Dadasi gohida Meshpolvonga: «Odamxo‘r jalloddan qo‘rqma, ahmoq do‘stdan qo‘rq», deb uqtirar, so‘ng bu gapini izohlab: «Ahmoq odamlar og‘machi, og‘machilar tamagir, tamagirlar xaromxo‘r bo‘lishadi. Xaromxo‘rlarni qarmoqqa ilintirish oson, g‘animlaring undan chayon yasab, paytavangga tashlashadi. Paytavadagi chayon esa seni kutilmaganda chaqishi bilan jalloddan ming marta xavfli», derdi. Qiziq! Ahmoq do‘stning basharasi qanaqa bo‘larkin?
Meshpolvon dangal oldinga chiqib, lo‘lilarga: «Тo‘xtanglar!» deb hayqirdi va «Bularni menga qo‘yib beringlar», deya jallodlarga yaqin bordi. Jallodlardan biri masxaraomuz tirjayib: «Yordam beringlo‘-o‘-r!» – deb atrofga alangladi. Ikkinchisi ham: «Alpomishga uchradik-ku, voy dod!» – deya askiyaga qo‘shildi.
– Тayyor tur, Chika!– deb shivirladi Meshpolvon o‘ng qo‘ynidagi ilonni turtib. Ilon yengdan o‘rmalab borib, boshini uning kaftiga suykay boshladi. – Rostdanam juda zo‘rmisan? – dedi Meshpolvon endi birinchi jallodga pisandsiz boqib. – Oldin bir qo‘l qisishib ko‘rmaymizmi?
– Iye, shunaqami hali? – deb hingilladi jallod. Keyin osmonga tikilganicha beparvo qo‘l uzatdi. – Ma, bir uqalab qo‘y.
Bu hangomani kuzatib turgan sarbozlar Nahang o‘lponchiga qo‘shilib, yayrab-yayrab kulishdi.
Meshpolvon larzanglab borib, jallodning qo‘lini changalladi. Uni qattiq qismoqchidek «Hayt!» deb qichqirgan paytda ilon begona kaftni chimillatib chaqib oldi. Barzangi bir dodladi-yu shilq etib tushganicha nafasi to‘xtadi.
Meshpolvon g‘olibona qiyofada atrofga alangladi. Nahang o‘lponchi so‘rrayib, sarbozlar angrayib, mazanglar dong qotib turganini ko‘rdi. Birgina Oshiqbola odatdagidek xotirjam edi.
– Shunday mutaxassisni nima qiр qo‘yding? – deya achinib baqirdi Nahang o‘lponchi. – Bunaqa vahshiy endi yo topiladi, yo topilmaydi.
Ikkinchi jallodning barmoqlari kaftda bo‘g‘izlanib, tumshug‘i to‘ng‘izlanib, vahimalar tog‘ini Meshpolvonning ustiga ag‘dargudek bo‘ldi:
– Kunim bitdi deyaver, bola. Qo‘lingni uzib, itlarga beraman. Oyog‘ing hakkalarga hakaltayoq bo‘ladi. Kindigingni sug‘urib, buzoqqa chilvir qilaman. Qulog‘ingdan parrak, burningdan hushtak yasayman.
– Ko‘p kerilma!– dedi Meshpolvon. – Peshanangga bitta chertsam, pitillab qolasan.
– Men pitillaymanmi?– deb na’ra tortdi ikkinchi jallod. – Mana, chertvol! Armonda ketma!
U g‘ijinganicha peshanasini tutgan chog‘da Mesh-polvon chap qo‘ynidagi ilonni turtib: «Ko‘zingni och, Puka!» – deb shivirladi. Puka asta o‘rmalab, yengining uchiga kelganini sezganidan so‘ng, dabdaba bilan raqibiga yaqinlashdi.
– Mayli, odamgarchilik qilib chap qo‘limda cherta-qolay, – dedi u. – O‘ngida chertsam, kallang uchib ketmasin.
Shunday deya «Hayt!» deb jallodning peshanasiga chertdi. Yeng ichidan boshini chiqarib turgan ilon zaharli tishini kallaga botirdi. Jallod aravadan tashlangan to‘ngakdek oyog‘i osmondan bo‘lib yerga ag‘anadi. Mazanglar ham, sarbozlar ham baravar: «Voo-h!» deb yuborishdi.
Shundan keyin Meshpolvon sarbozlarga mayda hasharotlarga qaragandek qarab, gapni gupirtirishga tushdi:
– Hov, hani-hunilar! Meni tanimayapsanlar shekilli? Yuz tomonga dong‘i ketgan dahshatli Meshpolvon – menman. Senlarga o‘xshagan chittak-pittaklar minan pachakilashishga vaqtim yo‘q. Kuch sinashmoqchi bo‘lsanglar, ana, shogirdim Oshiqbola turibdi, Go‘r-o‘g‘libekning chevarasi bo‘ladi, shu bola minan urishaveringlar.
