Сүрэх боруоктара 20
Сүрэх боруоктара – сүрэх кылаапаннарын ыарыылара XIX үйэҕэ стетоскоп баар буолуоҕуттан биллибиттэрэ. Бу ыарыы, антибиотик айыллыан иннинэ, стрептококк инфекциятыттан сүрэх кылаапаннара сүһүрүүлэриттэн тарҕаммыта. Сүрэхтэрэ боруоктаах дьоҥҥо холкутук хамсаабакка сытыыны, дийиэтэни тутуһууну (саахары, тууһаммыт оҕуруот аһын уонна сыаны боболлоро), тымныйыыттан сэрэхтээх буолууну сүбэлииллэрэ.
Сүрэх кыаммат буолуута 21
Бу ыарыы былыр-былыргыттан Египеккэ, Грецияҕа, оннооҕор Индияҕа биллэр этэ. Римляннар бу ыарыыны эмтииргэ наперстянканы (от бииһин ууһа) ииктэтэр көдьүүстээҕин иһин туһаналлара. Англия бырааһа Уильям Уизеринг 1785 сыллаахха наперстянкаттан алкалоиды арааран ылбыта уонна сүрэх үлэтин күүһүрдэр дьайыылааҕын туһунан сиһилии суруйбута. Маны тэҥэ хааннааһын ньымата ХIX уонна XX үйэлэргэ тарҕаммыта. Наперстянкаттан ураты хинин, стрихнин, о.д.а. туттуллаллара.
XX үйэ саҕаланыыта ииктэтэри көҕүлүүргэ теофиллины уонна кофеины туһаналлара. Ииктэтэр күүстээх дьайыылаах маҥнайгы препаратынан сифилис ыарыылаахтарга туттуллубут мербафен диэн препарат этэ. Итинник дьайыылаах ацетазоламид, хлоротиазид уонна гидрохлоротиазид сульфаниламидка олоҕуран оҥоһуллубуттара, ыарыһаҕы эмтээһиҥҥэ 1958 сылтан олоххо киирбиттэрэ. Сүрэҕэ мөлтөөбүт ыарыһахха 1981 сылтан каптоприл туттуллар буолбута, ону тэҥэ сүрэхтэрин быччыҥа (миокардара) ишемиялаахха уонна гипертоническай ыарыылаахтарга XX үйэ бүтэһик сылларыттан бета-блокатордар көдьүүстээхтик туһаныллыбыттара.
Кэлиҥҥи кэмҥэ ангиотензины уларытар фермени утары уонна бета-блокатордары туһаныы бу ыарыыттан өлүүнү биллэрдик аҕыйатара бигэргэтиллибитэ.
Хаан баттааһынын үрдээһинэ 22
XX үйэ ортотугар диэри хаан баттааһынын үрдээһинэ ыарыы быһыытынан болҕомтоҕо ылыллыбатаҕа. Киһи тыыннааҕын хааччыйар уорганнар үлэлэрэ хаан