– Nə olub, ana? – deyə Mehriban xəbər aldı.
– Kişmiş gecə Fatmanın yasəmənlərini yoluşdurub.
– Kişmiş? – Mehriban qulaqlarına inanmırmış kimi heyrətlə soruşdu. – Fatma xala nədən bildi ki, bunu Kişmiş eləyib?
– Bir yasəmən ilişib Kişmişgilin çəpərində qalıbmış. Bir də ki, Kişmiş özü də boynuna alıb. Hamının yanında deyib ki, Fatma xala kimi xəsisə bu da azdır.
Mehriban yasəmənlərin haradan dərildiyini yalnız indi anladı. Qəribədir, dünəndən bəri bu, onun ağlına gəlməmişdi. Həyəcan və qorxu içində olduğundan bu sual onu düşündürməmişdi. İndi isə anasından bunları eşidəndə qeyri-ixtiyarı pərt oldu. Dünəndən bəri keçirdiyi həyəcanı bir az da artdı.
«Birdən kimsə bilsəydi ki, bu güllər mənə görə yolunub, nə cavab verərdim?» – deyə özündən biixtiyar titrədi. «Eybi yox, Kişmiş, baxaq görək bu oğurluğa nə ad verəcəksən», – deyə ürəyində söyləndi.
Ertəsi gün səhər məktəbə gedəndə Kişmiş həmişəki kimi evlərinin qarşısındakı skamyada oturub gülümsər gözlərlə ona baxırdı. Mehriban ona çatanda:
– Sənin belə işlərin də varmış, hə? Qəhrəmana bax! – deyə acıqlı-acıqlı dilləndi. – Bilmək istəyirsənsə, özgə bağından oğurlanan güllər mənə lazım deyil. Gərək dünən onları səndən almayaydım. Sən oğrusan! Eşidirsənmi, oğru! – Bunları birnəfəsə deyən Mehriban hirsini soyutduğuna məmnun oldu.
Kişmişin gözlərindəki gülüş bircə anda yox oldu. O, xəcalətindən və pərtliyindən pörtüb heç nə deyə bilmədi. Peşmanlıq qarışmış incik baxışlarla onu süzdü. Sonra evlərinin darvazasına sarı gedib içəri girdi, qapını arxasınca bağladı. Yalnız bundan sonra Mehriban sözlərinin nə qədər acı, ittihamının nə qədər ağır səsləndiyinin fərqinə vardı. Ancaq gec idi, ox yayından atılmışdı.
Həmin hadisədən sonra Kişmiş dəyişdi, tamam başqa cür oldu. O, Mehribandan qaçırdı, qızı görəndə özünü görməzliyə vurur, ya da tez yolunu dəyişir, başqa səmtə dönürdü. Mehriban səhərlər onu bir daha skamyalarında oturmuş görmədi, baxışlarını üzərində hiss etmədi. Kişmişi hər gün evlərinin qabağında görməyə elə adət etmişdi ki, indi onu görməmək Mehribana həm qəribə, həm də ağır gəlirdi. Günlər keçdikcə ona aydın oldu ki, Kişmişin xətrinə dəyib, özü də elə dəyib ki, bundan sonra neynəsə də könlünü ələ ala bilməyəcək. O, Kişmişin ürəyini yaralamış, heysiyyətinə toxunmuşdu. Sən demə, Kişmiş onun düşündüyündən də ciddi və həssas adam imiş. Bunu düşündükcə Mehriban öz-özündən utanır, dediyi sözlərə görə xəcalət çəkirdi.
İki il sonra onlar orta məktəbi başa vurdular. Mehriban Bakıda Pedaqoji İnstituta qəbul olundu, Kişmiş isə Odessada Dənizçilik Məktəbinə girdi.
O vaxtdan düz beş il keçirdi. Bu müddət ərzində Mehriban ilk dəfə idi ki, yasəmən çiçəkləyəndə doğma rayonda olurdu. Hər şey beş il əvvəl necə idisə, indi də eləcə idi. Amma bu, zahirən belə idi, əslində hər şey dəyişmişdi. İndi başqa uşaqlar öz uşaqlıq dövrünü yaşayırdılar. Bir vaxtlar onların ötdükləri yollardan keçir, oynadıqları oyunlarla başlarını qatır, öz qayğısız həyatlarını yaşayırdılar. Mehribanın tay-tuşları çoxdan uşaqlıq adlı şirin dünyadan ayrılmışdılar. Keçmiş illərdən yadigar qalan bircə Fatma xalanın yasəmənləri idi.
