Mən diqqətlə ona qulaq asırdım. Ürəyimdə deyirdim ki, Aydınoğlunun bəxti gətirib. Onu bu qədər sevən adam var. Mədəd kişi kimilər, deyəsən, ona dayaq olacaqlar. Görəsən, kəndimizdə Aydın-oğlunu Mədəd kişi qədər istəyən varmı?
Araba torpaq yoldan çıxdı. Şəhərin yaxınlığında daş yola düşdü. Təkərlər qıcırdadı. Biz titrətməli kimi silkələndik. Şəhərin girəcəyindəki körpüyə yaxınlaşdıq. Birdən Mədəd kişi arabanın içində dikəldi. Yolun kənarı ilə piyada gedən təzə sədri səslədi:
– A bala, niyə piyada gedirsən, qara atı niyə minmirsən?
Aydınoğlu dinmədi. Çiyinlərini çəkib uzaqlaşdı. Mədəd kişi qəlyanını sümürüb yerini rahatladı:
– Çox həyalı cavandır, gördünüzmü, pul kimi qızardı. Amma atı nahaq minmir.
Mən o atı görmüşdüm. Qara at hündür, ayaqları səkil bir atdı. Tövlədə ayrıca saxlayırdılar. Teli ipək kimi yumşaq idi, əl dəyməmiş tökülərdi. Onu tövlədən çıxaranda camaat tamaşasına durardı. Yüyənini iki adam güclə saxlayardı. Oktyabr, ya da May bayramında kəndin dəliqanlıları cıdıra çıxanda qara atı ötən olmazdı. Əvvəllər bu atı əsl sahibi Əmirxan kişi minərdi. O da atı kimi hündür, zəhmli bir kişi idi. Sonra atı kolxoza verdilər…
Axşam dərsdən evə qayıdarkən mənim bəxtim yenə gətirdi. Səkkiz kilometr yolu piyada gedəsi olmadım. Torpaq yola çıxan kimi arabaya rast gəldim. Səhərki təki arxada, cağdan yapışıb oturdum. Ayaqlarımı salladım. Hava qaralmışdı. Göyün üzündəki tutqunluq daha da güclənmiş, çiskin çoxalmışdı. Qarşıdakı kənd evlərində təkəmseyrək işıq yanırdı. Arabadakılar, deyəsən, yorulmuşdular. Dinmirdilər. Təkcə Mədəd kişinin qəlyanı közərirdi.
Arxadan səs eşidildi. Azacıq sonra çiskin içərisindən çıxan qara at yanımızdan güllə kimi ötdü. Dırnaqlarından qopan palçıq ətrafa səpələndi, bir-ikisi arabaya düşdü, deyəsən, Mədəd kişinin üzünə yapışdı. O, sancılanmış kimi qıvrılıb dikəldi. Yəhərdə çəpəki oturmuş Aydınoğlunun kürəyinə, qara atın düyünlənmiş quyruğuna baxdı. Qəlyanını ağzından çıxarıb, əlini hirslə dizinə çırpdı.
– Sən dünyanın işinə bax, gör nə tezcə havalandı!
Qonaq
Yan-yörəsi əzilmiş köhnə bir avtobus asfalt yolun kənarında, rayon mərkəzi olan balaca bir qəsəbənin kiçik evləri qarşısında sürətini azaldıb dayandı. Rezin təkərin dilikləri istidən əriyib muma dönmüş yolu zolaq-zolaq etdi. Maşının arxa tərəfindən qarsımış tüstülü hava qalxdı. Arıq, qarayanız, uzun bir oğlan maşından düşdü. Onun ağ, nimdaş köynəyinin yaxası açıq idi. Qollarını dirsəyinə qədər çırmamışdı. Qoltuğunda iri bir qovluq vardı.
Maşın dayandığı kimi də gurultu və tırıltı ilə çıxıb getdi. Oğlan yolun kənarında tək qaldı. Maşının arxasınca xeyli baxdıqdan sonra dəsmal çıxardıb tərini sildi. Qıvrılıb alnına düşmüş saçını geri elədi. Dərindən nəfəs alıb özünü yellədi. Ətraf bomboz idi. Otları çoxdan yanıb saralmış təpələrin döşünə səpələnmiş evlərin həyətlərində təkəmseyrək ağaclar gözə dəyirdi. Qalan yerlər: evləri bir-birinə bitişdirən cığırların torpağı, qəsəbəni yarımdairə şəklində əhatə edən təpələr, bir az o yandakı düzənliklər yanıb kül olmuşdu.
