Агар киши ҳаётдан олмаса таълим,
Унга ўргата олмас ҳеч бир муаллим.
(Р,Рудакий)
Умидли дунё
ёки
“Панднома”
Оламда ҳукмдор эрди Искандар, Оламни қолдириб кетдиул қайсар Умрин чўзолмади бир нафас бир дам,
Бир дам учун бутун оламни бериб ҳам.
(Саъди Шерозий)
“Инсон ғанимини енгишдан аввал,
Ўзлигини енгишни ўрганиши керак”
Ота-онанг бунёд этган бу қўргон сенга меросдир,
Меҳрла обод этсанг авлодингга хосдир.
Бу қайтар дунёда асло кам бўлмайсан,
Фарзандларинг кўз қароғинг бўлиб ўсса агар.
Умид – инсон ҳаётининг мазмуни, тириклигининг тимсоли. Инсон умид билан яшайди… Ҳолбуки, у келажакка нисбатан ишончи, орзу-истаги билан ўз умрини узайтиради.
Умид осмонида парвоз этаётган ҳар бир инсон кўнглидаги орзу-умидларининг чеки йўқлиги уни боқийлик сари етаклайди. Саноқли умримизга саноқсиз орзу умидлар ҳамроҳ экан биз донолардан ўрганиш ва ўрганганларимизни бошқаларга ўргата олсак, хайрли ишниамалга оширган бўламиз.
Инсонлар оламда улуғ муаллиф,
Қалби китобида сирларин таклиф.
Саройлар, гулзорлар куй-қушиқлар яратган,
Қалбларин яхшилик сари қаратган.
Бинобарин инсон – табиатнинг ноёб асари экан у ўзидан яхши ном қолдиради…
Юқоридаги фикрлар агар уни эпиграф сифатида қабул қилсак, ҳар бир онгли инсонда эртами-кечми (хусусан унинг ёши бир жойга етиб қолганда) пайдо бўлиши мумкин.
Айниқса, билимли, юксак маданиятли, дунёқараши кенг кишиларда бу фикрлар ўзлигини англаш, кимлигини билишнинг муҳимлиги тўғрилиги ғояга айланиб, тегишли шарт шароитлар тўғилганда амалга олади.
Табиат ҳаммага ҳам баробар умр бермас экан. Инсонларнинг бири кўпроқ яшайди, бири эса қисқа, лекин мазмунан бой ҳаёт кечириши керак. Бироқ ҳеч кимнинг ҳаёти бир текисда, доимо осойишталикда равон ва бекаму кўст ўтмайди.
Ҳаётнинг паст – баландликлари, аччиқ-чучуги, оқ-қораси бўлади. Шуни олдиндан яхши тасаввур этган, тўғри тушунган, уни ҳис қила олган ва шунга доимо тайёр турган инсонгина Худо берган умрини беҳуда ўтказмайди, ундан унумли фойдаланади. Бундай киши халқ, ота-онаси хизматида бўлади. Яқин кишиларининг фарзандлари уруғ-аймоқлари ва теварак атрофдагиларга қўлидан келганча яхшилик қилишга интилади, шунга яраша ўзи ҳам иззат- икромда яшайди. Эл юрт хизматига сазовор бўлади. Бунинг учун ҳар бир онгли инсон ўз насл насабини билиши лозим. Шунинг учунҳам талқимизда етти пуштини билиши зарурлиги ўқтирилади.
“Эй жафочи тут ганимат кўркнинг давронини,
Ким киши топмай турур бу давр йили поёнини.
Онт ичибсан гўёким аҳди ҳуснингда бегим,
Қилмагайсан бир жароҳатлик кўнгил даромонини.
Бу жамоли юзу кўз ким сенда бордур англади,
Ким тан ичра қўймагайсан ҳеч ошиқ жононини.
Иш учун ошиқни тангри ярлақаб ҳеч сўрмагай,
Ким яратмиш кўзу қошу гамзаи фаттонини,
Раҳм эмасдир ул ки кўз ёш Етти ошиқ оҳидин.
Ғамзанинг тогини сув бердики тўккан қонини,
Не кетурдинг десалар маҳшарда Лутфий дунёдин,
Кўргузай багримдаги пайконини ’’.
(“Девони Лутфий” дан)
Оталарим онажонларим ҳам кетдилар,
Азизам, мунисгинам, ҳам нурийдийдам ҳам кетти.
Жаҳон ичра ҳамроҳим илдам кетти мен крлдим,
Мозори лолазор ўлгай тўкилган цон ёшимдан,
Садоцат бобида дардингга ҳамдам кетди мен цолдим.
Қадрдон дўстларим Аҳмаджон ва Абдунажим,
Изидан цолмайин деб укам шогирдим Рахмонбек ҳам кетди.
Ўлимдан цўрцмайин, ҳацицатни шиор айлай,
Ўз мардона сўзида турган бардам Ўткир ҳам кетди.
“Ишон менга, мени акам деб бил ”деб такрор-такрор айтиб,
Ўз сўзида маҳкам турган Шокир акам кетди.
Фалак бедодлигим кимга айтиб кимга йиглайман энди,
Дегайман Раҳмонберди мотам ҳар дам кетди.
Шумцадам юрмаган бирор макон йўц,
Ранжу озор чекмайўтган ҳеч жон йўц
Жуфтингнинг айбини кўчага ёйма,
Сен унга либоссан у сенга либос.
Ўзингдан паст билма фацир инсонни
Балки кучлироцдир сендан унинг ийлюни
(муаллиф Р,К.).
Эй тангрим,