Prens Vasili, İmparatoriçe Feodorovna aracılığıyla baronun atanmasına çalışılan mevkiye kendi oğlunu yerleştirmenin yollarını arıyordu.
Anna Pavlovna gözlerini yummuş gibiydi. Ne kendisinin ne de bir başkasının İmparatoriçe’nin arzularını yargılamaya güç yetiremeyeceğini anlatmak istiyordu böylece.
Üzgün ve cansız bir sesle “Monsieur le Baron de Funke a été recommandé à l’impératrice par sa soeur…”17 demekle yetindi.
İmparatoriçe sözcüğünü telaffuz ederken Anna Pavlovna’nın yüzü, birdenbire derin ve içten bir bağlılık ve saygı ifadesine bürünmüştü. Büyük koruyucusundan her söz edişinde yüzünde beliren, hüzünle karışık bir ifadeydi bu. Majestelerinin, Baron Funke’ye beaucoup d’estime18 gösterme tenezzülünde bulunduklarını da ekledi. Yeniden hüzünle perdelenmişti bakışları.
Prens kayıtsızlıkla sustu. Anna Pavlovna, zeki ve saray hayatına alışkın kadınlara özgü yerinde davranabilme becerisiyle Prens’i, hem İmparatoriçe’ye tavsiye edilmiş bir kimse hakkında bu tarzda konuşmaya cüret edebildiğinden dolayı iğnelemek hem de isteğini yerine getiremediğinden dolayı teselli etmek istemişti.
“Mais à propos de votre famille, biliyor musunuz ki kızınız, ortaya çıkmaya başlayalı beri, fait les délices de tout le monde? On la trouve belle comme le jour.”19 dedi.
Bir saygı ve minnet gösterisi olarak eğildi Prens.
Anna Pavlovna, bir an sustuktan sonra siyasi konuların artık sona erdiğini ve şimdi yakın dostlar arası bir sohbetin başlamak üzere olduğunu belirtmek istercesine tatlı bir gülümseyişle Prens’e yaklaşıp devam etti:
“Sık sık… Evet, sık sık aklıma takılan bir şey var. O da şansın, hayatta bazen pek adaletsizce dağıtılmış olduğu.”
Hemen ardından da kaşlarını kaldırıp tartışma kabul etmez bir tonla ekledi:
“Neden acaba kader size o kadar cici, güzel, ince, o kadar büyüleyici iki çocuk vermiş? (Küçük oğlunuz Anatol’u saymıyorum, çünkü sevmem onu!)? Ve siz onlara yeteri kadar kıymet vermekten çok uzaksınız, dolayısıyla da hak etmiyorsunuz o çocukları.”
Ve yine coşkun bir gülümseyiş dalgalandı yüzünde.
Prens “Que voulezvous? Lavater aurait dit que je n’ai pas la bosse de la paternité.”20 diye cevap verdi.
“Şaka bir yana, sizinle ciddi olarak konuşmak istiyordum. Küçük oğlunuzdan hiç de hoşnut olmadığımı biliyorsunuz sanırım. Laf aramızda, Majeste İmparatoriçe’nin meclisinde ondan söz açıldı geçenlerde ve herkes size acıdı.”
Prens cevap vermedi ilkin ama Anna Pavlovna, ona anlamlı bir şekilde bakarak karşılık beklemekteydi. Yüzünü buruşturdu Prens Vasili ve en sonunda konuştu:
“Elimden ne gelir ki? Onların eğitimi için bir babanın yapabileceği ne varsa fazlasıyla yapmış olduğumu siz gayet iyi bilirsiniz. Ama her ikisi de birer imbécile.21 Hippolyte, hiç değilse kendi hâlinde bir ahmak; oysa Anatol, yaygaracı ve cıvık aynı zamanda. Aralarındaki tek fark da bu zaten.”
Son sözlerini, can sıkkınlığını iyice ortaya koyan zoraki bir tebessümle söylemişti; ağzının çevresinde oluşan kıvrımlar, her zamankinden daha tatsız duygular içinde olduğunu açıkça ortaya koyuyordu.
Anna Pavlovna; dalgın bir edayla gözlerini yukarı kaldırarak “Niçin hep sizin gibi insanların çocuğu olur kuzum?” dedi. “Baba olmuş olmasaydınız, size en ufak bir sitemde bulunamaz; hiçbir şekilde sizi kınayamazdım.”
