Саллааттар ыраахтааҕыларын өлбөт мэҥэ уута сүүрдэр сирин таһыгар аҕалан хаалларан баран, бэйэлэрэ барбыттар.
Искандер өйдөнөн кэлбит, кыһыл көмүс хомуоһунан өлбөт мэҥэ уутун баспыт, уоһугар тиэрдиэн икки ардыгар иннигэр уҥуох-тирии нүксүгүр оҕонньор баар буола түспүт.
– Тоҕойуом, – диир оҕонньор оргууй аҕай, – өскө эн ити өлбөт мэҥэ уутун иһиэҥ да, өлбөт үөстэниэҥ.
– Оттон мин өлбөт буолуохпун баҕарабын эбээт! – диэн Искандер сөҕөн хаһыытаабыт.
– Ыксаама, тоҕойуом, – диэбит оҕонньор. – Аан бастаан мин тугу этэрбин иһит… Үс тыһыынча сыл анараа өттүгэр сир үрдүн бүтүннүү сэриилээн ылбытым. Аан дойду олоччу мин атаҕым анныгар сытара, ким даҕаны уу хараҕынан утары көрбөт этэ. Оччоҕо мин өлбөккө быһаарыммытым, бары норуоттары уонна судаарыстыбалары баһылыыр баҕалааҕым. Бу мантан өлбөт мэҥэ уутун испитим… Онтон ылата сүүс эрэ сыл ааста, миигин умса кыраатылар. Билигин мин дьоҥҥо чугаһаан ааппын эттэхпинэ, кинилэр мин сирэйбэр силлииллэр, харахпар хаахтыыллар, «халабырдьыт, өлөрүөхсүт» диэн ааттыыллар… Билигин ити эн курдук, мин сир үрдүгэр өһүөнү, өһү-сааһы ыспыппын.
Ити курдук этээт, оҕонньор мэлис гыммыт. Искандер буоллаҕына, санааргыы-санааргыы, өлбөт мэҥэ уутун хабахха куттан ылар, хоонньугар уктар уонна: «Дьиэбэр илдьиҥ», – диэн саллааттарыгар соруйар. Баран иһэн суолга өлөөрү ыксыыр. Саллааттар ыраахтааҕыларын үс кырдьаҕас мас күлүгэр тохтотоллор. Искандер хоонньуттан хабахтаах өлбөт мэҥэ уутун таһаарбыт да, испэккэ эрэ сиргэ тоҕо ыһан кэбиспит.
Сүүһүнэн сыллар сүүрэн ааспыттар, үс кырдьаҕас мас хонуу куйаарга күн бүгүҥҥэ диэри силигилии үүнэн тураллар үһү, онно ааһан иһэр айанньыттар тохтоон сөрүүкээн, сынньанан ааһаллар эбит.
БАХАДЫР УОННА ДОНО
Былыр биир дьадаҥы киһи кэргэниниин олорбуттар. Кинилэр бэрт өйдөөх, амарах, кэрэ дьүһүннээх Бахадыр диэн уол оҕолоохторо үһү.
Уол биир сайыҥҥы куйаас күн суолга ыарахан сүгэһэрдээх кырдьаҕас оҕонньору көрсө биэрбит. Бахадыр оҕонньорго көмөлөһөн, сүгэһэрин дьиэтигэр илдьэн биэрбит. Кырдьаҕас, эдэр киһи амараҕыттан долгуйан, махтанан, хонноҕун аннын хасыһан таастаах биһилэҕи таһааран бэлэхтээбит:
– Эйигин ииппит-үөрэппит төрөппүттэргэр маны биэр!
Бахадыр таастаах биһилэҕи дьиэтигэр аҕалбыт, төрөппүттэрэ маннык күндү бэлэҕи ылан дьиибэргээбиттэр уонна кистээн кэбиспиттэр.
Бахадыр түүн кыайан утуйбатах. Кини оргууй туран таастаах биһилэҕи ылбыт уонна ый сырдыгар көрө олорбут. Эмискэ, сиэркилэҕэ курдук, айгырас садтаах үчүгэйкээн дыбарыаһы көрбүт. Уол болҕойон кыҥастаспыта, арай мас күлүгэр олус кэрэ кыыс олорор эбит. Уол соһуйан таастаах биһилэхтэн хараҕын араарбатах. Кыыс, уол одуулаһарын билбит курдук, өрө көрбүт, мичээрдээбит…
Биир сиргэ үтүө санаалаах, кырдьыгынан быһаарар Аскар диэн ыраахтааҕы олорбут. Кини Доно диэн кэрэчээн кыыстааҕа үһү.
Биирдэ Доно дьылыгырас көнө уҥуохтаах, кэрэ дьүһүннээх уолу түһээбит. Түүлүн ийэтигэр кэпсээбит, онуоха ийэтэ эппит:
– Тоҕойуом, ол түүл эрэ, сотору