Jeden z Firlejów (Mikołaj) posiadł znów cały zamek, a ten po jego śmierci bezpotomnej przeszedł po kądzieli do Jabłonowskich. W r. 1657 Jerzy Rakoczy, w zmowie z Karolem Gustawem wtargnąwszy do Polski, obległ zamek odrzykoński. Załoga długo się broniła, a gdy jej zabrakło żywności, tajemnymi przejściami podziemnymi przeszła do pobliskiego Krosna. Rakoczy zajął opuszczony zamek i zburzył go. Odbudowano go potem, ale już nigdy nie wrócił do dawnej świetności. W XVIII wieku uległ zupełnemu zaniedbaniu. Już wtedy zaczęto rozbierać jego mury na różne okoliczne budowy, o czym wspomina niżej Goszczyński. [przypis redakcyjny]
11
Hrabia Jabłonowski – rodzina Jabłonowskich, o której tu mowa, nosiła tytuł nie hrabiowski, ale książęcy, który otrzymała w XVIII w. od cesarza Karola VII. [przypis redakcyjny]
12
przed laty kilką – kilka lat temu. [przypis edytorski]
13
powziąć – w pierwodruku: powziąść. [przypis redakcyjny]
14
znaleźć kogoś dobrze – (kalka składniowa z fr.) odnieść pozytywne wrażenie ze spotkania z kimś; polubić kogoś. [przypis edytorski]
15
warować – tu: zabezpieczać. [przypis edytorski]
16
mierny – tu: średni. [przypis edytorski]
17
bark szerokich – tu: dobrze zbudowany; szeroki w ramionach. [przypis edytorski]
18
mimowiestny (daw.) – nieświadomy. [przypis edytorski]
19
przytomny – tu: obecny. [przypis edytorski]
20
nasuniony (daw.) – nasunięty. [przypis edytorski]
21
wyłączniej – tu: przeważnie, najczęściej. [przypis edytorski]
22
cyrkularny – związany z cyrkułem, tj. małą jednostką administracyjną; lokalny. [przypis edytorski]
23
cyrkuł (daw.) – okręg; mała jednostka administracyjna w zaborze rosyjskim; odpowiednik dzisiejszej dzielnicy lub gminy. [przypis edytorski]
24
wydrzeźniać – przedrzeźniać. [przypis edytorski]
25
bardzo a bardzo wiele – w pierwodr.: bardzo, o bardzo wiele. [przypis redakcyjny]
26
pojrzeć (daw.) – spojrzeć. [przypis edytorski]
27
prosiemy (dial.) – tak w pierwodruku. [przypis redakcyjny]
28
Wariatowi i Poecie – tak jest w wydaniu z r. 1870; w pierwodruku czytamy: Waryatowi poecie. [przypis redakcyjny]
29
jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]
30
niebawnie – niebawem. [przypis edytorski]
31
od jakiegoś czasu – trzeba się domyślać: od upadku powstania listopadowego. Podana tu rozmowa odbywa się w parę lat potem. [przypis redakcyjny]
32
mogiła – tu: kopiec, pagórek. [przypis edytorski]
33
jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]
34
przegrywek (daw.) – refren; przygrywka. [przypis edytorski]
35
nadziemską – w pierwodruku: nieziemską. [przypis redakcyjny]
36
ku niemu; (…) jego odwiedzin – forma grzecznościowa; dziś: ku panu, pana odwiedzin itp. [przypis edytorski]
37
Wieża Sennaru – wieża Babel, która podług Biblii (Genesis 10,11) zbudowana była w ziemi Sennaar nad Eufratem. [przypis redakcyjny]
38
z widocznym umysłem – tu: rozmyślnie, wyraźnie celowo. [przypis edytorski]
39
poznałem go – forma grzecznościowa: poznałem pana. [przypis edytorski]
40
przed laty kilką – kilka lat temu. [przypis edytorski]
41
jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]
42
naklektać – tu: naopowiadać, nagadać. [przypis edytorski]
43
panował nad nim – w pierwodruku: panował mu. [przypis redakcyjny]
44
szczerota – szczerość. [przypis edytorski]
45
żebym – tu: gdybym. [przypis edytorski]
46
jak żeby – jak gdyby. [przypis edytorski]
47
rzęsny (daw.) – tu: obfity, rzęsisty. [przypis edytorski]
48
pojrzeć (daw.) – spojrzeć. [przypis edytorski]
49
mimowiestny (daw.) – nieświadomy. [przypis edytorski]
50
zamek, jaki był przed wiekami – patrz objaśn. do tego ustępu we Wstępie, III: Wpływ poezji mickiewiczowskiej. [przypis redakcyjny]
51
wiedzieć (reg.) – tu: znać. [przypis edytorski]
52
okropna przeszłość miejsca zawisła przed myślą – podany tu obraz miejsca tortur i cmentarzyska więziennego powstał prawdopodobnie pod wpływem pokrewnego obrazu w Nieboskiej Komedii Krasińskiego (Orcio i Mąż w więzieniu podziemnym). [przypis redakcyjny]
