İntibah. Namık Kemal

vermek istemiş sayılabilir. “Civcivli zaman” bilindiği gibi bir yer

1

Hakayikü’l-vekayi, ilk sayısı 3 Eylül 1870 Cumartesi günü (7 cemaziyelahir 1287) çıkarılmaya başlanılmış bir gazete.

2

Ceride-i Havadis, ilk sayısı 1840 Ağustos başında çıkarılmaya başlanılan haftalık gazete olup sonraları gündelik olarak çıkarılmıştır.

3

Muharrem ayini. Müslümanlarca acıklı Kerbela vakasının anısı olarak hicret yılının ilk ayı olan muharremde yapılan merasim. Şiiler bu merasimi daha etraflı ve özel birtakım ilavelerle yaparlar.

4

Valide Hanı, İstanbul’un Çakmakçılar semtinde eski, meşhur bir han. Buranın çokluk kiracılarını İran tebaalılar teşkil ederdi; onun için muharrem ayinleri burada bütün özelliği ile yapılırdı.

5

Şehname (Şahların kitabı), Fars şairlerinden Tuslu Firdevsi’nin 1010 yılında tamamladığı büyük destan.

6

Hamse (beş kitap), genel olarak beş eserden meydana getirilen eserler için kullanılır. Namık Kemal burada şair Genceli Nizami’nin eserini söylemek istiyor. Mahzenül’esrar (1165), Husrev ve Şirin (1175), Leyla ve Mecnun (1188), İskendername (1191), Heftpeyker (1198) eserlerinden ibarettir.

7

Mesnevi, eski edebiyatta bir nazım şeklinin adı olmakla beraber, Namık Kemal burada Mevlâna tarafından yazılan eseri söylemek istiyor.

8

Nasîr-i Tusî, 1201 1274 yılları arasında yaşamış Fars bilgin ve hükûmet adamlarındandır.

9

Sadi, Şirazlı Fars şairlerinden olup 1193’te doğmuş, 1292’de ölmüştür. Gülistan ile Bostan ünlü eserleridir.

10

Feyzi-i Hindi, Hindistan’da yetişmiş, Fars şairlerinden.

11

Cami, (1414 1492). Daha ziyade “Molla Cami” diye anılır. Ünlü şair ve fikir adamıdır. Leyla ve Mecnun, Yusuf ile Züleyha, Baharistan, Nefahatül’üns eserleri eski edebiyatımızda büyük roller oynamıştır.

12

Asr-i Cahiliyyet, Arabistan’da İslamlığın çıkıp yayılmasından evvelki zaman.

13

Mu’tasım-i Abbasî, 833 yılından 844 yılına kadar hüküm sürmüş olan Abbasî halifesi.

14

Mütenebbi, (915-953) Arap şairlerinden.

15

Ebül’ula (979-1058) Maarralı Arap şairi.

16

Faik Reşat şöyle bir not ilave etmiştir: Kemal Bey ekser-i asarını istiktap tarikıyle, yani söyleyip yazdırmak suretiyle vücuda getirir, yazılanları da tashih için bir daha okumazdı. Mukaddimeyi de o suretle yazdırıp hâlbuki yazan adam Ara-biye, Farisiye aşina olmadıktan başka yazısı da okunmaktan müberra ilmakla merhumun burada Arap ve Acem meşahîr-i şuarasından bazılarının misal olarak irat eylediği ebyatından fakat bu iki beyit okunabilmiş ve diğerleri maatteessüf terk edilmiştir.

17

Ahlak-i Alaî, Kınalızade Ali Çelebi’nin (1510-1572) Suriye Beylerbeyi olan Ali Paşa adına 1564 yılında yazmış olduğu bir ahlak kitabı.

18

Makamat-i Harirî, Arap şairlerinden Hariri (446-518)’nin 495-504 yılları arasında yazmış olduğu ve Haris bin Hammam ağzından Ebu Zeyid Seruci’nin başına gelenleri anlatan elli hikâyenin dergisi.

19

Télémaque, Fransız yazarlarından Fénelon’un 1599’da yazıp Türkçeye Yusuf Kâmil Paşa tarafından çevrilmiş ve dilimizde Garp dillerinden ilk tercüme roman ününü almış olan eseri.

20

Gel ey bahar mevsimi, sen benim dinlenme ve dalmamın mayasının;Fikir ve hatırımın yoldaşı, ıstırapla dolu gönlümün istemisin.

21

Namık Kemal Arap harfleriyle “halı”nın aynı şekilde yazılan “hal”in i’li hâliyle karşıklığa meydan vermemesi için aynı manada olan Farsça “kaliçe” kelimesini parantez içinde ilave etmiştir.

22

Namık Kemal, Türkçede “hamile” olarak “gebe” manasına kullanılan kelimeyi, yanlış sayan belagatçilerin hücumuna uğramamak için, doğrusu olan “hamil” kelimesini parantez arasında ilave etmiştir.

23

Ey rüya âleminin aklı başında yolcusu,Sen ilkbaharı hiç köşk şekline girmiş bir halde gördün mü?

24

Namık Kemal “cadı” kelimesini Türkçe söylenişe göre yazmış ve bunun Farsça yazılış şekli olan “cadu”yu da parantez arasında ilave etmiştir.

25

Gençlik gününün sabahı açıldı,Kargaşalık günleri erişti, belalar mübarekî.

26

Delikanlılık çağında sevgiden niçin utanmalı?O acayip hâl gençlik günlerinin gerekli bir şeyidir.

27

Alaturkadır, şimdiki saate göre ondur.

28

Saat on beşe doğru.

29

Namık Kemal, yazılarında pek az kullandığı konuşma dili tabirlerinden olan bu kelimeyi tırnak içine alarak Arap veya Fars kelimelerinin asıllarını işaret etmekle gösterdiği dikkati bunda da gösterip akla gelebilecek olan karşılıklara evvelden bir cevap vermek istemiş sayılabilir. “Civcivli zaman” bilindiği gibi bir yerin en kalabalık bulunduğu zamandır.

30

Şirket, Boğaziçi’nde vapur işleten Şirket-i Hayriye.

31

Dilenci vapuru, Boğaziçi’nin Rumeli ve Anadolu kıyısı iskelelerine karşılıklı uğrayıp giden vapur seferine halkça takılmış ad.

32

Gözlerim ayrılık yüzünden akan çifte nehir oldu.Ben epey zamandır o fidan boyluyu gözleyip dururum.

33

Gece ile sabahın geçimsizliği arasında bir savaş vardır,Acayip askeriyle bize hücum eder.

34

Ey rahat ve huzuru yakıcı sevgili, aslından yanmış olan gönlümü yaktın.Şu kendinden usanmış gönlümü yine yeni heves ve arzu diler hâle koydun.

35

Gönül, sevgiliye göğüste açtığı yarayı küstahça gösterdi.Utanmanın verdiği sıcaklık bana ateşten bir gömlek oldu.

36

Şu senin ağzından “Seni sevdim.” sözünü işittiğim demlerSevinçten nasıl oldu da çıldırmadığıma hâlâ şaşıyorum.

37

Güzelliği seyretmek yetmez mi ki bir de el uzatıyorsun?Ey mihnete uğramış âşık; buldukça bunuyorsun.