Qəsəbənin ortasında, asfalt yolun o üzündə artezian quyusu var idi. Yerin altından hövllə çıxan su köpüklənir, iri borudan sürətlə axıb iki-üç metr qabaqdakı sement hovuza tökülürdü. Su dəyən yerlər yamyaşıl idi. Bu yaşıllıq qəsəbəni ortadan iki yerə bölən dərənin dibi ilə, quyudan çıxan suyun axarı boyunca, zeh kimi uzanıb gedirdi. Uşaqlar özlərini suyun altına salıb hay-harayla çimirdilər.
Oğlan qaysaqlanmış dodaqlarını nə qədər yaladısa da, islada bilmədi. Boğazında quruluq hiss etdi. İti addımlarla yolu keçib quyunun yanında dayandı. Rayona nə üçün gəldiyini, qəribliyini, camaatın onun hərəkətinə necə baxacağını unudaraq paltarını soyundu, uşaqların təəccüblü baxışlarına əhəmiyyət vermədən özünü suyun altına saldı. İstidən təntimiş camış kimi fınxıra-fınxıra çimməyə başladı.
Birdən səs-küy azaldı. Çılpaq uşaqlar ley görmüş sərçə kimi dağılıb ətrafa səpələndilər. Oğlan suyun altından çıxıb islaq saçını gözünün üstündən geri edəndə quyunun başında şəstlə dayanmış eşməbığ milis nəfərini gördü.
‒ Ay yoldaş, nəçənnik5 səni çağırır.
“Yaman yerdə axşamladıq”, ‒ xəyalından keçirən oğlan sakitcə paltarını geyindi. Onlar divarlarının palçıq suvağı tökülən uzun bir binaya yaxınlaşdılar. İçəri keçdilər. Yarımqaranlıq və istidən nəfəs darıxan otaqda ikibir, üçbir oturub çörək yeyənlər iri, qalın stəkanlarını şaqqıldadıb içirdilər. Oğlan divarların ləkələrinə, tavandan sallanan və üstü milçək ölüsü ilə dolu olan yapışqanlı sarı kağızlara baxa-baxa stolların arasından keçdi və yeməkxananın o başında ayaq saxlayan milis nəfərinin işarəsi ilə örtülü qapını açıb içəri girdi. Pəncərənin qabağında yanpörtü oturmuş milis mayoru çevrilmədən, məzəmmət və sərtlik dolu səslə dilləndi:
‒ Ay yoldaş, çimməyə yer tapmadın?
Oğlan dinmədi. Mayor onun susduğunu hiss edib geri çevrildi. Təəccüblə müsahibinin üzünə baxdı. Bir anlığa ikisi də susdu. Mayor sıçrayıb irəli yeridi:
‒ Cəfər?
‒ Xoş gördük.
Qucaqlaşdılar. Mayor dartıb onu yanında oturtdu. Qabaq-qabağa əyləşib dinməzcə bir-birlərini süzdülər. Mayorun saçı artıq seyrəlmişdi. Gicgahlarında ağ tüklər əmələ gəlmişdi. Müharibədən əvvəlki çevikliyi azalmış, ətə dolub ağırlaşmışdı. Elə Cəfər də dəyişmişdi. Onlar son dəfə görüşəndə, düz altı il bundan əvvəl, Cəfəri cəbhəyə yola salanda onun üzünə ülgüc dəyməmişdi. İndi isə bığlı-saqqallı kişi olmuşdu.
‒ Sən hara, bura hara, söylə görək, nə əcəb səndən?
Cəfər köhnə dostuna belə yerdə rast gələcəyini gözləmədiyindən özünü itirmişdi. O həm sevinir, həm tutduğu işdən xəcalət çəkirdi.
‒ Mühazirə oxuyacağam.
‒ Bu istidə? Yox, əvvəlcə yaxşıca yeməlisən. Yoldan gəlibsən, yəqin ki, acsan. Sonra da – mayor iri, qalın stəkanı doldurdu, ‒ bunu içməlisən! Yadında saxla ki, bizim rayon qızdırma məkanıdır. İçməsən, səni titrətmə tutar, mühazirələrin də yarımçıq qalar.
Cəfərin etirazına baxmayaraq, mayor yarıciddi, yarızarafat onu içirtdi. Yeməkləri qabağına töküb körpəyə qulluq edən