Стратегиялық басқарудың ресми туған күні 1973 жыл деп есептесе де болады, сол жылы Нэшвиллда (АҚШ) алғаш рет стратегиялық менеджмент бойынша халықаралық конференция ұйымдастырылды. Осы кезден бастап стратегиялық менеджмент негіздерін General Electric, IBM, Coca Cola және т.б. сияқты компания көшбасшылары мойындап, қолданысқа енгізе бастаған.
Стратегиялық жоспарлаудың және басқарудың алғышарттарын қалаушы Игорь Ансофф осы салада бірнеше аса құнды жұмыстарын басып шығарды: «Корпорация стратегиясы» (Нью-Йорк, 1965), «Стратегиялық жоспарлаудан стратегиялық басқаруға дейін» (Нью-Йорк, 1976), «Стратегиялық басқару негіздері» (Нью-Йорк, 1979) және көптеген мақалалары жарық көрді.
Әйтсе де, ең алғаш рет стратегиялық менеджменттің теориялық қағидалары мен мәселелері 1962 жылы Альфред Дюпон Чандлердің «Стратегия және құрылым: америкалық өнеркәсіптік кәсіпорын тарихынан бөлімдер» атты кітабында айтылған еді. Сол жылы Гарвард бизнес мектебінің профессоры Чандлердің стратегия ұғымына берген анықтамасы әлі де дәйексөз ретінде қолданылады: стратегия – бұл компанияның негізгі, ұзақ мерзімді міндеттері мен мақсаттарын нақтылап, оның жүзеге асуына қажет қызметтің бағытын анықтап, ресурстарды тиімді үлестіретін құрал.
Стратегия құрастырудың теориялық негіздері мәселесін шешуде Гарвард бизнес мектебі жетекші орында. К. Эндрюс, М. Портер, Г. Хэмел және К. Прахалад 1-кестеде келтірілген стратегиялардың теориялық негізгін зерттеп, осы стратегияларды құрастыру әдістемелерін ұсынды.
К. Эндрюс стратегияны тәуекелі жоғары ортада нарық жағдайы мен компания мүмкіндіктерін тиімді пайдалану қағидаларының сәйкестігі бойынша жасауды ұсынды. Ал М. Портер компанияның бәсекелестік стратегияларын құрастыруды жақтады.
1-кесте
Стратегия құрастырудың әдістері
К. Прахалад және Г. Хэмел біліктілікке негізделген стратегиялар керек деп есептеді. Ал қазіргі инновациялық ақпараттық технологиялар қарқынды даму ғасырында инновацияларға бағытталған стратегиялар озып келеді.
Ричард Кох стратегияны жасаудағы талаптарды қарастыра отырып әрі өз тұжырымдамасына сүйеніп, стратегияны тиянақты есептеулерсіз-ақ, тез және қағаз бетінде талдамай-ақ құрастыру қажет дейді. Талдаудың өзі көбінесе стратегияны тәптіштеу, күшейту кезеңінде керек. Оның көзқарасы бойынша, стратегияны жасау барысындағы талаптар мынадай бейнеде болуы тиіс: «стратегияны» орталықсыздандыра отырып, оны құрастыру әрбір бизнес бірліктегі менеджерлерге тапсырылуы қажет. Стратегиялық кеңесшілер және стратег-сарапшылар басқарушыға сол стратегияны қалай тиімді жүзеге асыру мәселесіне қатысты көмек беріп, қолдау көрсетуі керек.
Әрине, стратегия тек келесідей жағдайларда құрастырылуы тиіс:
• егер де ағымдағы стратегия тиімсіз болса, яғни қаржылық және стратегиялық көрсеткіштер жоспарланған көрсеткіштерден төмен болған жағдайда,