– Чэ, үлэбитин ортолостубут. Армия барыта барарга бэлэм буолла. Аны муостаах-туйахтаах хомуллара хаалла, – диэттэрин кытта, ити этиллибит оҕустар, ынахтар, тыһаҕастар, борооскулар, ньирэйдэр, аттар, биэлэр, үөр атыырдара, тыйдар, убаһалар, кулунчуктар ферма-ферманан, үөр-үөрүнэн дьааһык диэки «көтөн элээрдилэр». Оҕус, ынах, сылгы, биэ диэн сааскы иирэ талаҕынан мындырдык оҥоһуллубут оонньуурдарын ааттыыллара. Саҥа бүтэн эрдэхтэринэ: «Бу туох дьааһыктарынан киирэр ааны бүөлээтигит?» – диэбитинэн, аҕам киирэн кэллэ.
– Ээ, ити биһиги оонньуурдарбытын дьааһыкка хаалаатыбыт. Аммаҕа илдьэ барыахпыт, онно эмиэ оонньуохпут буоллаҕа дии!
– Тэлиэгэ баржа буолбатах, ат да тыраахтар буолбатах. Хаамар уолаттар бары сатыы барыаххыт. Онон оонньуурдаргытын доҕотторгутугар бэлэхтээҥ.
– Оччоҕо биһиги Аммаҕа оонньообоппут дуо?
– Оонньуу сылдьыаҥ дуо? Аммаҕа үөрэнэ бараҕыт буолбат дуо? Аты көлүйүөхпэр диэри аһыы охсуҥ. Бу оонньуурдары оннуларын булларыҥ. Чэ, хамсанан иһиҥ! Чаас ыраатан эрэр, айан ыраах, – диэт, аҕабыт тахсан барда.
– Оо, дьэ, оонньуурбут манна хаалар дуо? Аммаҕа хайдах оонньообокко сылдьыахпытый? – кыҥкыйдаата кыралара.
– Чэ, буоллун! Аммаҕа да саҥа армия хомунуохпут буоллаҕа дии! Онно да сүһүөх көстөр ини.
– Ханнааҕы сүһүөхтэргин этэҕин? Амма диэн оройуон киинэ! Онно булт суох. Эт сиэбэттэр.
– Оччоҕо тугу аһаан-сиэн олороллоруй?
– Онно пекарня диэн дьиэ баар үһү. Ол дьиэҕэ нууччалар астарын астыыллар үһү.
– Ол туох астарый?
– Килиэп, нуучча лэппиэскэтэ, булочка уонна пончик. Наһаа минньигэс сурахтааҕа.
– Оо дьэ, бэрт эбит! Сиэм да буоллаҕа, ол булочканы, чахчы минньигэс буоллаҕына!
– Ээ, мин бэйэм дьааһыкпын манна син биир хаалларбаппын, – диэн тыҥкынаата кыра уолбут.
– Аҕабыт туох диэбитин истибитиҥ дии! Тэлиэгэҕэ Ваняны кытта кыһыл оҕо эрэ бараллар. Эн ити дьааһыккын уон сэттэ биэрэстэ тухары өрүс итии таастарын уонна бааһына батыллар бадараанын устун сүгэн-көтөҕөн Аммаҕа тиэрдиэм диир буоллаххына, ыл! Оттон мин шмайцербын быалаан баран, сүгэн илдьэ барабын. Шмайцера суох онно, саҥа сиргэ – Аммаҕа хайдах да сатаммаппын, – диэтэ убайбыт.
Улахан убайбыт Кеша Чакыр начаалынай оскуолатын бүтэрэн, үөрэҕин Аммаҕа салҕыахтааҕа. Оройуон киинигэр көһөн киириибит сүрүн төрүөтэ ити этэ.
«Ыраах да Ыраах» диэн сиргэ айан, эбэтэр дууһа бэйэтэ сэрэйиэ
Бүгүн наһаа дьиибэ киэһэ. Хаһан да туох-хайдах таҥаһы кэтэ сылдьалларыгар кыһаммат убайдарым түбүгүр да түбүгүр, суунар тааһы, өтүүгү былдьаһан айдаан-куйдаан бөҕөтүн түһэрдилэр:
– Көр эрэ, көр эрэ, бу мин курбун килэбэчийиэр диэри ыраастаатым! Дембель Сааска киэнин курдук буолла!
– Кургун кытта наһаа өр астастыҥ. Көр, мин курбун, фуражкам хакаардатын, гимнастёркам тимэҕин барытын, оннооҕор бачыыҥкабын кытта сиэркилэ курдук буолуор диэри ыраастаатым. Аҕал