align="left">
860
czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
861
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej.. [przypis redakcyjny]
862
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
863
czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
864
poroh (ukr.: próg) – naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę; kraina poniżej porohów Dniepru nazywała się Niżem albo Zaporożem i była zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
865
Nienasytec – piąty z dziewięciu porohów Dniepru, blisko prawego brzegu znajdował się na nim 7-metrowy wodospad. [przypis redakcyjny]
866
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
867
Kudak (nazwa z tur.) – twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
868
kołbań (daw. ukr.) – jama, głębina, bystrze. [przypis redakcyjny]
869
Niż a. Zaporoże – kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
870
Kuczkasy (ukr. Kiczkas a. Kuczuk-As) – miejsce o dużym znaczeniu strategicznym, położone na lewym brzegu Dniepru poniżej porohów, naprzeciw wyspy Chortycy, kiedyś osada kozacka, dziś w granicach miasta Zaporoża. [przypis redakcyjny]
871
mogiła – tu: kopiec, kurhan. [przypis redakcyjny]
872
Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]
873
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]
874
czertomelicki labirynt – u ujścia rzeki Czertomelik na Dnieprze istniała duża ilość wysp, zapewniających Kozakom kryjówki; nazwę Czertomelik nosiła też jedna z tych wysp. [przypis redakcyjny]
875
Chortyca – największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża, w XVII w. na Chortycy znajdował się ośrodek Kozaków rejestrowych. [przypis redakcyjny]
876
inkursja (z łac.) – najazd. [przypis redakcyjny]
877
semen (daw.) – Kozak na czyjejś służbie, zbrojny służący. [przypis redakcyjny]
878
pośpili się – dziś popr.: pospali się, zasnęli. [przypis redakcyjny]
879
Kudak (nazwa z tur.) – twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]
880
Niżowi – Kozacy z Niżu; Niż a. Zaporoże – kraina poniżej porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis redakcyjny]
881
czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
882
wraży – niesprzyjający, wrogi. [przypis edytorski]
883
samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w.; zapytać z samopału (żart.) – strzelać. [przypis redakcyjny]
884
J. O. – skrót od: jaśnie oświeconego. [przypis redakcyjny]
885
ataman koszowy – ataman koszowy rządził na Zaporożu w czasie pokoju, miał też obowiązek przygotować Sicz do wojny. [przypis redakcyjny]
886
posły – dziś popr. forma M. lm: posłowie. [przypis redakcyjny]
887
Na pohybel że wam, czortowy syny! Szczob was Sierpiahowa smert! Jasno wielmożny syny! (ukr.) – Na zgubę wam, czortowe syny! Żeby was Sierpiagowa śmierć! Jaśnie wielmożne syny!; Sierpiaga a. Pidkowa, Iwan (zm. 1578) – watażka kozacki, ogłosił się hospodarem wołoskim, za co Stefan Batory skazał go na ścięcie. [przypis redakcyjny]
888
Lach (daw. ukr.) – Polak; tu D. lm: Lachiw: Polaków. [przypis redakcyjny]
889
budu (ukr.) – będę. [przypis redakcyjny]
890
Zawedem posła, ałe za borodu (ukr.) – zaprowadzimy posła, ale za brodę. [przypis redakcyjny]
891
samopał – prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]
892
Koli! Koli! (ukr. koły!) – bij, zabij! [przypis redakcyjny]
893
pocztowy – członek pocztu, sługa. [przypis redakcyjny]
894
czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
895
ałłachować – wydawać dzikie okrzyki bojowe, wzywać Allaha. [przypis redakcyjny]
896
piszczel a. kij – prymitywna ręczna broń palna, używana od XIV w. [przypis redakcyjny]
897
bat’ku (ukr.) – ojcze. [przypis redakcyjny]
898
czajka – wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyjny]
899
spisa – rodzaj włóczni; Kozacy używali najczęściej spis krótkich, z ostrymi grotami na obu końcach. [przypis redakcyjny]
900
mołojec (ukr.) – młody, dzielny mężczyzna, zuch; tu: zbrojny, Kozak. [przypis redakcyjny]
901
handżar a. kindżał – nóż, sztylet, używany często do dobijania rannego przeciwnika. [przypis edytorski]
902
ordyniec – członek ordy tatarskiej. [przypis redakcyjny]
903
Proszczaj, bat’ku (ukr.) – żegnaj, ojcze. [przypis redakcyjny]
904
kantarzej – urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami
