Mügey Hatun
Uygur vilayetinde sarp dağlarda yaşayan Bekrin boyu, Moğollar ve Uygurlardan farklıdırlar. Cengiz Han, Moğolistan’ı bir bayrak altında topladıktan sonra Bekrin boyunun beyi bin kişilik kuvvetleri ile gelip ona tabii olmuştur. Ayrıca Bekrin beyi kızı Mügey Hatun’u da getirip eş olarak Cengiz Han’a vermiştir. Cengiz Han onu çok beğenmiş ve çok sevmiştir. Ancak ondan çocuğu olmamıştır. Cengiz Han’ın ölümü sonrasında bu kadını Ögedey Kağan kendisine eş olarak almıştır. Hatta o da Mügey Hatun’u o kadar çok sevmiştir ki, diğer hatunları ona içten içe haset etmişlerdir. Cengiz Han’ın ölümü sonrasında oğlu Çağatay Han da bu kadına meyil etmiş ve Ögedey’e elçi yollayıp onu talep etmiştir. Ancak Ögedey, Mügey’i kendisine eş olarak aldığını söyleyerek talebi geri çevirmiştir. Eğer başka bir hatunu istiyorsa onu Çağatay’a gönderebileceğini bildirmiştir. Ama Çağatay başka birini talep etmediği için bahsi kapatmıştır. Ögedey Kağan, Mügey Hatun’u çok sevmesine rağmen onların çocuğu olmamıştır.92 Kağan’ın ölümünden sonra devlet işleri bir süre Mügey Hatun’un hanesinden yürütülmüştür. Ancak çok geçmeden bu hatun da hayata gözlerini yummuştur.93
Guncu Hatun
Cengiz Han, 1211’de Kin İmparatoru Altan Han’a karşı girişmiş olduğu mücadele dâhilinde birçok şehri yağmalamıştır. 1213 yılı başlarında ise, Cungdu şehrinde Altan Han’ı kuşatmayı başarmıştır. Şehirde sıkışan Altan Han ve devlet erkanı toplanarak ne yapacaklarını düşünmeye başlamışlardır. Çıkar yol olarak Cengiz Han’a şimdilik il olmayı ve onu kuşatmadan vazgeçirip yolladıktan sonra duruma göre hareket etmeyi uygun görmüşlerdir. Bu kapsamda Altan Han’ın kızı Guncu Hatun’u da Cengiz Han’ın yanına yollamışlardır.94 Cengiz Han, Guncu Hatun’u kendi eşleri arasına almıştır. Ancak Guncu Hatun pek güzel değildir. Ona babası büyük bir hükümdar olduğu için itibar ve ihtiram göstermişlerdir. Cengiz Han’ın ondan çocuğu da olmamıştır. Guncu Hatun 1260 yılı sonrasında vefat etmiştir.95
Çaga Hatun
Cengiz Han, 1211 yılında başlatmış olduğu Kin İmparatorluğu ile olan mücadelesine 1213’de kısa bir ara verdikten sonra Tangutlar üzerine yönelmiştir. Tangut hükümdarı anlaşma yapmak ve tabii olmak için “Sağ kolunuz olup gücümü vereyim.” diyerek bir elçilik heyeti yollamıştır. Bu sayede Tangutlar ile anlaşan Cengiz Han, hükümdarın isteği üzerine kızı Çaga Hatun ile de evlenmeyi kabul etmiştir.96 Her ne kadar Gizli Tarihçe ve Altın Tarihçe, Çağa Hatun’un geliş serüvenini yukarıda gösterilen tarihler arasına koysa da olayı 1209 ve 1210 yılı sonrası olarak gösteren bazı kaynaklar da mevcuttur.97
Gürvelcin Hatun
Tangutlar, Moğollara tabii olmak için elçilik heyeti yolladıklarında gelen görevlilerden biri Cengiz Han’ın gerçekten büyük bir hükümdar olduğunu ama eşinin ona layık güzellik taşımadığını söylemiştir. Oysaki Tangut hükümdarının karısının güneşi kıskandıracak derecede güzel bir kadın olduğunu söylemiştir. Görevlinin söyledikleri Cengiz Han’a da iletilmiştir. 