Ilonlarning zahari tugab, Meshpolvon noiloj qolganini sezgan Oshiqbola bir sakrab G‘irotga mindi. Qilichini sug‘urib, sarbozlarning ustiga hayqirganicha ot soldi:
Kelavergin taraf bo‘lsang,
Mendan gina qilma o‘lsang,
Go‘ro‘g‘libek bobom, bilsang,
Qilichida mundoq chopgan.
Senlarga sal beray saboq,
Boshlar bilan uchsin papoq,
Qarindoshim Avaz baboq
Qilichida mundoq chopgan.
Opoq otam Hasan polvon
Urishganda bo‘lib qoplon,
Qonxo‘rlarni qo‘ymay omon,
Qilichida mundoq chopgan.
Ravshan botir menga ota,
Bilaklari juvozxoda,
Shirvon askarlarin tog‘da
Qilichida mundoq chopgan.
Jang qilay, tan bersin olam,
Faxrlansin bir kun bolam,
Desin: «Dushmanlarin dadam –
Qilichida mundoq chopgan!»
Oshiqbola o‘zbekning nomiga xos ish qilib, pahlavon ota-bobolarini pesh qilib, bundan kuchiga kuch qo‘shilib, qo‘lida qilichi eshilib, qora papoqlilarni qiyrata ketdi. Lekin qora papoqlilar ham sara sarbozlar edi, bir tirranchadan chekinishni o‘zlariga ep ko‘rmay, jon-jahdlari bilan savalashishdi, ko‘p talafot berayotganiga qaramasdan Oshiqbolani soy yoqasiga qisib borishdi. Endi qo‘lga tushding deya «hayov-hayov»lab shovqin ko‘tarishdi.
Oshiqbola o‘ng tomondagilarning hamlasini qaytarishga chalg‘igan damda chapdagilardan biri kamonda uning kuragini nishonga oldi. Meshpolvon «orqangga qara», deb qichqirmoqchi bo‘lgan ediki, yonginasida «tup» etgan tovush eshitildi. Sarbozning kamoni qo‘lidan uchib, chap ko‘zini changallaganicha otdan yiqildi. Meshpolvon o‘girilib qarasa, boya jallod boshidan oshirib uloqtirgan uzunsoch lo‘li bola tuppakni o‘qlab turibdi. O‘qlab bo‘lgach, og‘ziga solib puflagan edi, yana «tup» etgan ovoz taralib, endi boshqa bir sarboz ko‘ziga kaft bosib, otdan ag‘darildi.
– O‘qiga qalampir qo‘shganman, jo‘ro, – deb Mesh-polvonga irshayib boqdi mazang bola. – Ko‘z deganni yondiradi!
Shu tariqa u hash-pash deguncha besh-olti dushmanni cho‘ziltirib qo‘ydi. Bu orada Oshiqbola qurshovni yorib chiqib, endi qora papoqlilarni quvlab yurib chopishga tushdi.
Nahang o‘lponchi ko‘rdiki, ahvol chatoq. Shartta otining boshini burib, «sharaqa-shuruq» qochib qoldi. Ajali yetmagan uch-to‘rt sarboz yarador jo‘ralarigayam, karvondagi o‘ljalarigayam qaramay, jonholatda unga ergashdi.
Yovning yengilib qochganini ko‘rgan mazanglar g‘ala-g‘ovur bilan Meshpolvonni o‘rab olishdi, umrimizda bunaqa pahlavonni uchratmagan edik, deb maqtay ketishdi. Bundan Meshpolvonning behad dimog‘i ko‘tarilgan bo‘lsayam, o‘zini kamtarroq ko‘rsatishga urindi.
– Bas endi, lo‘lijonlar, maqtovni to‘xtatinglar, – dedi u mo‘miqdek9 g‘o‘dayib. – Bular nima bo‘pti? Aslini olganda, ertakdagi qizil devniyam men sulaytirganman. Maqtanishni yomon ko‘rganimdan, hech kimga aytmay yuruvdim. Bo‘ldi endi, uyaltirmanglar meni. Odamlar mana shunaqa oyog‘imga yiqilavermasin deb qirq boshli ajdarhoni tinchitganimniyam birovga bildirmagandim. Bas, odamni xijolat qilyapsizlar. Ochig‘ini aytsam, Badaxshon-u Farg‘onani kemirib yotgan odamxo‘r yalmog‘izniyam, Buxoro-yu Xorazmni tilsimlab qo‘ygan malla jodugarniyam o‘zim o‘ldirganman. Yetar endi, etagimni o‘pib, meni uyaltirmanglar. Quruq maqtayvergandan ko‘ra, ovqat-povqatdan gapiringlar.
Buni eshitib, mazanglarning oqsoqoli mehmonni siylash kimni o‘ldiribdi deb, ziyofat ustiga ziyofat beraverdi. Meshpolvon esa, «bo‘ldi, to‘ydim», demay, borini bo‘ksitib uraverdi. Mazanglarning ikki haftaga yetgulik oziq-ovqati qironga uchrab, «topganimiz shu edi», deb uzr so‘rashgandan