Эҳтиёжлар рўйхатида турли даражаларни кўришингиз мумкин: ҳаётий эҳтиёжларнинг пастлиги; юқори – ижтимоий ва амалий, одамни ижтимоий жараёнлар ва тузилмаларга қўшилиши билан боғлиқ; энг юқори – бу шахсни жамият билан, унинг ўзига хослиги билан боғлиқ, амалга ошириш, ўзини тасдиқлаш.
Ўтмишнинг архитектураси катта мижоз томонидан кўрсатилган барча кўрсаткичларнинг интуитив комплекс баҳосига асосланган бўлиб, у бир вақтнинг ўзида меъмор томонидан қалбакилаштирилган оммавий ахборот воситаларининг «истеъмолчиси» бўлган.
Бинолар ва турар жойларнинг барқарор стереотиплари ижтимоий гуруҳларни баҳолаш тизимлари, шахсни турар -жой биноларида, ҳаёт жараёнларини фазовий ташкил этишнинг қабул қилинган тизими билан идентификациялашни назарда тутаман.
«Оммавий» архитектурага ўтиш, қабул қилинган қарорларни асослаш ва баҳолаш доирасини муқаррар равишда торайтириб юборди. «Уй – турар -жой учун машина» ибораси функционализм мафкурасини аниқ акс эттиради. Дизайн фазовий хатти -ҳаракатларнинг технологик схемасини эслатувчи функционал дастурга асосланган.
Бу ишлаб чиқариш биноларида ишлаш ва уй жараёнлари ва мактаб ўқувчиларининг мактаб биносидаги хатти -ҳаракатларига ҳам тегишли. Aтроф -муҳит физикасига қўйиладиган талаблар – ёруғлик, ҳарорат ва намлик шароитлари, атроф -муҳит ифлосланишининг рухсат этилган максимал кўрсаткичлари ўрганилиб, хулқ -атвор параметрланади.
Ранин дизайнидаги бу функционал ва технологик ёндашув бизнинг асрнинг ўрталарига қадар ҳукмронлик қилади. Шу билан бирга, амалда чексиз имкониятлар иллюзияси мавжуд. Aтроф -муҳит элементларининг функционал, технологик ва физик ечим усулларини такомиллаштириш орқали инсон ҳатти -ҳаракатларининг «манипуляцияси». Шаҳарсозлик ёндашуви шунга ўхшаш, унинг асосий мазмуни ҳудудни функционал тақсимлаш, биноларни жойлаштириш ва коммуникацияларни йўналтиришдир.
Ҳозирги вақтда дизайннинг эстетик ва композицион жиҳатларига унчалик эътибор берилмайдиган, тор функционал ёндашувнинг йўқлиги аниқ кўрсатиб ўтилган. Бу кўп жиҳатдан саноат уй -жой қурилишининг композицион имкониятларининг чекланганлиги билан боғлиқ. Aтроф -муҳитнинг монотонлиги, эстетик тўлиқсизлигини бартараф этишга уринишлар шаҳарсозликнинг ривожланиши ва мураккаблашиши билан боғлиқ.
Мослашувчанлик, фазовий ечимларнинг ўзгарувчанлиги изланган композициялар ҳозирги вақтда атроф -муҳит сифатларини баҳолаш ва уни мақсадли шакллантириш вазифаси мураккаблашмоқда. Aтроф -муҳитнинг ривожланишида, аҳолининг фазовий ҳатти -ҳаракатларида психологик қулайлик, йўналиш шароитлари, атроф -муҳитнинг ижтимоий хилма -хиллиги каби омиллар фаол рол ўйнайди.
Бу омиллар шаҳар муҳитини шакллантиришда айниқса муҳимдир. Ижтимоий тадқиқотларнинг янги йўналишларини ишлаб чиқишни ва шаҳар маконини, бинолар ва мажмуаларни лойиҳалаш асосини аниқлайди. Ушбу тадқиқотларнинг асосий йўналиши хатти