“Je suis votre sadık hizmetkâr et â vous seule je puis l’avouer. Çocuklarım, ce sont les entraves de mon existence. Benim çilem de bu. Durumumu böyle görüyorum işte. Que voulez vous?”22
Acı kadere boyun eğmekten başka yapacak şeyi olmadığını belirten bir el hareketinden sonra susmuştu.
Bir süre dalıp gitti Anna Pavlovna. Ama çok geçmeden yeniden konuşmaya başladı:
“Savurgan oğlunuzu, Anatol’u evlendirmeyi düşünmediniz mi hiç? Öteden beri denir ki evde kalmış kızlar ont la manie des mariages.23 Ben o yönden kendimde öyle bir hastalık olduğunu sanmam ama babası tarafından pek hırpalanan bir petite personne24 tanıyorum: Une parente à nous, une Princesse Bolkonski.25”
Cevap vermedi Prens Vasili. Ama yüksek sosyete mensuplarına özgü zihin tazeliği ve hafıza gücüyle verilen bilgileri kafasına yerleştirdiğini bir baş işaretiyle belirtmeyi de ihmal etmemişti. Düşüncelerinin hazin akışını zapt edemeyip konuştu nihayet:
“Bilir misiniz ki o Anatol, bana yılda kırk bin rubleye mal olmaktadır?”
Ve sustu.
Sonra dayanamayıp devam etti yeniden:
“Bu böyle sürüp gittiği takdirde, beş yıl sonra hâlimiz neye varır diye düşünüyorum hep. Voilà l’avantage d’être père!26 Zengin midir sözünü ettiğiniz o prenses?”
“Babası çok zengindir, bir o kadar da cimridir. Kırda, çiftliğinde yaşar. Mutlaka bilirsiniz; müteveffa imparator zamanında hizmetten ayrılmak zorunda kalan ve ‘Prusya Kralı’ diye adlandırılan ünlü Prens Bolkonski bu. Çok zeki bir adamdır ama birtakım tuhaflıkları vardır ve son derece huysuzdur. La pauvre fille est malheureuse comme les pierres!27 Kızın bir de erkek kardeşi var. Kutuzof’un yaverlerinden biri, hani şu geçenlerde Lise Meinen’le evlenen Bolkonski. Bu akşam onun da gelmesi gerekli…”
Prens birdenbire Anna Pavlovna’nın elini ellerinin içine alıp nedenini kendi de bilmeksizin aşağıya doğru çekerek “Ecoutez, chère Annette.” dedi. “Arrangezmoi cette affaire et je suis à tout jamais votre en sadık hizmetkâr.28 İyi ve zengin bir aile kızı! Bana gereken de bu zaten.”
Ve kendisine asıl özelliğini veren rahat, zarif, teklifsiz bir jestle nedimenin elini alıp öptü; sonra da kadının sarsılmasına yol açan bir çöküşle koltuğuna gömüldü.
Anna Pavlovna kısa bir süre düşünüp “Attendez.” dedi. “Meseleyi hemen bu akşam Lise’e (la femme du jeune Bolkonski) açabilirim. Öyle sanıyorum ki bu iş kolayca yoluna girecektir. Ce sera dans votre famille que je ferai mon apprentissage de vielle fille.”29
II
Yavaş yavaş doluyordu Anna Pavlovna’nın salonu. Bütün Petersburg sosyetesi oradaydı: Yaş ve karakter bakımından alabildiğine çeşitli ama mensup oldukları çevre bakımından hepsi birbirine benzer insanlardan kurulu bir topluluktu bu. Prens Vasili’nin güzel kızı Helen, babasını İngiliz Büyükelçisi’nin toplantısına götürmek için gelmişti; İmparatoriçe’nin özel işaretiyle süslü bir balo giysisi vardı üzerinde. La femme la plus séduisante de Pétersbourg30 diye ün salmış olan genç Bolkonskaya Prensesi de oradaydı. Önceki kış evlenmişti Prenses ve artık belli olmaya başlayan gebeliğinden dolayı büyük toplantılardan uzak durmaya başlamıştı ama böyle teklifsiz gece toplantılarına katılabiliyordu.
Bu