Stracone złudzenia. Оноре де Бальзак

– sławiący bohaterów utwór liryczno-epicki, zbliżony do ballady, popularny w Hiszpanii w XV–XVI w. [przypis edytorski]

      111

      Rada Stanu – jeden z organów ustanowionych przez konstytucję Bonapartego 13 grudnia 1799: przygotowywała projekty ustaw wniesione przez pierwszego konsula, projekty rozporządzeń administracyjnych oraz sprawowała funkcję najwyższego sądu administracyjnego. [przypis edytorski]

      112

      referendarz – urzędnik administracji państwowej. [przypis edytorski]

      113

      król Hieronim – Hieronim Bonaparte (1784–1860), młodszy brat Napoleona I, w l. 1807–1813 król nowo utworzonego Królestwa Westfalii. [przypis edytorski]

      114

      Armand de Montriveau – postać z Komedii ludzkiej Balzaca, generał, dawny żołnierz napoleoński, historia jego miłości do Antoniny de Langeais jest motywem powieści Księżna de Langeais. [przypis edytorski]

      115

      giaur – niewierny, nie-muzułmanin. [przypis edytorski]

      116

      pałac Rambouillet – tu: Hôtel de Rambouillet, paryska rezydencja Catherine de Vivonne, markizy de Rambouillet (1588–1665), gdzie prowadziła salon towarzyski i literacki, odwiedzany przez główne osobistości francuskiej arystokracji i literatury. [przypis edytorski]

      117

      „Codzienna” – „La Quotidienne”, rojalistyczna gazeta francuska wydawana od 1790 do 1847, kiedy połączyła się z „La France” i „L’Écho français”, tworząc „L’Union monarchique”. [przypis edytorski]

      118

      Ludwik XVIII (1755–1824) – król Francji z dynastii Burbonów, objął władzę po abdykacji Napoleona Bonapartego (1814). [przypis edytorski]

      119

      Bambara – grupa etniczna w Afryce Zachodniej, gł. w płd.-wsch. Mali. [przypis edytorski]

      120

      lilie burbońskie – godło dynastii Burbonów: stylizowane lilie na błękitnym tle. [przypis edytorski]

      121

      Chatterton, Thomas (1752–1770) – angielski poeta preromantyzmu, autor rzekomo średniowiecznych ballad; pozbawiony stałego zawodu i głodujący, popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

      122

      sepia – ciemnobrunatny barwnik otrzymywany z gruczołu głowonoga o tej samej nazwie, używany dawniej jako atrament. [przypis edytorski]

      123

      Se fiato in corpo avete (wł.) – ile macie tchu w piersiach. [przypis edytorski]

      124

      heloci – niewolnicy państwowi w Sparcie; warstwa społeczna, do

1

Dwaj poeci, Stracone złudzenia, Cierpienia wynalazcy – Cykl ten obejmują niektóre wydania Balzaca pod wspólnym tytułem Stracone złudzenia; w osobowym związku z tym cyklem pozostają dalej Blaski i nędze życia kurtyzany oraz Ostatnie wcielenie Vautrina. [przypis tłumacza]

2

La Fontaine, Jean de (1621–1695) – francuski poeta klasycystyczny, znany głównie jako autor bajek zwierzęcych. [przypis edytorski]

3

quasi (łac.) – jakby, niby. [przypis edytorski]

4

prasa Stanhope’a – żelazna prasa wynaleziona ok. 1800 r. przez angielskiego polityka i uczonego Charlesa Stanhope’a (1753–1816); redukowała potrzebną siłę o 90%, zapewniając wydajność blisko 500 stron na godzinę. [przypis edytorski]

5

Elzewirowie, Plantynowie, Didotowie – Elzewirowie: rodzina drukarzy i wydawców holenderskich działających w XVI–XVII w.; Christophe Plantin (ok. 1514–1589): niderlandzki drukarz i księgarz urodzony w Paryżu, założyciel oficyny wydawniczej znanej jako Officina Plantiniana, działającej w Antwerpii do 1876; Didotowie: francuska rodzina księgarzy i wydawców, z których najstarszy, François Didot (1689–1757), założył drukarnię i księgarnię w 1713, zaś jego potomkowie nieprzerwanie prowadzą przedsiębiorstwo drukarskie do dnia dzisiejszego. [przypis edytorski]

6

epoka 1793 roku – okres kryzysu Rewolucji Francuskiej i terroru jakobińskiego, podczas inwazji koalicji Wielkiej Brytanii, Austrii, Prus i Hiszpanii w celu obalenia rewolucyjnej Republiki Francuskiej oraz jednoczesnego powstania rojalistycznego w Wandei. [przypis edytorski]

7

pryncypał (daw.) – zwierzchnik, przełożony. [przypis edytorski]

8

Konwent – Konwent Narodowy, rewolucyjne przedstawicielstwo ludu francuskiego po obaleniu monarchii w latach 1792–1795. [przypis edytorski]

9

bez chyby i odwłoki (daw.) – bezbłędnie i bezzwłocznie. [przypis edytorski]

10

tedy (daw.) – więc, zatem. [przypis edytorski]

11

metrampaż (z fr. mettre en pages: umieszczać na stronach) – łamacz, pracownik zecerni formujący kolumny druku ze szpalt złożonych przez zecera. [przypis edytorski]

12

Restauracja – okres w historii Francji wyznaczony datami 1814–1830, od powrotu na tron dynastii Burbonów po upadku Napoleona I do rewolucji lipcowej. [przypis edytorski]

13

pierwszy konsul – w latach 1799–1804 najwyższy urząd we Francji, sprawowany przez Napoleona Bonapartego. [przypis edytorski]

14

Izba Parów – izba wyższa parlamentu francuskiego w latach 1815–1848. [przypis edytorski]

15

prot – kierujący robotami w zecerni, metrampaż. [przypis tłumacza]

16

Cesarstwo – tu: I Cesarstwo Francuskie, w którym najwyższą władzę sprawował Napoleon Bonaparte jako cesarz Francuzów, istniejące w l. 1804–1814 i w 1815. [przypis edytorski]

17

Gargantua i Pantagruel – satyryczno-fantastyczna powieść François Rabelais’go (ok. 1494–1553). [przypis edytorski]

18

jego nazwisko – fr. sécher oznacza suszyć, wysuszać. [przypis tłumacza]

19

Chateaubriand, François-René de (1768–1848) – francuski pisarz i polityk, inicjator romantyzmu w literaturze francuskiej; rozgłos przyniosły mu dzieła opisujące życie Indian oraz piękno dzikiej przyrody: powieść poetycka René oraz opowiadanie Atala. [przypis edytorski]

20

fizjonomia (daw.) – twarz. [przypis edytorski]

21

pirożek