net die Russiese sluipskutwapen in my hand, hinkend in die teerpad af, dit kan nie veel meer as twee kilometer vliegveld toe wees nie.
* * *
Ek hoor die enjins voor ek hulle sien, die diep dreun van twee motore en ek weet ek gaan te laat wees. Dan sien ek die ligte van die vliegtuig, regs van my, ’n kilometer van die teerpad af, een wit, een rooi. Ek gaan staan stil. As die wind verkeerd waai … Maar daar’s niks, net die perfekte windstilte van ’n yskoue Karoonag, al sweet ek van die hardloop, die adrenalien. Watter kant toe gaan hulle vlieg?
Hierdie kant toe.
Ek kniel, lig die groot geweer, semi-outomaties, kyk deur die nagskoop, sien die vliegtuig. Piper Seneca V, goeie keuse. Wag vir hom. Net een kans – skiet die vlieënier, enigiets anders is ’n dobbelspel. Skuif die kruisdraad, besef die loods kan enige kant sit, links of regs. Hier kom hy, motore vol oop, beweeg te vinnig, wiele lig van die grond af. Trek die sneller, diep knal. “Dis vir my Ford,” prewel ek.
Geen effek nie. Ek skuif die skoop, links, as die vlieënier anderkant sit, skiet, te haastig, laaste kans, dan is hulle oor my kop, ek staan op, draai om, volg hulle in die teleskoop, skiet nog drie, vier, vyf, ses skote in woede en magteloosheid, hulle is weg, ek het misluk.
En dan val die Piper, skielik, duik na links, ’n honderd meter, en tref die klipharde Karoo met ’n oorverdowende slag.
* * *
Halfsewe in die oggend, seer, moeg, bloedskaaf aan die been, bakkieloos, staan ek in my slaapkamer se deur. Emma le Roux roer onder die dik duvet, maak haar oë oop, glimlag stadig. “Haai,” sê sy, “jy’s vroeg op …”
Nawoord
“Waar kry jy die idees vir jou stories?” is bes moontlik die vraag wat die meeste aan skrywers gevra word.
Ek vind dit dikwels baie moeilik om te beantwoord, want die skep van byvoorbeeld ’n roman is ’n stadige proses – baie soos die bou van ’n legkaart – waarin tientalle idees gemeet en gepas word tot jy by ’n konsep uitkom wat aan alle vereistes voldoen. En wanneer jy eindelik tevrede is met die storie, kan jy nie onthou waar al die brokkies vandaan kom nie.
“Karoonag” is ’n uitsondering op dié reël. Dit is deur werklike mense en ’n ware verhaal geïnspireer, natuurlik met ’n dik laag fiksie bo-oor. Maar hier is die storie agter die storie:
Ek het Loxton op Dinsdag 7 Desember 2004 ontdek. Per ongeluk.
Ek het vir die eerste keer in 2000 met die Bo-Karoo kennis gemaak toe ek die grondpaaie noord van Beaufort-Wes op ’n motorfiets gaan verken het as deel van my navorsing vir Proteus, die boek waarin Tobela Mpayipheli van Kaapstad na Lusaka op ’n motorfiets moes jaag. Dié streek se Nuweveldberge was vir my ’n openbaring – die boeiende geomorfologie, wye, asemrowende landskap en kronkelende grondpaaie.
Toe BMW Motorrad my ’n paar jaar later kontrakteer om ’n jaarlikse byeenkoms vir hul GS-kliënte te ontwikkel, was die Bo-Karoo hoog op my ranglys van streke waar ek dit wou aanbied. (Die GS-reeks kan, terloops, beskryf word as die 4x4 van motorfietse. Hulle is ewe tuis in die boendoe as op die teerpad.)
Een van die groot uitdagings van die GS Challenge, soos die byeenkoms bekend gestaan het, was om ’n plek te kry wat as basiskamp kon dien. Die kriteria was straf: Dit moes ver van die “beskawing” wees, mooi, interessant, met baie plaaslike kleur en geur. Maar dit moes ook die soort infrastruktuur bied wat ’n paar honderd motorfietsryers kan voorsien van kampering, twee stewige maaltye per dag en ’n warm stort ná lang, taai ure in die saal.
Vroeg Desember in 2004 is ek per motorfiets Beaufort-Wes toe om ’n basis te gaan soek. Ek het twee dae lank die gebied tussen dié dorp en Victoria-Wes verken, en besef die paaie sou perfek wees vir die roetes wat ons vir deelnemers beplan het. Maar geen oord of plaas was heeltemal reg om as hoofkwartier te dien nie. Tot ek oor die De Jagerspas na Loxton koers gekies het.
Die dorp self was ’n heerlike verrassing – ’n klein oase tussen die klipkoppies, met lowergroen peer- en dennebome langs die straat, leivore waarin die water blink, en ’n mooi ou kerk reg in die middel. Stil, rustig en pragtig. En by die koöperasie het hulle my vertel van Jakhalsdans, die spogplaas tien kilometer buite Loxton. Ek het daar aangery, en onmiddellik geweet ek het my basis gekry.
In Julie 2005 het ek en my ou vriend Jan du Toit drie weke daar deurgebring om die byeenkoms se roetes te beplan, in die proses meer as 10 000 km se Karoopaaie platgery en die groot voorreg gehad om die dorp en sy mense van nader te leer ken. Ek het gou hopeloos verlief geraak, en twee jaar later eiendom op Loxton gekoop, waarheen ons nou gereeld vir naweke en vakansies wegbreek.
En die grootste bonus van ons verblyf daar is die stories. Met sy groot afsondering