Төлкө. Николай Якутский. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Николай Якутский
Издательство: Айар
Серия:
Жанр произведения:
Год издания: 0
isbn: 978-5-7696-6128-0
Скачать книгу
хараарар, мууһа хобордуур. Кус-хаас кэлэр, от-мас тиллэр. Өр-өтөр буолбат, өрүс эстэн, мууһун үлтү кумалаан үөһэ-аллара түһэртээн, намыһах арыылары үрдүлэринэн таһыйтаан, кыдьымаҕын уһаарар.

      Мутукча тыллыыта, ньургуһун сибэккилэниитэ, сааскы Ньукуолун күн Дьаакыбылап кулуба бурдугун ыһыытын саҕалаата. Хамначчыт дьоно уонтан тахса хонук устата мас суханан сир хорутан, барамньылатан, сирэйдиин-харахтыын хара буор буолан, тойоннорун бур-дугун ыһан бүтэрдилэр. Бурдук ыһыытын кэнниттэн аны эмиэ биир түбүктээх үлэ – ходуһатын күрүөлэрин абырахтааһына, тутуута кэллэ. Тойонноро, урукку дьылларга холоотоххо, быдан киҥнэммит, наһаа киэбирэр, байарыгар-тайарыгар да олус кыһанар буолбут. Быйыл сайын урут хаһан да хотуур түспэтэх сирдэрин талахтарын кэртэрдэ, оттотто. Урут хам-түм көстөр бэйэтэ, быйыл хамначчыттара оттуулларын, үлэлииллэрин хас күннэтэ аайы киирэн көрөн тахсар.

      Төһө да үлэтэ-түбүгэ элбээтэр, Дьаакыбылап кулуба Харатаайап кулуба кыыһыгар кыыһырбыта ааһыах быһыыта суоҕа, уолун сирдэрбитин санаатар эрэ олус абаран-сатаран кэлэрэ: «Ама да кини маҥанын, тыһы кырынаас курдук тырыбынаабыт харахтааҕын иһин, мин оҕобун Сүөдэркэни сирбит буола-буола!..» Били тураах: «Мин оҕом саары чаккылаах», – диэбит дииллэрин курдук, Дьаакыбылап кулуба уолун Сүөдэркэни, төһө да сатабыла суох томороон ньуурдааҕын иһин, «ама, кыыс сириэх уола буолуо дуо?» дии саныыра. Кырдьыга, кини уолун дьүһүнүгэр буолбакка, бэйэтин аатыгар, баайыгар, кулуба солотугар ордук эрэнэрэ: «Оҕобут сирэйэ мөлтөһүөр да буоллун, оттон баайбыт, кулубабыт баар буолбат дуо! Баайтан, кулуба солотуттан ордук саха киһитигэр туох баарый?»

      Сайын, арай биирдэ, от үлэтин үгэнин саҕана Дьаакыбылап кулуба Сүөдэр диэн хамначчыт уолун таба көрөн: «Көр, бу адьарайыҥ баара сирэйинэн нарын, уҥуоҕунан көнө быһыылаах эбит ээ», – дии санаабыта. Бу уол уон иккитин туола илигинэ дьоно өлбүттэрэ. Сүүрбэччэ сүөһүлээх, сэнэх соҕустук олорбут ыал баайын сиэри, Дьаакыбылап кулуба Сүөдэри иитэ ылабын диэн ааттаан ылбыта.

      Бэйэтэ төрөппүт оҕолоох баай ыал иитиэх ылбыт оҕото кулут буолар үгэстээх. Ол үгэс Сүөдэр эрэйдээҕи эмиэ тумнубатаҕа. Кини санныгар кэтэр таҥаһа суох, буорга-сыыска булкуллан, хамначчыттар балаҕаннарыгар улааппыта. Дьүдьэйэн өлүөх уолу, хата, Сөдүөччүйэ эмээхсин аһынан, көрөн-харайан, эргэ таҥаһыттан, нэк суорҕан илдьиркэйиттэн таҥас тигэн, дьон атаҕастыырыттан, сынньарыттан көмүскэһэн, уон алтатыгар тиэрдибитэ.

      Биирдэ кыһын сүөһүнү уулата сылдьан, тиҥэһэ кунаны миинэн ойбоҥҥо сүүрдэн киирэн иһэрин тойоно Дьаакыбылап кулуба көрсөн, Сүөдэри ат тараахтаах кымньыытынан таһыйбыта. Онтон абаран, уол Киллэм дэриэбинэтигэр Лэгиэнтэй атыыһыттаахха күрээн киирбитэ.

      Лэгиэнтэй диэн саха атыыһыта. Кини кэргэнинээн хас да оҕону көмөн, ытыстарын соттон олороллоро. Бу оҕото суох ыал Сүөдэри, олус баттаабакка-атаҕастаабакка, үлэһит оҥостубуттара. Лэгиэнтэй атыыһыт хас куораттаатаҕын аайы уолу илдьэ киирэрэ. Сүөдэр ол сылдьан, кыратык да буоллар, нууччалыы кэпсэтэр, ахсааны бэлиэтиир буола үөрэммитэ.

      Дьаакыбылап кулуба маҥнай утаа кыра