1226 yılında Tangutları cezalandırmak için çıkılan seferde Tangut hükümdarı yakalanarak öldürülmüştür. Cengiz Han, Gürvelcin Hatun’u kendisine eş olarak almıştır. Gören herkes hatunun güzelliğine hayran kalmıştır. Ancak Gürvelcin, eskiden daha güzel olduğunu ordunun çıkardığı tozun yüzünün ışığını aldığını ve yıkayınca yeniden renginin açılacağını söylemiştir. Bunun üzerine yıkanması için nehre gitmesine izin verilmiştir. Soyunmak için etrafındaki görevlileri gönderdiği sırada bir haberci kuşu gelmiş ve onun boynuna kendisinin bu gece nehre atlayıp öleceğini yazıp uçurmuştur. Döndüğünde yıkadığı yüzünün güzelliği daha da ışıltılı hale gelmiştir. Cengiz Han, geceyi bu hatunun yanında geçirmiş ve zehirlenerek hastalanmıştır. Gürvelcin Hatun da kendisini nehre atarak ölmüştür. Bu olaydan sonra o nehre Hatun Nehri adı verilmiştir.98
Diğer Hatunlar
Cengiz Han’ın çeşitli zamanlarda eş olarak aldığı ancak hangi boy ya da millete ait olduğunu tespit edemediğimiz bazı hatunları da bulunmaktadır. Bunlardan iki tanesinin adları Kitâb-ı Nesebnâme-i Mulûk ve Muizzû’l Ensâb’da verilmektedir. Eserlerde hatunlar, Kotun Hatun ve Körke Hatun olarak kaydedilmişlerdir.99 Cengiz Han’ın adı malum olmayan bir Nayman cariyeden de Cürçitey isimli bir oğlu olmuştur. Ama bu çocuk bütün evlatlarından önce ölmüştür. Yine sanı belirsiz Tatar bir cariyeden de Urcagan adında bir oğlu olmuştur.100 Cengiz Han’ın oğullarının yanı sıra, hangi anadan doğdukları tespit edilemeyen bazı kızları da mevcuttur.101 Ayrıca bunların haricinde başka hatunlarının ve cariyelerinin varlığı da rivayet edilmektedir.
Kaynakça
Abraham Constantin Mouradgea D’ohsson. Moğol Tarihi. Haz. Ekrem Kalan, İstanbul: I.Q Kültür Sanat Yayınları, 2014.
Alaaddin Ata Melik Cüveynî. Tarih-i Cihan Güşa. Çev. Mürsel Öztürk, Ankara: TTK, 2013.
Alâeddin Ata-Melik Cûveyni. Târîh-i Cihân Gûşâ. Neşr. Muhammed Kazvînî, Tahran: İntişarat-ı Hermes, 2016.
Anonim. Moğolların Gizli Tarihçesi. Çev. M. Levent Kaya, Ed. Ekrem Kalan, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
Anonim. Mongolun Nigoça Tobçiyan. Trs. B. Sumyabaatar, Ulaanbaatar: Ulsin Hevleliin Gazar, 1990.
Anonim. Muizzû’l Ensâb. Bibliotheque Nationale France, Department des Manuscrits, Persian 67.
Anonim. The Secret History of the Mongols. Tr. Igor de Rachewiltz, Leiden: Brill, 2004.
Aydın Taneri. “Hârizmşahlar mad.”. DİA. C. 16, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
Ch’i T’ang. “Moğol Sülalesi Devrinde Türk ve İslam Dünyası ile Temaslarda Bulunan Şahsiyetler”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Umumi Türk Tarihi Kürsüsü. İstanbul: Basılmamış Doktora Tezi. 1970.
Christopher Atwood. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Facts on File, Inc, 2004.
Coşkun Erdoğan. “Moğollarda Kullanılan Beki/Begi Unvanı Üzerine Notlar”. Mavi Atlas. C. 7, S. 1, 2019, s. 255-273.
Çetin Kaya. “Büyük Moğol Ulusu’nda İlk Veliaht Tayini Hususuna Dair Bir İnceleme”. Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırmaları Dergisi. S. 14, 2021, s. 23-34.
Çetin Kaya. “Cengiz Han’ın Kızları ve Yapmış Oldukları Evlilikler”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. C.11, S. 22, 2021, s. 189-199.
Çetin Kaya. “Çağatay Hanlığı ile