Fatma xalanın həyətindən boylanan yasəmən salxımları bu dəfə onun ürəyini qüssə ilə doldururdu. Onların zərif ətri qəlbində keçmiş xatirələri oyadırdı. Məktəb yoldaşları üçün çox darıxmışdı, onlardan ötrü lap burnunun ucu göynəyirdi. Bu xatirələr içində, sözsüz ki, qucağında özündən böyük yasəmən dəstəsi tutmuş Kişmiş də vardı. O, daha tez-tez gözləri qarşısında canlanırdı. Bir məhəllədə yaşadıqları neçə illər ərzində onlar ikicə dəfə üz-üzə dayanmışdılar. Daha doğrusu, Kişmiş ona cəmi-cümlətanı bir cümlə demişdi. Sonra isə Mehriban Kişmişin xətrinə dəymişdi, həm də yaman dəymişdi. Oğlanın gözləri yadından çıxmırdı: incik, pərişan, küskün gözləri. Ötən bu beş il ərzində, kim bilir, neçə dəfə Kişmişin o pərt halı gözləri önündə canlanmışdı. Hər dəfə də öz-özünə etiraf etmişdi ki, günah işlədib, Kişmişin ürəyinə bərk toxunub, onun qəlbini qırıb. «Kaş Kişmişdən üzr istəyəydim, gec də olsa üzrxahlıq edəydim…»
Mehriban qaranlıq düşənə kimi evlərinin qarşısındakı skamyada oturdu. Yenicə evə qayıtmışdı ki, küçədə bülbül cəh-cəhinə oxşayan fit səsi eşidildi. Qulaqlarına inanmadı. Ürəyi həyəcanla döyündü. «Bu, Kişmişdir!» – deyə sevinclə fikrindən keçdi. Bir an sonra fit səsi təkrar olunanda heç bir şübhəsi qalmadı. Bir göz qırpımında bayıra çıxdı: lakin kimsə yox idi. Birdən qonşu tindən pıçıltı səsi eşidildi. Tez həyətə düşüb, çəpərin arxasında gizləndi. Bir azdan qol-qola gələn iki qaraltı onların qapılarına çatdı.
– Yasəmənlər hardandır? – qız soruşdu.
– Fatma xalanın bağını yoluşdurmuşam. – Bunu deyən oğlan Kişmiş idi. Onun səsini o saat tanıdı.
– Qorxmadın?
– Yox, təcrübəm var. Məktəbdə oxuyanda bir dəfə bu bağı qarət eləmişəm. Bir qızdan ötrü.
– Qısqanıram ha! Bir də belə şeylər demə, – qızın səsi titrədi.
– O, mənim ilk məhəbbətim idi. Daşa dəyən ilk məhəbbətim. Sən isə son məhəbbətimsən. Yasəmən qoxulu sevdamsan. Ömrüm boyu məni yaşadacaq sevdam.
Onlar üz-üzə dayandılar. Səssiz keçən bir neçə dəqiqə sanki Kişmişin sözlərinin təsdiqiydi.
– Gedək, birdən evdən axtararlar məni, – deyə qız həyəcanla dilləndi.
Qonşunun həyətinin tuşundan keçəndə işıqda arxalarınca baxanda bu ucaboy, yaraşıqlı oğlanın bir vaxtlar sısqa, qaraşın olduğuna görə Kişmiş çağrılan İlham olduğuna inana bilmədi… Mehriban «toyunda barışarıq», – deyib özünə təskinlik verdi…
VƏSİYYƏT
On beş dəqiqədən, bəlkə də yarım saatdan da çox idi ki, gözləri yumulu halda, hərəkətsiz uzanmışdı. Biləyində güclə hiss edilən nəbzindən başqa onda heç bir həyat əlaməti hiss olunmurdu. Sifətinin rəngi avazımış, göz çuxurları dərinləşmiş, dodaqları göyərmişdi.
Gözlərini alayarımçıq açıb Nazimin əlini buza dönmüş əlindən buraxmadan güclə eşidiləcək səslə:
– Nazim, məni tək qoyma, – dedi.
Anasının birdən-birə dəyişmiş sifəti sanki Nazimə həkim olduğunu unutdurdu. O, özünü itirib nə edəcəyini bilmədi. Lakin bu, bir an çəkdi. Sonra elə bil ağır yuxudan ayıldı. Əlini onun əlindən çəkib bir az əvvəl hazırlayıb saxladığı iynəni qoluna yaxınlaşdırdı. Əlləri əsdiyindən damarı güc-bəla ilə tapdı, məhlulu çətinliklə yeridib onun haçan təsir edəcəyini gözləməyə başladı. Saniyələr, dəqiqələr elə ağır keçirdi ki, sanki zaman donmuşdu. Bir xeyli keçəndən sonra